Het waren vooral de patriciërs, de rijke landeigenaren van adel, die stemrecht kregen. De consuls in de beginjaren van de Republiek waren dan ook altijd patriciërs. Later moest er echter minstens één consul uit de plebejische klasse komen, de gewone burgers.
Vóór de Republiek werd de koning geadviseerd door een senaat. Toen de monarchie eenmaal verdwenen was, kreeg de Senaat meer macht en regeerde Rome naast de twee consuls. Op het eerste gezicht leken de consuls meer macht te hebben dan de senatoren, maar zij waren slechts een jaar in functie, terwijl de senatoren levenslang in functie waren.
Dictatuur
De stichters van de Romeinse Republiek plaatsten, net als de Amerikaanse grondleggers, checks and balances op de macht van hun leiders. De Romeinen bedachten echter een manier om deze checks and balances te omzeilen wanneer sterk leiderschap nodig was, zoals in tijden van crisis. De Senaat kon stemmen om voor een tijdelijke periode de absolute macht toe te kennen aan één man, dictator genoemd.
Tijdens de eerste 300 jaar van de Republiek werd vaak een beroep gedaan op dictators als Rome te maken kreeg met een invasie of een intern gevaar. In tegenstelling tot de dictators van de 20e eeuw – zoals Adolf Hitler in Duitsland of Augusto Pinochet in Chili – bleef de dictatuur beperkt tot zes maanden of zelfs minder als de crisis voorbij was. Als een dictator weigerde af te treden, kon hij met geweld worden afgezet.
De macht van de Romeinse dictator was absoluut. Hij kon per decreet regeren. Hij kon zelfs executies bevelen zonder proces. Eeuwenlang dienden Romeinse dictators hun plicht en gaven hun macht op wanneer hun ambtstermijn afliep.
Maar in 82 v. Chr. greep een generaal, Cornelius Sulla genaamd, de macht over Rome. Sulla’s dictatorschap was niet zoals die van vroeger. Hij omzeilde de Senaat, die vol zat met zijn vijanden, en overtuigde de volksvergadering ervan hem tot permanent dictator te benoemen. Vervolgens verbande of doodde Sulla honderden van zijn tegenstanders.
Sulla werd wat de oude Grieken een tiran noemden, een man die met militaire macht persoonlijke macht naar zich toetrekt. Als hij in het openbaar reisde, werd Sulla altijd voorafgegaan door 24 wachters. Elke wachter droeg een bijl gebonden door een bundel staven, fasces genaamd. Dit is de oorsprong van het woord fascisme – het woord dat de Italiaanse dictator Benito Mussolini gebruikte om zijn politieke beweging in het begin van de 20e eeuw te beschrijven.
Na meer dan drie jaar van tirannie, trad Sulla plotseling af. De volgende 30 jaar strompelde de Romeinse Republiek voort, soms in bijna anarchie. Spartacus leidde een massale slavenopstand die de Republiek bijna ten val bracht. Tijdens al deze onrust ontstonden nieuwe vetes en facties. Dit zou de laatste generatie van de Romeinse Republiek worden.
De dictatuur van Julius Caesar
Tegen 53 v. Chr. hadden facties in de Senaat de Romeinse regering verlamd. De jaarlijkse consulverkiezing ontaardde in een wedstrijd wie de meeste kiezers kon omkopen. Straatrellen braken uit. In een wanhopige poging om de orde te herstellen, koos de vergadering generaal Gnaeus Pompeius voor een jaar als enige consul. Informeel deelde Pompeius de macht met twee andere machtige generaals – Julius Caesar en Marcus Crassus. Crassus was de generaal die Spartacus had verslagen. En Caesar was de gouverneur en militaire veroveraar van Gallië. Dit militaire comité werd bekend als het Eerste Triumviraat.
Caesar gebruikte zijn geld en invloed om medestanders als Marcus Antonius op sleutelposities te krijgen. Caesars vele vijanden in Rome verspreidden geruchten dat hij van plan was de macht te grijpen. In 49 v. Chr. verzamelde Caesar zijn legioenen bij de grens tussen Gallië en Italië. Vijanden van Caesar verspreidden het bericht dat Caesar op het punt stond Italië binnen te vallen met zijn leger. De consul Marcellus riep Pompeius uit tot verdediger van de stad.
