De financiële crisis van 2007-2008: een terugblik

De financiële crisis van 2007-2008 zat jaren in de pijplijn. Tegen de zomer van 2007 vertoonden de financiële markten over de hele wereld tekenen dat het tijd was om af te rekenen met de jarenlange overvloed aan goedkoop krediet. Twee hedgefondsen van Bear Stearns waren ingestort, BNP Paribas waarschuwde beleggers dat ze misschien geen geld meer konden opnemen uit twee van zijn fondsen, en de Britse bank Northern Rock stond op het punt om noodfinanciering aan te vragen bij de Bank of England.

Ondanks de waarschuwingssignalen vermoedden maar weinig beleggers dat de ergste crisis in bijna acht decennia het mondiale financiële systeem zou overspoelen, waardoor de giganten van Wall Street op de knieën zouden gaan en de Grote Recessie zou ontstaan.

Het was een epische financiële en economische ineenstorting die veel gewone mensen hun baan, hun spaargeld, hun huis of alle drie kostte.

Sowing the Seeds of the Crisis

The seeds of the financial crisis were planted during years of rock-bottom interest rates and loose lending standards that fueled a housing price bubble in the U.S. and elsewhere.

It began, as usual, with good intentions. Faced with the bursting of the dot-com bubble, a series of corporate accounting scandals, and the September 11 terrorist attacks, the Federal Reserve lowered the federal funds rate from 6.5% in May 2000 to 1% in June 2003. The aim was to boost the economy by making money available to businesses and consumers at bargain rates.

Het resultaat was een opwaartse spiraal in de huizenprijzen, omdat leners profiteerden van de lage hypotheekrente. Zelfs subprime leners, diegenen met een slechte of geen krediethistorie, konden de droom van het kopen van een huis verwezenlijken.

De banken verkochten die leningen vervolgens door aan banken op Wall Street, die ze verpakten in financiële instrumenten met een laag risico, zoals mortgage-backed securities en collateralized debt obligations (CDO’s). Al snel ontstond er een grote secundaire markt voor het verstrekken en distribueren van subprime-leningen.

Ter bevordering van het nemen van meer risico’s door banken versoepelde de Securities and Exchange Commission (SEC) in oktober 2004 de nettokapitaalvereisten voor vijf investeringsbanken – Goldman Sachs (NYSE: GS), Merrill Lynch (NYSE: MER), Lehman Brothers, Bear Stearns, en Morgan Stanley (NYSE: MS). Daardoor konden ze hun oorspronkelijke investeringen met een hefboom verhogen tot wel 30 keer of zelfs 40 keer.

Tekenen van problemen

Eindelijk begonnen de rentetarieven te stijgen en bereikte het eigenwoningbezit een verzadigingspunt. De Fed begon de rente in juni 2004 te verhogen en twee jaar later stond de Federal Funds Rate op 5,25%, waar het tot augustus 2007 bleef.

Er waren al vroeg tekenen van nood. In 2004 bereikte het Amerikaanse huizenbezit een hoogtepunt van 69,2%. Begin 2006 begonnen de huizenprijzen te dalen.

Dit bracht veel Amerikanen echt in de problemen. Hun huizen waren minder waard dan ze ervoor hadden betaald. Ze konden hun huizen niet verkopen zonder geld schuldig te zijn aan hun geldschieters. Als ze een hypotheek met aanpasbare rente hadden, stegen hun kosten naarmate de waarde van hun huis daalde. De meest kwetsbare subprime-leners zaten vast aan hypotheken die ze zich überhaupt niet konden veroorloven.

Toen 2007 begon, vroeg de ene na de andere subprime-leningverstrekker faillissement aan. In februari en maart gingen meer dan 25 subprime-kredietverstrekkers failliet. In april vroeg New Century Financial, gespecialiseerd in subprime leningen, faillissement aan en ontsloeg de helft van zijn personeel.

In juni stopte Bear Stearns de terugbetalingen in twee van zijn hedgefondsen, wat Merrill Lynch ertoe aanzette beslag te leggen op 800 miljoen dollar aan activa van de fondsen.

Zelfs dit waren kleine zaken vergeleken met wat er in de komende maanden zou gaan gebeuren.

Augustus 2007: The Dominoes Start to Fall

In augustus 2007 werd duidelijk dat de financiële markten de subprime-crisis niet konden oplossen en dat de problemen tot ver buiten de grenzen van de VS doorwerkten.

De interbancaire markt die het geld wereldwijd in beweging houdt, bevroor volledig, grotendeels uit angst voor het onbekende. Northern Rock moest bij de Bank of England aankloppen voor noodfinanciering vanwege een liquiditeitsprobleem. In oktober 2007 was de Zwitserse bank UBS de eerste grote bank die verliezen aankondigde – 3,4 miljard dollar – uit subprime-gerelateerde investeringen.

