Begrip van de moraal

Wij leggen uit wat moraal is, zijn oorsprong, soorten, voorbeelden en relatie tot ethiek. Ook verschillen tussen amoreel en immoreel.

Wat is moraliteit?

Moraliteit is een geheel van normen, gewoonten en waarden die deel uitmaken van de historische en culturele traditie van een samenleving. Het dient om goed van kwaad te onderscheiden, d.w.z. goede van slechte daden. Het wordt vaak gebruikt als synoniem voor ethiek, hoewel ze afhankelijk van het gezichtspunt niet precies hetzelfde zijn.

Het bestaan van moraliteit is een uniek kenmerk van menselijke samenlevingen, aangezien de vrije wil en het geweten ons in staat stellen te oordelen over de manier waarop we leven, en onderscheid te maken tussen diegenen die bijdragen tot sociale stabiliteit en harmonie en diegenen die dat niet doen. Dat wil zeggen dat het het ontstaan en het bestaan van waarden mogelijk maakt.

Echter, er is in de loop van de geschiedenis veel discussie geweest over wat goed en kwaad nu precies zijn. Dit wordt van oudsher behandeld door de filosofie, met name de ethiek of de moraalfilosofie.

In haar oorsprong was de moraal nauw verbonden met de godsdienst en de religieuze gedragscodes, die toen niet te onderscheiden waren van het burgerlijke en sociale leven, aangezien er geen scheiding was tussen staat en godsdienst. Dit veranderde echter radicaal na de Moderniteit, toen de mensheid gedwongen werd haar concepten en codes van moraliteit te herdefiniëren en te heroverwegen.

Moraliteit heeft vandaag de dag een aandeel in de wetenschappen, in de uitoefening van beroepen en in andere gebieden van menselijk streven. En hoewel de verschillende kerken en religies nog steeds een belangrijke stem in het kapittel hebben, kunnen we ons tegenwoordig laten leiden door een seculiere, d.w.z. niet-religieuze, moraal.

Zie ook: Morele normen

Moraal en ethiek

Deze twee termen worden vaak als synoniemen gebruikt, wat in principe niet zo’n probleem zou zijn. Vanuit een meer gespecialiseerd gezichtspunt worden zij echter onderscheiden omdat de ethiek een tak van de filosofie is die ernaar streeft, vanuit een universeel gezichtspunt, interculturele morele normen uit te werken.

Dat wil zeggen, de ethiek bestudeert de verschillende manieren waarop de moraal wordt uitgeoefend en tracht deze vanuit een algemeen gezichtspunt te begrijpen. Moraliteit daarentegen is van toepassing binnen een bepaalde sociaal-culturele en historische context: wat wij vandaag perfect als moreel beschouwen, was dat op een bepaald moment in de geschiedenis niet, en omgekeerd.

Meer over: Ethiek

Types van moraliteit

Het is mogelijk moraliteit te classificeren volgens de specifieke sfeer waarin haar beschouwingen over goed en kwaad zijn omlijnd. Zoals in de volgende gevallen:

• Religieuze moraal. Dat wat bepaald wordt door een bepaalde mystieke of religieuze traditie, en wat beheerst wordt door de geboden van haar geloofsbelijdenis of doctrine. Het kan een meer rigide of onbuigzame moraal zijn, vooral in het geval van fundamentalistische sectoren, en hoewel ze van generatie op generatie wordt overgeërfd dankzij de kerkelijke instelling, past ze zich op haar eigen manier aan nieuwe tijden aan.
• Seculiere moraal. Dat wat niet bepaald wordt door een mystieke of religieuze traditie, ook al vallen veel van zijn waarden samen met die van een culturele traditie die sterk getekend is door het religieuze verleden. Zo is de westerse moraal seculier, zij wordt bepaald door niet-religieuze instanties, maar de christelijke traditie heeft veel te maken met de grondslagen ervan.
• Fundamentele moraal. Dat wat ernaar streeft universeel te zijn, dat wil zeggen, wat ertoe neigt de meest fundamentele (fundamentele) elementen van het menselijk bestaan te beoordelen. Zo zijn bijvoorbeeld de Rechten van de Mens (HR) gebaseerd op dit type moraal.
• Seksuele moraal. Dat wat de manier bepaalt waarop bepaalde seksuele praktijken of oriëntaties worden begrepen, volgens een overweging van wat goed of slecht is, vaak gebaseerd op andere ideeën zoals wat natuurlijk is, reproductief of gewoon plezierig.
• Sociale moraal. Met deze naam onderscheiden we de morele voorschriften van de maatschappij, dat wil zeggen, de traditionele en geërfde of op een bepaald moment in een bepaald collectief heersende, van die welke een individu in zijn innerlijk kan hebben.
• Individuele moraal. Dit is de persoonlijke, enkelvoudige en individuele benadering die ieder mens heeft van de begrippen goed en kwaad. Een deel ervan wordt bepaald door de collectieve of sociale moraal, en een deel door het eigen vermogen om de werkelijkheid subjectief te beoordelen.