De senaat eiste dat Caesar zijn provinciaal bevel opgaf. Caesar antwoordde door zijn leger over de rivier de Rubicon naar Italië te leiden. Deze “oversteek van de Rubicon” was een oorlogsdaad, omdat het een Romeinse generaal verboden was een leger te leiden buiten de provincie die hij bestuurde. Pompeius en de meeste senatoren ontvluchtten het land.
In tegenstelling tot Sulla slachtte Caesar zijn tegenstanders niet af. Hij probeerde bondgenootschappen met hen te sluiten, en liet zich tot consul kiezen. Caesar ging vervolgens met zijn leger achter Pompeius aan en versloeg hem in Afrika. Na een verblijf bij Cleopatra in Egypte keerde Caesar terug naar Rome.
In 45 v. Chr. had Caesar alle troepen verslagen die trouw waren aan Pompeius. De senaat riep hem uit tot “bevrijder” en benoemde hem tot dictator voor 10 jaar. Caesar deelde bonussen uit aan zijn troepen, gaf geld aan iedere burger en schonk gratie aan zijn vijanden.
Tijdens de vijf jaar van zijn bewind kondigde Caesar vele hervormingen af, zoals een nieuwe kalender en verlichting voor schuldenaren. In ruil daarvoor gaf het Romeinse volk hem veel eerbetoon. Een van de Romeinse maanden werd omgedoopt tot Julius, onze juli. Op verschillende plaatsen in de stad werden standbeelden van Caesar opgericht. Zijn beeltenis verscheen op munten. In februari 44 v. Chr. werd Caesar voor het leven tot dictator benoemd.
Volgens de traditie bood Marcus Antonius Caesar in het openbaar een koningskroon aan, die hij drie keer weigerde. Als koning zou Caesar de Senaat of zelfs de Romeinse burgers niet meer nodig hebben om aan de macht te blijven. Het is moeilijk te achterhalen of zijn weigering oprecht was, omdat hij slechts een paar dagen later werd vermoord.
Caesars dood stortte Rome in 17 jaar burgeroorlog. De oorlog eindigde uiteindelijk toen Octavianus, de geadopteerde zoon van Caesar, de enige heerser van het Romeinse Rijk werd. Hoewel de vormen van de Republiek, zoals de Senaat en de verkiezing van de consuls, bleven bestaan, had de keizer alle macht in handen. De democratie in Rome was dood en de dictatuur had gewonnen.
Om te discussiëren en te schrijven
- Hoe probeerde de Romeinse Republiek de macht van haar politieke leiders te beperken? Waarom deden de Romeinen dit?
- Vind je dat Caesar de kroon van een koning had moeten accepteren? Waarom wel of waarom niet?
- Na de bloedige aanval op Caesar roept een van de personages in Shakespeare’s Julius Caesar: “Vrijheid! Vrijheid! Tirannie is dood!” Ben je het eens of oneens met deze woorden? Leg uit.
- Vele van de historische personages die in dit artikel worden genoemd, zijn het onderwerp geweest van toneelstukken en films. Huur bij je bibliotheek of videotheek een van de volgende films: Julius Caesar, Antonius en Cleopatra, Cleopatra, of Spartacus. Bekijk de film en zoek het personage vervolgens op in biografieën of geschiedenisboeken. Vergelijk hoe het personage is behandeld door historici en filmmakers. Geef redenen voor eventuele verschillen. Maak een opstel van vijf alinea’s over je bevindingen en breng verslag uit aan de klas.
Voor verdere informatie
Rome Project Enorme verzameling links. Uitstekende site. Van de Dalton School.
Frank E. Smitha’s The Ancient World Een online boek.
De opkomst van het oude Rome
Rome, Grieken en Sulla’s dictatuur
Judea en burgeroorlog
De val van de Romeinse Republiek
Joden en christenen in Rome’s Gouden Eeuw
Regering door de Julio-Claudians
Rome, Van Gouden Eeuw tot Politieke Chaos
Verlossers van het Romeinse Rijk
Internet Bronnenboek voor Oude Geschiedenis: Rome Enorme verzameling primair bronnenmateriaal.
