Toen Florene Dawkins een huis te hulp schoot dat ooit toebehoorde aan Ma Rainey, de ‘Mother of the Blues’, was het dichtgetimmerd, werd het bezocht door dieven en stond het op instorten.
“De trap leunde bijna uit het gebouw,” herinnert Dawkins, 65, zich per telefoon. “Het huis was eigenlijk in twee delen. Het was alsof er een explosie was geweest en we een gigantische puzzel weer in elkaar moesten komen zetten.”
Drie decennia en veel geldinzamelingen later is de opknapper uitgegroeid tot een museum in Columbus aan de Chattahoochee River in Georgia. Nu hoopt Dawkins dat de release van Ma Rainey’s Black Bottom, een verfilming van August Wilson’s toneelstuk met Viola Davis en wijlen Chadwick Boseman in de hoofdrollen, het museum stevig op de kaart zal zetten.
Davis is magnifiek aangekoekt met vetverf en zweet en draagt gouden tanden en zware vulling, tegelijkertijd pantomime dame en tragische koningin: ze is wispelturig en heerszuchtig maar draagt ook het gewicht van een generatietrauma. “Ze geven niets om mij,” zegt ze over haar blanke platenproducenten. “Het enige wat ze willen is mijn stem.”
Rainey – baanbrekend als blueszangeres, zakenvrouw en bevrijde biseksueel – groeide op in het Jim Crow zuiden aan het eind van de 19e eeuw. Volgens haar eigen zeggen werd ze op 26 april 1886 in Columbus geboren als Gertrude Pridgett, hoewel andere gegevens suggereren dat ze in september 1882 in Alabama werd geboren.
Toen ze 18 was trouwde ze met zanger, danser en komiek William Rainey en onder de naam Ma en Pa Rainey toerden ze rond als artiesten voor minstrel shows die met hun eigen tenten en podia door de steden trokken. Nadat het echtpaar in 1916 scheidde, begon Rainey haar eigen rondreizende gezelschap, Madam Gertrude Ma Rainey and Her Georgia Smart Set.
Zij sloot zich aan bij een golf van Afro-Amerikanen die het zuiden verlieten om hun dromen na te jagen in gedesegregeerde noordelijke steden als Chicago. Ze tekende bij Paramount, een meubelbedrijf in Wisconsin dat in de platenbusiness was gestapt, en werd een van de eerste opgenomen bluesmuzikanten. Tussen 1923 en 1928 maakte ze bijna honderd platen – één zo’n opnamesessie vormt de basis van Wilsons toneelstuk – en had talloze hits.
Rainey, die haar eigen liedjes schreef, was een mentor van zangeres Bessie Smith en werkte met mensen als Louis Armstrong en Thomas Dorsey, die muzikaal leider was bij een aantal van haar opnamen. Haar volmondige zang inspireerde zangeressen van Dinah Washington tot Janis Joplin.
Dawkins zegt: “Zij legde de basis. Veel legendarische mensen zijn met Ma Rainey begonnen of zijn met Ma Rainey groot geworden. Ik las ergens dat Thomas Dorsey zei: ‘Na optreden en werken met Ma Rainey kon ik nergens anders heen dan naar de Heer’.
“Ik denk dat haar stem een statement maakte. Het was sterk. Het was onapologetisch. Ze had niet alle toeters en bellen en de versterkers die we tegenwoordig in de muziek hebben. Het was gewoon muziek recht op je ziel af. Het was hoe ze zich voelde. Zoals de blues jouw verhaal is, zo vertelde zij haar verhaal.”
Rainey zou hertrouwd zijn, hoewel er weinig bekend is over haar tweede man. Er gaan ook geruchten dat ze relaties heeft gehad met vrouwen, waaronder Smith. Volgens de New York Times werd Rainey een keer door de politie betrapt op een seksuele affaire met een aantal van haar danseressen in Chicago. Smith moest haar op borgtocht uit de gevangenis bevrijden.
Haar teksten waren ook uit en trots. In “Prove It on Me Blues”, zingt ze: “Gisteravond ging ik uit met een groep vrienden./ Het moeten vrouwen zijn geweest, want ik hou niet van mannen./ Het is waar dat ik een kraag en een stropdas draag,/ Dan waait de wind./ Zeg niet dat ik het doe, niemand heeft me betrapt./ Je moet het me maar bewijzen.”
Dawkins geeft commentaar: “De mensen in het publiek wisten niet eens waar ze over zong. Ik denk dat mensen die dicht bij haar stonden het wel wisten, maar veel mensen begrepen de teksten niet. Ze dachten gewoon dat het bluesmuziek was. Je moet niet vergeten dat in die tijd niemand openstond voor dat soort relaties.”
