Ataxie-telangiëctasie

Wat is ataxie-telangiëctasie?

Ataxie-telangiëctasie is een zeldzame erfelijke aandoening met meerdere systemen die wordt gekenmerkt door:

• Ataxie (gebrek aan coördinatie)
• Telangiëctasieën op de huid en ogen
• Zeer gecombineerde immuundeficiëntie die leidt tot steeds terugkerende infecties van de luchtwegen
• Een aanleg voor maligniteit.

Ataxia-telangiectasia is ook bekend onder de naam Louis-Bar-syndroom.

Wat veroorzaakt ataxia-telangiectasia?

Ataxia-telangiectasia is een autosomaal recessieve ziekte waarbij van elke ouder één ataxia-telangiectasia-gen is overgeërfd. Dragers van ataxie-telangiectasie met één ataxie-telangiectasie-gen en één normaal gen vertonen zelf geen tekenen van de ziekte.

Inactiverende mutaties van het ATM-gen bevinden zich op chromosoomband 11q22-23. Het ATM-gen codeert voor een eiwitkinase dat verantwoordelijk is voor dubbelstrengs DNA-reparatie in de Purkinje-cellen van de kleine hersenen en in hersen-, huid- en conjunctivale endotheelcellen.

Een zeldzame variant van A-T die wordt veroorzaakt door inactivering van het MRE11-gen (11q21) staat bekend als A-T-achtige stoornis.

Genetica van Ataxia-telangiectasia*

*Image courtesy Genetics 4 Medics

Wie krijgt ataxia-telangiectasia?

Ataxia-telangiectasia kan bij elk ras of geslacht voorkomen. De gemelde incidentiecijfers variëren van 1 op 40.000 tot 1 op 100.000 geboorten. De incidentie van ataxie-telangiectasie is aanzienlijk hoger wanneer de ouders consanguine zijn, bijvoorbeeld bij de Bedoeïenen.

Wat zijn de klinische kenmerken van ataxie-telangiectasie?

Kinderen met ataxie-telangiectasie zien er bij de geboorte normaal uit en pas als ze op een- of tweejarige leeftijd leren lopen, worden de symptomen duidelijk. De ernst van de tekenen en symptomen is variabel.

Ataxie is het gevolg van de progressieve degeneratie van een deel van de hersenen dat het cerebellum wordt genoemd. Op de leeftijd van 10 of 11 jaar zullen de meeste patiënten een rolstoel nodig hebben.

Tekenen en verschijnselen van progressieve neurologische stoornissen zijn onder meer:

• onvast lopen
• abnormale, schokkerige clowneske bewegingen
• slechte coördinatie van de ledematen
• langzame en onduidelijke spraak
• saaie, droevige, onoplettende gelaatstrekken
• Groeivertraging
• Leerproblemen bij een derde van de patiënten.

De tweede belangrijke klinische manifestatie van ataxie-telangiëctasie is de ontwikkeling van telangiëctasieën. Deze treden gewoonlijk pas op als het kind tussen de 3 en 5 jaar oud is en kunnen zelfs pas in de adolescentie zichtbaar worden. The prominent blood vessels first appear around the corners of eyes and then spread to the ears and cheeks.

Patients with ataxia-telangiectasia have a weakened immune system, which makes them vulnerable to recurrent sinus and bronchial infections. They are also at greater risk of getting cancers.

How is ataxia-telangiectasia diagnosed?

Clinical suspicion of ataxia telangiectasia is backed up by finding:

• Increases in serum alpha-fetoprotein (AFP) levels
• Cytogenetic analysis may help confirm the diagnosis (7;14 translocations)
• Molecular diagnosis.

If a parent is known to have an inactivating ATM gene mutation, prenatal diagnosis can be undertaken.

Differential diagnosis of ataxia-telangiectasia

Other inherited disorders to consider include:

• Friedreich ataxia
• Ataxia-oculomotorische apraxie
• Familiaire spinocerebellaire atrofie
• GM1 en GM2 gangliosidosen
• Metachromatische leukodystrofie
• De ziekte van Krabbe
• Maple syrup urine disease

Is er genezing mogelijk en wat is het resultaat op lange termijn?

Er is geen genezing voor ataxie-telangiëctasie. Momenteel bestaat er geen behandeling om de progressie van de ziekte te vertragen. De behandeling van ataxie-telangiëctasie is gericht op het behandelen van de symptomen wanneer deze zich voordoen, het voorkomen van complicaties en bovenal het bieden van ondersteuning en voorlichting aan zowel patiënten als hun familie. Dit kan fysiotherapie, logopedie en antibiotica voor infecties omvatten.

De dood treedt meestal op in de vroege of midden adolescentie, meestal als gevolg van bronchopulmonale infectie, minder vaak door maligniteit, of door een combinatie van beide. De mediane leeftijd bij overlijden aan ataxie-telangiectasia is ongeveer 20 jaar. De langste gemelde overleving is 34 jaar.

Gene therapie is veelbelovend voor de toekomst.