Profile
Volgens de volkstelling van 2011 identificeert 8,9 procent van de Zuid-Afrikaanse bevolking zich als gekleurd. Veel mensen die onder de apartheid als ‘gekleurd’ werden geïdentificeerd, identificeren zich nu als San of Khoekhoe. In feite zijn veel andere Zuidafrikanen volgens bijna elke definitie van “gemengd ras”. De gemeenschappen die als gekleurd worden aangemerkt, stammen hoofdzakelijk af van het Khoisan-volk dat oorspronkelijk de westelijke delen van Zuid-Afrika bewoonde, van Aziatische en Afrikaanse slaven die vanaf de vroegste jaren van de kolonie naar de Kaap werden gebracht, van Europese kolonisten, en van andere Afrikanen. Het lange proces van vermenging en acculturatie leidde tot het uitsterven van verschillende Khoisan talen; de meeste gekleurde mensen spreken Afrikaans als eerste taal en de meesten wonen nog steeds in de provincies West- en Noord-Kaap, waar zij een totale meerderheid van de bevolking vormen.
Historische context
In veel opzichten is de uitbuiting van de gekleurde gemeenschap, die langer en dichter bij de Europese kolonisten leefde dan de meeste zwarte gemeenschappen, de meest intensieve in Zuid-Afrika geweest. Traditionele culturen werden vernietigd en vervangen door bijna universele omstandigheden van dienstbaarheid en onderdanigheid. De arbeidsomstandigheden op de boerderijen in de Westkaap waren berucht. De gedwongen verhuizingen van gemeenschappen van gemengde rassen uit Kaapstad in de jaren vijftig en zestig behoorden tot de meest meedogenloze in de annalen van de apartheid; de nieuwe getto’s die daaruit ontstonden, hebben te maken met enkele van de ergste criminaliteit en andere sociale problemen in het land.
De stempatronen van de kleurlingen bij de verkiezingen van 1994 waren een treffend voorbeeld van de mogelijkheden voor de voortzetting van rassenpolitiek in democratische omstandigheden. Hoewel het verzet tegen de coöptatie van kleurlingen in het apartheidssysteem via het “driekamerparlement” in 1983 wijdverbreid was geweest, gingen de meeste stemmen van kleurlingen tien jaar later naar de Nationale Partij, het instrument van tientallen jaren raciale onderdrukking. De redenen waren complex, maar een centrale kern was het gebrek aan identificatie, om culturele en linguïstische redenen, met de in meerderheid zwarte bevolking. Bij de verkiezingen van 1999 verloor de Nieuwe Nationale Partij (NPP) stemmen van kleurlingen aan het ANC en de Democratische Partij. Bij de verkiezingen van 2004 werden de stemmen van de kleurlingen grotendeels verdeeld tussen het ANC en de Democratische Partij, terwijl de NPP verliezen leed die mede tot haar ondergang hebben geleid.
Huidige problemen
Een blijvende erfenis van het apartheidstijdperk is dat kleurlingen als groep in bijna alle sociale indicatoren – van het gemiddelde inkomen tot het percentage HIV-besmettingen – nog steeds tussen de zwarten en de blanken in staan. In de West-Kaap, waar de kleurlingen de meerderheid vormen, staan veel kleurlingen nog steeds huiverig tegenover positieve actieprogramma’s waarvan zij vrezen dat die ten koste van hen aan de zwarten ten goede zullen komen. De oppositiepartij Democratic Alliance heeft sinds 2006 bij lokale verkiezingen haar greep op Kaapstad weten te behouden. De armoede blijft er hoog: 41,6 procent, tegenover 0,6 procent onder blanke Zuid-Afrikanen.
Bijgewerkt in maart 2018