Democratie is een opwindend concept. De toename van het aantal staten dat zich democratisch noemt, betekent een ander leven voor velen die nu vrij leven van politieke onderdrukking of autoritair bewind. Het is voor velen een ingewikkelde term, vooral voor mensen in nieuwere democratieën. Het kost veel tijd om de praktische betekenis ervan te doorgronden. Er is veel informatie over democratie. Het is de taak van de opvoeders om deze informatie op het juiste niveau voor de lerenden te verduidelijken. Democratie is een bijzondere uitdaging, omdat zij aspecten van gedrag, vaardigheden, kennis en attitudes omvat, alsmede kwesties van politiek en macht.
De wijze waarop opvoeders handelen en onderwijzen zal van invloed zijn op het begrip dat mensen hebben van democratie. Daarom wordt in de literatuur veel gesproken over een democratische onderwijsmethodologie – waarbij interactie, participatie en individuele bijdragen aan het debat en de ontdekking van betekenis worden gewaardeerd.
Er is enige basisinformatie die een goede basis vormt voor het ontwikkelen van een begrip en waardering van democratie.
Democratie
Democratie is een complex en omstreden begrip, met als gevolg dat er altijd meningsverschillen zullen zijn, ondanks een aanzienlijke convergentie over een kerndefinitie. De meeste definities van democratie richten zich op kwaliteiten, procedures en instellingen. Omdat er in de echte wereld vele uitingen van democratie zijn, zullen opvoeders ervoor willen waken aan te nemen dat bepaalde praktijken en procedures universeel moeten worden bevorderd en aangenomen. De eigen inzichten, ervaringen en overtuigingen van de leerling en de geschiedenis van hun land moeten worden verwerkt in een definitie die zinvol en praktisch is voor hun dagelijks leven.
Democratie bestaat niet uit één enkele, unieke reeks instellingen die universeel toepasbaar zijn. De specifieke vorm die de democratie in een land aanneemt, wordt grotendeels bepaald door de heersende politieke, sociale en economische omstandigheden. Bovendien wordt democratie sterk beïnvloed door historische, traditionele en culturele factoren.
De meeste lezingen over democratie beginnen met de vraag waar het woord vandaan komt en waar de eerste, vastgelegde en geformaliseerde praktijk van democratie begon. Zij geven ook definities van democratie die in de loop der tijden zijn gebruikt. Hieronder volgen een aantal definities, van zeer eenvoudig tot meer complex. Deze definities kunnen worden gebruikt om de definities die de leerlingen zelf in de discussie hebben geformuleerd, te onderbouwen.
“Democratie komt van de Griekse woorden demos dat people en kratos dat authority of power betekent.”
“…regering die wordt gevoerd met de vrijelijk gegeven instemming van het volk.”
“…een regeringsstelsel waarin het oppergezag bij het volk ligt.”
“Regeren door het volk in een land, rechtstreeks of door vertegenwoordiging.”
“De regeringsvorm waarin de politieke controle wordt uitgeoefend door het gehele volk, hetzij rechtstreeks, hetzij via hun gekozen vertegenwoordigers.”
“Het woord democracy zelf betekent rule by the people. Een democratie is een systeem waarin mensen op vreedzame wijze van heerser kunnen veranderen en de regering het recht krijgt om te regeren omdat het volk zegt dat het mag.”
Origins of Democracy
Het woord democratie werd bedacht door de oude Grieken die in Athene een directe regeringsvorm instelden. Alle volwassen mannen kwamen bijeen om zaken te bespreken en zij stemden bij handopsteken. Slaven en vrouwen hadden geen stemrecht. Deze manier van regeren is tijdrovend en het is voor grote bevolkingsgroepen onmogelijk om telkens bijeen te komen als er een beslissing moet worden genomen.
Daarom was de stap van directe democratie (waarbij mensen rechtstreeks stemmen over zaken) naar representatieve democratie (waarbij het volk stemt voor vertegenwoordigers of politici die namens hen beslissingen nemen) onvermijdelijk naarmate grotere en meer diverse samenlevingen democratieën vestigden. Tegenwoordig bestaan er vormen van directe democratie zoals referenda, petities, plebiscieten en voorstellen, maar deze worden het meest toegepast in de oudere en meer technologisch uitgeruste democratieën.
Democratie vandaag
Democratie bestaat om mensen een manier te bieden om samen te leven en samen te zijn op een manier die voor iedereen gunstig is. Hoewel veel van de huidige democratieën voor de Tweede Wereldoorlog misschien niet bestonden, bestaat er voor een bestuursvorm in de meeste traditionele samenlevingen een vorm waarin de idealen waarin de meeste mensen geloofden de heersers en gemeenschappen leidden in de manier waarop besluiten en regels werden genomen, en in de manier waarop leden van de samenleving werden behandeld en samenleefden.
Democratie is naar verluidt een concept dat Afrika vreemd is, een bewering die berust op de verwarring tussen de beginselen van democratie en de institutionele verschijningsvormen ervan. De beginselen van democratie omvatten brede participatie, instemming van de geregeerden en publieke verantwoordingsplicht van de machthebbers – beginselen die de traditionele Afrikaanse politieke systemen doordrongen.
De politieke overgang naar een democratische staat en de noodzakelijke herstructurering, zoals stemmen en verkiezingen, de grondwet en een onafhankelijke rechterlijke macht, kunnen overweldigend zijn voor nieuwe burgers. Daarom is het nuttig zich te richten op de eigen ervaring van mensen, zodat zij een praktisch en algemeen begrip van democratie krijgen.
