24.08.2011
De Duitse Heilige Roomse keizer Frederik I was een populaire figuur. Zijn aantrekkingskracht nam na zijn dood alleen maar toe, en inspireerde de legende van de roodbaardige Barbarossa.
De geboortedatum en -plaats van Frederik I – algemeen bekend als Barbarossa – zijn onbekend, maar hij wordt herinnerd en geëerd als de meest prominente Duitse Heilige Roomse keizer van de Middeleeuwen.
Hij stierf in Cilicië, het huidige Zuid-Turkije, door verdrinking in de rivier de Saleph in 1190 tijdens zijn derde kruistocht, en is sindsdien in het volksgeheugen blijven voortleven als “Barbarossa”. Volgens de legende zou hij ook nu nog slapen in een grot in het Thüringer Kyffhäusergebergte. Aan het eind van de 19e eeuw werd daar een monument opgericht, dat nu veelvuldig door toeristen wordt bezocht.
Barbarossa betekent “rode baard” – een naam die de Italianen hem gaven vanwege de roodachtige kleur van zijn borstelige baard. Aangenomen wordt dat hij in 1122 werd geboren. Duitsland in zijn moderne vorm bestond in die tijd nog niet als staat; in plaats daarvan was er een Duitse keizer en vele regionale vorsten die vaak met elkaar in conflict waren. Onder Barbarossa besloeg het Heilige Roomse Rijk van de Duitse Natie een uitgestrekt gebied, dat zich uitstrekte van de Noordzeekust tot Sicilië, maar niet de streek rond Rome omvatte. Barbarossa slaagde erin de kleinere en grotere heersers binnen zijn gebied in toom te houden.
Brenger van de vrede
“De 100 jaar onder het bewind van de Staufer tussen de tijd dat Frederik I, alias Barbarossa, en de dood van zijn kleinzoon Frederik II – tussen 1152 en 1250 – was een relatief vreedzame en gelukkige tijd voor de natie,” verklaarde Ralf Rödger, hoofd van de Kyffhäuser gedenkplaats.
Dit veranderde abrupt na de dood van Friedrich II. De soevereine heersers van de verschillende regio’s van het rijk twistten over eigendomsrechten. Het rijk werd geteisterd door oorlogen en later door de pandemie van de Zwarte Dood die Europa teisterde. Deze barre omstandigheden deden het volk terugverlangen naar de tijd van de voorbije Staufer dynastie en de grote roodbaardige leider. Na een paar eeuwen van mondelinge overdracht van zijn legende, werd Frederik I algemeen bekend als Barbarossa.
De legende een naam geven
“In de evolutie van de legende was er een overgangsfase waarin het niet duidelijk is over welke Frederik nu precies werd gesproken: Frederik I – Barbarossa, of zijn kleinzoon Frederik II,” zei Rödger.
Tot in de 16e eeuw was de legende zo uitgebreid geworden dat de relevantie ervan voor Frederik I duidelijk werd. Het was in wezen een afspiegeling van de houding en verlangens van de bevolking. Toen kwamen de dichters die het verhaal verder verfraaiden, waardoor het verhaal ontstond van de slapende Barbarossa in de Kyffhäuser berggrot, wachtend op het juiste moment om terug te keren en Duitsland te verenigen.
De Barbarossa cultus werd aan het eind van de 19e eeuw nog sterker en Willem I, de stichter van het Duitse Rijk, zou hebben geprofiteerd van de erfenis van Frederik I. Een standbeeld van hem op zijn paard siert nu dezelfde berg in Kyffhäuser – en hieronder staat een stenen figuur van Barbarossa, compleet met een meterslange baard.
Commerciële aantrekkingskracht
Niemand weet echter of Barbarossa deze berg überhaupt ooit heeft beklommen. Vóór de oprichting van het Willem I-monument werd de aandacht gericht op een toren die 50 meter verderop stond en van grote afstand zichtbaar was.
De populariteit van de Barossa legende werd opnieuw duidelijk toen in de 19e eeuw een spectaculaire gipsgrot werd ontdekt op enkele kilometers van het monument.