In de komende maanden zouden de Federal Reserve en andere centrale banken gecoördineerde actie ondernemen om miljarden dollars aan leningen te verstrekken aan de mondiale kredietmarkten, die tot stilstand waren gekomen door de dalende activaprijzen. Ondertussen worstelden financiële instellingen om de waarde te bepalen van de triljoenen dollars aan nu giftige door hypotheek gedekte waardepapieren die in hun boeken stonden.

Maart 2008: De ondergang van Bear Stearns

In de winter van 2008 bevond de Amerikaanse economie zich in een regelrechte recessie en terwijl de liquiditeitsproblemen van de financiële instellingen aanhielden, kelderden de aandelenmarkten wereldwijd het sterkst sinds de terreuraanslagen van 11 september.

In januari 2008 verlaagde de Fed haar referentierente met driekwart procentpunt – de grootste verlaging in een kwarteeuw – in een poging de economische neergang af te remmen.

Het slechte nieuws bleef van alle kanten binnenstromen. In februari zag de Britse regering zich genoodzaakt Northern Rock te nationaliseren en in maart stortte de wereldwijde investeringsbank Bear Stearns, een van 1923 daterende pijler van Wall Street, in en werd voor een appel en een ei overgenomen door JPMorgan Chase.

September 2008: De val van Lehman Brothers

In de zomer van 2008 breidde het bloedbad zich uit over de financiële sector. IndyMac Bank werd een van de grootste banken die ooit in de V.S. failliet is gegaan,en de twee grootste huiskredietverstrekkers van het land, Fannie Mae en Freddie Mac, werden in beslag genomen door de Amerikaanse overheid.

Het faillissement van de eerbiedwaardige Wall Street bank Lehman Brothers in september markeerde het grootste faillissement in de geschiedenis van de VS, en werd voor velen een symbool van de verwoesting die door de wereldwijde financiële crisis werd veroorzaakt.

Diezelfde maand kwamen de financiële markten in een vrije val, met de belangrijkste Amerikaanse indexen die enkele van hun grootste verliezen ooit leden. De Fed, het ministerie van Financiën, het Witte Huis en het Congres worstelden met het opstellen van een uitgebreid plan om het bloeden te stoppen en het vertrouwen in de economie te herstellen.

De nasleep

Het reddingspakket voor Wall Street werd goedgekeurd in de eerste week van oktober 2008.

Het pakket omvatte vele maatregelen, zoals een enorme overheidsaankoop van “giftige activa”, een enorme investering in aandelen van banken, en financiële reddingslijnen voor Fannie Mae en Freddie Mac.

De publieke verontwaardiging was wijdverbreid. Het leek erop dat bankiers werden beloond voor het roekeloos failliet laten gaan van de economie. Maar het bracht de economie weer op gang. Ook moet worden opgemerkt dat de investeringen in de banken volledig door de overheid werden terugverdiend, met rente.

De goedkeuring van het reddingspakket stabiliseerde de aandelenmarkten, die in maart 2009 een dieptepunt bereikten en vervolgens begonnen aan de langste bullmarkt in hun geschiedenis.

Desondanks waren de economische schade en het menselijk lijden immens. De werkloosheid bereikte 10%. Ongeveer 3,8 miljoen Amerikanen verloren hun huis door executieverkopen.

Over Dodd-Frank

De meest ambitieuze en controversiële poging om te voorkomen dat een dergelijke gebeurtenis zich nog eens zou voordoen, was de goedkeuring van de Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act in 2010. Aan de financiële kant beperkte de wet enkele van de riskantere activiteiten van de grootste banken, verscherpte het overheidstoezicht op hun activiteiten en dwong het hen grotere kasreserves aan te houden. Aan de consumentenkant probeerde het roofzuchtige leningen te beperken.

In 2018 waren sommige delen van de wet door de Trump-regering teruggedraaid, hoewel een poging tot een meer grootschalige ontmanteling van de nieuwe regelgeving mislukte in de Amerikaanse Senaat.

Die regelgeving is bedoeld om te voorkomen dat een crisis zoals die van 2007-2008 zich opnieuw voordoet.

Dat betekent niet dat er in de toekomst niet nog een financiële crisis zal zijn. Bubbels komen periodiek voor, althans sinds de Nederlandse Tulpenbel van 1630.