Belang van moraliteit

Moraliteit is een sleutelbegrip bij de vorming van de menselijke beschaving. Enerzijds heeft een samenleving altijd een code of een aantal regels nodig om de sociale vrede en de relatieve harmonie onder haar burgers te waarborgen.

Anderzijds is de geschiedenis van de moraal een vitaal onderdeel van de menselijke geschiedenis. De moraal van elk tijdperk heeft in hoge mate bepaald hoe sociale krachten op elkaar inwerken en heeft sommigen macht gegeven over anderen, of zelfs bepaald wie aanvaardbaar wordt geacht en wie niet, met duidelijke implicaties voor leven en dood.

Voorbeelden van moraal

Meer dan moraal zijn er voorbeelden te geven van morele oordelen of bepaalde morele waarden, die in een bepaalde periode in de geschiedenis de overhand hadden. Bijvoorbeeld:

• Victoriaanse moraal. Dit is de strenge morele visie die in Engeland heerste tijdens het bewind van koningin Victoria (1837-1901), gekenmerkt door een intense seksuele repressie, weinig tolerantie ten opzichte van misdaad, en het handhaven van een façade van waardigheid die echter prostitutie en kinderarbeid niet verhinderde.
• Puriteinse moraal. De puriteinen waren een radicale factie van het calvinistische protestantisme, die tijdens het bewind van Elizabeth I in Engeland tot bloei kwam. Zoals hun naam al aangeeft, verdedigden zij de noodzaak van absolute morele zuiverheid, in bijbelse termen, omdat de mens zich volledig aan Gods plannen moest houden om toekomstige glorie te ontvangen.
• Moreel relativisme. In dit geval spreken we van een filosofische stroming die de niet-universaliteit van moraliteit en morele waarden beweert, als bewijs dat elke poging tot moraliteit noodzakelijkerwijs relatief is, d.w.z. context-afhankelijk. Vandaar dat geen enkele opvatting van goed of fout kan prevaleren boven andere.

Immoreel en amoreel

De begrippen immoreel en immoraliteit, of amoraliteit en amoraliteit, zijn afgeleid van de moraal zelf, maar duiden op specifieke tegengestelde aspecten:

• Immoreel. Het is datgene wat in strijd is met een bepaalde opvatting van moraliteit. Dat wat zijn regels breekt, zijn opvattingen tegenspreekt en zijn bevelen niet gehoorzaamt. In sommige islamitische en joodse tradities wordt het bijvoorbeeld als immoreel beschouwd als vrouwen hun haar vrijelijk laten zien, en zijn zij daarom verplicht het te bedekken met een hoofddoek of een pruik. Anderzijds is het datgene wat eenvoudig niet aan morele vragen onderhevig is, d.w.z. het geeft geen antwoord op de vraag naar goed en kwaad. Dit betekent niet dat het goed of kwaad is, maar dat het beide kan zijn, afhankelijk van het geval en de context, aangezien het niet in zijn aard ligt om moreel of niet moreel te zijn. Por ejemplo, la ciencia y la tecnología se consideran saberes amorales: pueden usarse de forma moral y para el bien de la humanidad, o pueden usarse para cometer atrocidades y empobrecer el mundo.

Sigue con: Valores humanos

Referencias:

• “Moral” en Wikipedia.
• “Moral” en el Diccionario de la Lengua de la Real Academia Española.
• “Moral, moralidad” en Filosofía.org.
• “Conceptos de ética y moral” (video) en UPB Bolivia.
• “Curso: Introducción a la ética – Clase 3: Ética y moral” (video) en El Talón de Aquiles.
• “Amoral e inmoral” en Fundéu BBVA (España).
• “Morality (Human Behaviour)” en The Encyclopaedia Britannica.