Kaarten van de Romeinse Republiek en het Romeinse Rijk
De Romeinse Republiek Van 509 v. Chr. tot de verheffing van Augustus
De Romeinse Republiek Collegenota’s.
Notes over Romeinse politiek Door Barbara McManus, College of New Rochelle.
De grondwet van de Romeinse Republiek Een uitleg over de regering van de Republiek.
Een tijdlijn van de Romeinse geschiedenis Tijdlijnen van de belangrijkste periodes in de Romeinse geschiedenis.
Julius Caesar: The Last Dictator Een biografie van Caesar en Rome. Door Suzanne Cross.
Rome Geschiedenis, cultuur, filosofie, en bronnen. Door Richard Hooker.
Geïllustreerde Geschiedenis van het Romeinse Rijk Uitgebreide informatie.
De Romeinen De geschiedenis van Rome. Door de BBC.
Rome: Republic to Empire Web page originally developed for a course titled “Ancient Rome in Film, Fiction, and Fact.
Roma: Political System Beknopt overzicht van drie tijdperken: Koningen, Republiek en Keizerrijk.
Ordinary Consuls of the Roman Republic and Empire, 300 B.C.-68 A.D Een lijst van de consuls.
The Roman Empire in the First Century Van PBS.
The Roman Empire Een geschiedenis van Rome.
Daily Life in Ancient Rome
The Roman Civilisation
Forum Romanum Een nuttig startpunt voor iedereen die geïnteresseerd is in de beschaving van het oude Rome. Door David Camden.
Bronnen voor Augustusstudies Links naar sites over Octavianus.
Van Octavianus tot Augustus: Timeline and Images
When Roman Law Ruled the Western World Lezing en les van Constitutional Rights Foundation, met uitgebreide links over Romeins recht.
A C T I V I T Y
Should We Do As the Romans Did?
In deze activiteit bespreken leerlingen de voordelen van een grondwetswijziging die het Romeinse concept van de probleemoplossende dictator voor de korte termijn toepast op het hedendaagse Amerika.
Achtergrond: Amerika wordt vandaag de dag geconfronteerd met veel ernstige problemen. We zijn aangevallen op ons grondgebied en verwikkeld in een oorlog tegen het terrorisme. Het zijn moeilijke tijden en het probleem van het terrorisme lijkt hardnekkig.
Niemand heeft een oplossing voorgesteld die zo extreem is als de volgende, maar soortgelijke dingen zijn in andere landen gebeurd. Stel dat een groep senatoren een grondwetswijziging heeft voorgesteld om de president voor een periode van een jaar totale macht te geven. Hij kan per decreet regeren en doen wat hij of zij nodig acht om onze problemen op te lossen. Dit is de tekst van het cruciale deel van het amendement:
Met instemming van niet minder dan drie vierde van elke tak van het Congres, zal de president de macht hebben om te beschikken over en alle noodzakelijke regels en voorschriften te maken met betrekking tot het grondgebied of andere eigendommen die toebehoren aan de Verenigde Staten of een van haar burgers, wanneer het noodzakelijk wordt om de repercussies van onopgeloste nationale crises tegen te gaan. Dergelijke bevoegdheden zullen niet langer dan 12 maanden van kracht zijn, te rekenen vanaf de datum waarop de uitoefening van deze bevoegdheid is afgekondigd.
- Bespreek dit amendement kort met de leerlingen en laat ze dan kleine comités vormen om het idee te bespreken. Laat elke commissie drie redenen geven voor haar standpunt.
- Verslag de stemmen en de redenen aan de klas. U kunt een klassikale stemming houden om het amendement aan te nemen of te verwerpen. A three-fourths majority is necessary for passage.
Suggested Debriefing Questions
If you approved the amendment:
- How would you be certain that the president would give up this total power after 12 months?
- Is solving immediate problems more important than maintaining our democratic traditions? Why or why not?
If you disapproved:
- How can America solve its serious problems without resorting to solutions like martial law?
- What can be done to make our current government work better?