Veelgestelde vragen over de financiële crisis van 2008

De financiële crisis van 2007-2008 was een wereldwijde gebeurtenis, niet een die beperkt bleef tot de VS. Griekenland kwam zijn internationale schulden niet na. Portugal en Spanje hadden te kampen met extreme werkloosheid. Elk land had een andere en complexe ervaring. Hier volgen enkele van de factoren die een rol speelden in de VS

Wat was de oorzaak van de financiële crisis van 2008?

Er waren verschillende onderling samenhangende factoren aan het werk.

In de eerste plaats voedden de lage rentetarieven en de lage leennormen een zeepbel op de huizenmarkt en stimuleerden ze miljoenen mensen om meer te lenen dan ze konden missen en huizen te kopen die ze zich niet konden veroorloven.

De banken en subprime-kredietverstrekkers hielden het tempo erin door hun hypotheken op de secundaire markt te verkopen om geld vrij te maken voor het verstrekken van meer hypotheken.

De financiële bedrijven die deze hypotheken kochten, verpakten ze opnieuw in bundels, of “tranches”, en verkochten ze door aan beleggers als mortgage-backed securities. Toen het aantal wanbetalingen begon te stijgen, hadden de laatste kopers waardeloos papier in handen.

Wie is verantwoordelijk voor de Grote Recessie?

Veel economen leggen de schuld voor het grootste deel bij het lakse hypotheekbeleid, waardoor veel consumenten veel meer konden lenen dan ze zich konden veroorloven. Maar er is genoeg schuld om rond te gaan, met inbegrip van:

• De roofzuchtige kredietverstrekkers die huiseigenaarschap op de markt gebracht aan mensen die onmogelijk konden terugbetalen de hypotheken die ze kregen aangeboden.
• De investering goeroes die kocht die slechte hypotheken en rolde ze in bundels voor de wederverkoop aan beleggers.
• De bureaus die deze hypotheekbundels topbeleggingsratings gaven, waardoor ze veilig leken.
• De beleggers die de ratings niet controleerden, of er gewoon voor zorgden de bundels aan andere beleggers te verkopen voordat ze ontploften.

Welke banken gingen in 2008 failliet?

Het totale aantal bankfaillissementen in verband met de financiële crisis kan niet worden onthuld zonder dit eerst te melden: Geen enkele deposant bij een Amerikaanse bank verloor een cent door een bankfaillissement.

Dat gezegd hebbende, meer dan 500 banken gingen failliet tussen 2008 en 2015, vergeleken met een totaal van 25 in de voorgaande zeven jaar, volgens de Federal Reserve van Cleveland. De meeste waren kleine regionale banken, en ze werden allemaal overgenomen door andere banken, samen met de rekeningen van hun deposanten.

De grootste faillissementen waren geen banken in de traditionele Main Street-zin, maar investeringsbanken die tegemoetkwamen aan institutionele beleggers. Hiertoe behoorden met name Lehman Brothers en Bear Stearns. Lehman Brothers kreeg geen financiële injectie van de overheid en sloot zijn deuren. JPMorgan Chase kocht de puinhopen van Bear Stearns goedkoop op.

De grootste grote banken, waaronder JPMorgan Chase, Goldman Sachs, Bank of American en Morgan Stanley, waren allemaal, zoals bekend, “te groot om failliet te gaan”. Ze namen het reddingsgeld aan, betaalden het terug aan de overheid en werden na de recessie groter dan ooit.

Wie verdiende geld aan de financiële crisis van 2008?

Een aantal slimme beleggers heeft geld verdiend aan de crisis, meestal door stukken uit het wrak op te rapen.

• Warren Buffett investeerde miljarden in bedrijven als Goldman Sachs en General Electric uit een mix van motieven die patriottisme en winst combineerden.
• Hedge fund manager John Paulson verdiende veel geld door tegen de Amerikaanse huizenmarkt in te zetten toen de zeepbel op de huizenmarkt ontstond.Amerikaanse huizenmarkt toen de zeepbel ontstond, en verdiende vervolgens nog veel meer geld door in te zetten op het herstel ervan nadat de bodem was bereikt.
• Belegger Carl Icahn bewees zijn talent voor markttiming door voor, tijdens en na de crisis casino-eigendommen te verkopen en te kopen.

The Bottom Line

Bubbels komen de hele tijd voor in de financiële wereld. De prijs van een aandeel of een andere grondstof kan boven zijn intrinsieke waarde worden opgeblazen. Meestal blijft de schade beperkt tot verliezen voor een paar overenthousiaste kopers.

De financiële crisis van 2007-2008 was een ander soort zeepbel. Net als slechts enkele andere in de geschiedenis werd zij zo groot dat zij, toen zij barstte, hele economieën schade berokkende en miljoenen mensen pijn deed, waaronder velen die niet speculeerden in door hypotheken gedekte waardepapieren.