Rainey’s tarten van de sociale mores wierp deze in scherp licht. Ze was, volgens Dawkins, een vrouw die haar tijd ver vooruit was. “Ze zei wat ze meende en ze meende wat ze zei. Ze verontschuldigde zich niet voor haar levensstijl of wat ze was en dat is wat me aanspreekt.”
Rainey woonde een groot deel van de jaren twintig en begin jaren dertig in Chicago. Nadat Paramount haar platencontract had opgezegd omdat haar stijl van blues niet langer modieus werd geacht, keerde ze terug naar het live touren en optreden op privé-feesten. Na de dood van haar zus en moeder trok ze zich in 1935 terug in Columbus, waar ze vermoedelijk twee theaters bezat. Nadat ze in 1939 aan een hartaanval overleed, vermeldde haar overlijdensakte haar beroep als “huishoudster”.
Wilson, bijgenaamd de “Amerikaanse bard”, schreef Ma Rainey’s Black Bottom – de titel komt van Rainey’s gelijknamige lied, dat verwijst naar de zwarte bodemdans uit de Roaring Twenties – in 1982 en het wordt regelmatig geproduceerd (de prachtige filmversie is momenteel in de bioscopen en komt op 18 december op Netflix).
Toen kwam Rainey vorig jaar voor in een serie overlijdensadvertenties van de New York Times over opmerkelijke mensen wier dood destijds niet werd gemeld. Het artikel merkte op: “Met een mond vol gouden tanden, een rijk donkere huid en opzichtige sieraden bungelend om haar heen, Rainey wierp een opvallende figuur, met een ruige krachtige stem en uitbundige podiumaanwezigheid te passen.”
Dawkins is blij met de hernieuwde belangstelling voor dit verwaarloosde, begaafde buitenbeentje. “De wereld leert haar kennen,” zegt ze. “Ik zou graag een volledige film van haar zien, want Ma Rainey’s Black Bottom bestaat maar uit één deel en laat niet haar leven zien. Dus dit opent misschien de deur naar een volledige film over Gertrude ‘Ma’ Rainey uit Columbus, Georgia.”
Zulke erkenning zou een terechte beloning zijn voor de inspanningen van Dawkins als directeur van het Ma Rainey Museum of the Blues, dat onvermijdelijk is getroffen door de coronavirus pandemie. Tot haar favoriete tentoonstellingsstukken behoren een originele minstrelposter, een portret van Rainey door een plaatselijke kunstenaar en een piano die door dik en dun in het huis is gebleven maar limoengroen is geschilderd. “Zelfs de vandalen wilden er niet aan, maar hij is nu gerestaureerd en ziet er prachtig uit.”
Dawkins herleidt haar toewijding aan het behoud van Rainey’s nalatenschap tot haar eigen jeugd in Hot Springs, Arkansas, waar haar tante en grootmoeder een club bezaten die haar doordrenkte met de muziek uit die tijd. Ze herinnert zich dat haar ouders in de jaren zestig vrij namen van hun werk om mensen naar de stembus te rijden en hen te laten zien hoe ze moesten stemmen. Ze beschrijft de politiek en de geschiedenis van die tijd als haar persoonlijke blues.
“Ik moet krediet geven aan zoveel Afro-Amerikaanse mannen en vrouwen die de basis legden, die reisden, die leden onder de verontwaardigingen en de uitbuiting,” denkt ze na. “Ma Rainey was een van hen en ze heeft toch doorgezet. Het maakte me niet uit of je zwart, blank, groen of geel was, ze bezat het podium en je werd gebiologeerd door haar optreden. Her voice was raw and pure and she captivated her audience.
“She couldn’t control the world and segregation and exploitation, but she could control when she went on the stage, she could control the audience no matter. She mesmerised them and that was her control, that was her power, and she put her power into what she did. ‘They might not respect me or like me or think I’m a whole citizen, but when I get on that stage, I mesmerise them. I have them in my hand.'”
-
Ma Rainey’s Black Bottom is now showing at select cinemas and will be released on Netflix on 18 December
{{topLeft}}
{{bottomLeft}}
{{topRight}}
{{bottomRight}}
{{/goalExceededMarkerPercentage}}
{{/ticker}}
{{heading}}
{{#paragraphs}}
{{.}}
{{/paragraphs}}{{highlightedText}}
- Share on Facebook
- Share on Twitter
- Share via Email
- Share on LinkedIn
- Share on Pinterest
- Share on WhatsApp
- Share on Messenger