Educatoren die burgers onderwijzen over democratie moeten mensen aanmoedigen hun mening te geven over de waarden die al bestaan in de manier waarop mensen in hun dagelijks leven in gemeenschappen met elkaar omgaan. Op basis van deze verzameling waarden kan de opvoeder een op maat gemaakte reeks aspiraties voor en waarden die ten grondslag liggen aan de democratie formuleren. Dit zal een bruikbare basis vormen om te onderzoeken welke vorm van bestuur er in hun land bestaat en in hoeverre die als democratisch kan worden gedefinieerd.
Soorten democratie
Representatieve democratie
Iedereen heeft het recht om deel te nemen aan de regering van zijn land, rechtstreeks of via vrij gekozen vertegenwoordigers. De wil van het volk is de grondslag van het gezag van de regering; deze wil komt tot uitdrukking in periodieke en echte verkiezingen. De verkiezingen worden gehouden met algemeen en gelijkwaardig kiesrecht en vinden plaats bij geheime stemming of volgens gelijkwaardige vrije stemprocedures.
Stemming is een van de mechanismen die een democratische staat leiden en zijn leiders op het rechte pad houden. Het dient om de leiders te laten weten hoe zij hebben gepresteerd. Bij verkiezingen stemmen de burgers op de kandidaat van hun keuze. De gekozen kandidaten of vertegenwoordigers vormen de regering van het land. Gekozen leiders vertegenwoordigen “het volk” en regeren voor een bepaalde ambtstermijn. Vertegenwoordigers worden gekozen door middel van verkiezingen op basis van het kiesdistrictenstelsel of het stelsel van evenredige vertegenwoordiging, of op basis van een combinatie van beide.
Burgereducatoren in een bepaald land zullen besluiten het type representatieve democratie waarvoor gekozen is, te benadrukken en nader te illustreren. Daarnaast zullen ze het willen uitleggen en ook de verschillen tussen mogelijke systemen, hun voordelen en kosten willen toelichten.
Constitutionele democratieën
De meeste, maar niet alle, democratieën zijn gebaseerd op een geschreven grondwet of een opperste wet die dient als leidraad voor de wetgevers en de wetten die zij maken. Geschreven grondwetten dienen als een garantie voor de burgers dat de regering op een bepaalde manier moet handelen en bepaalde rechten moet handhaven.
De kracht van een echte democratie hangt af van bepaalde fundamentele rechten en vrijheden. Deze rechten en vrijheden moeten worden beschermd om ervoor te zorgen dat een democratie kan slagen. In veel landen zijn deze rechten vastgelegd in en beschermd door een grondwet. De grondwet bepaalt ook de structuren en functies van de regering. Zij vormt de leidraad voor het maken van andere wetten. De grondwet wordt gewoonlijk beschermd tegen wijzigingen door de grillen van een bepaalde regering, doordat een speciale meerderheid vereist is voordat een clausule kan worden gewijzigd of doordat wijzigingen via een referendum aan de kiezers worden voorgelegd.
Minimumeisen waaraan een land moet voldoen om als democratie te worden aangemerkt
Sommige theoretici hebben een reeks minimumeisen ontwikkeld, gezien de toename van het aantal democratieën dat vrije en eerlijke verkiezingen houdt en zichzelf tot democratische staat verklaart Verkiezingen alleen maken een land nog niet democratisch. Een reeks minimumvereisten biedt zowel een goed overzicht van wat democratie inhoudt als een norm waaraan kan worden getoetst of een land al dan niet democratisch is. De volgende lijst van minimumvereisten is ontleend aan een studie van democratieën en aan het lezen van verschillende theorieën over democratie:
- control over government decisions about policy constitutionally vested in elected representatives
- elected representatives chosen in regular and fair elections
- elected representatives exercise their constitutional powers without facing overriding opposition from unelected officials
- all adults have the right to vote in elections
- all adults have the right to run for public office
- citizens have the right to express themselves on political matters, defined broadly, without the risk of state punishment
- citizens have the right to seek out alternative sources of information, such as the news media, and such sources are protected by law
- citizens have the right to form independent associations and organisations, waaronder onafhankelijke politieke partijen en belangengroepen
- de overheid is autonoom en kan onafhankelijk van externe beperkingen (zoals die door allianties en blokken worden opgelegd)
Als aan een van deze voorwaarden niet is voldaan, is het land volgens deskundigen geen echte democratie.
Kritiek op de regering
Burgereducatie over de democratie waarin zij leven betekent dat opvoeders hun een aantal instrumenten aanreiken om hun omstandigheden te analyseren. In sommige gevallen kan dit leiden tot een sterke kritiek op de regering, de bevoegdheden die ze heeft, de manier waarop ze functioneert, en of ze al dan niet de beloften nakomt die ze tijdens de verkiezingen heeft gedaan. Opvoeders zullen zich erop willen voorbereiden om op een constructieve manier met deze kritiek om te gaan, zodat de leerlingen ook leren hoe ze op een democratische en vreedzame manier met hun kritiek kunnen omgaan.
Noten:
Democracy For All, (Zuid-Afrika: StreetLaw, 1995), 4.
Ibid, p4
Ibid, p4
Ibid, p4
Civitas, National Standards for Civics and Government (Calabasas, CA: Center for Civic Education, 1994).
Namibia Institute for Democracy, Democracy and You: A Guide to Better Understanding (Windhoek: n.p.), 6.
ML Strom, Citizenship and Democracy (Pretoria: Idasa, 1996), 13.
Claude Ake, quoted in Reflections on Democracy (Pretoria: Idasa, 1997).
General Assembly of the United Nations. 1948. Universal Declaration of Human Rights. Article 217 A (III).