Wat is de haka?
De haka is een soort ceremoniële Māori dans of uitdaging. Haka’s worden meestal in groepsverband uitgevoerd en zijn een uiting van de trots, de kracht en de eenheid van de stam.
De handelingen omvatten het stampen met de voeten, het uitsteken van de tong en het ritmisch slaan met het lichaam ter begeleiding van een luid gezang. De woorden van een haka beschrijven vaak op poëtische wijze voorouders en gebeurtenissen uit de geschiedenis van de stam.
Wanneer wordt de haka uitgevoerd?
Van oudsher werd de haka uitgevoerd wanneer twee partijen elkaar ontmoetten als onderdeel van de gebruiken rond ontmoetingen.
De haka werd bijvoorbeeld gebruikt op het slagveld om krijgers mentaal en fysiek voor te bereiden op de strijd, maar hij werd ook uitgevoerd als groepen elkaar in vrede ontmoetten.
Heden ten dage wordt de haka nog steeds gebruikt tijdens Māori ceremonies en vieringen om gasten te eren en het belang van de gelegenheid te tonen. Hieronder vallen ook familie-evenementen, zoals verjaardagen en bruiloften.
Huwelijks-haka
Haka-dansen kunnen worden uitgevoerd op bruiloften als een blijk van respect, om eerbied te tonen voor het bruidspaar en hun gasten of om de belangrijke mijlpaal te markeren.
Op bruiloften kunnen ook vrouwen meedoen aan de haka-voorstelling.
Rugby haka
Haka’s worden ook gebruikt om tegenstanders op het sportveld uit te dagen. Het Nieuw-Zeelandse rugbyteam, de All Blacks, voert voor elke wedstrijd de haka uit als een verbluffende show van kracht en fysieke bekwaamheid.
De All Blacks gebruiken ‘Ka Mate’ als hun haka, die in de jaren 1820 werd gecomponeerd door het Maori-opperhoofd Te Rauparaha. De woorden van deze specifieke haka-dans zijn wereldberoemd geworden sinds hij deel uitmaakt van het ritueel dat de All Blacks voor de wedstrijd uitvoeren.
De Black Ferns, het Nieuw-Zeelandse vrouwenrugbyteam, staan ook bekend om hun opzwepende haka. De haka die ze voor een internationale wedstrijd uitvoeren heet ‘Ko Uhia Mai’, wat ‘Laat het bekend zijn’ betekent en werd gecomponeerd door Whetu Tipiwai.
Reguliere haka waiata sessies stellen de Black Ferns in staat hun culturele wortels en tradities in ere te houden.
Wie kan de haka uitvoeren?
Een veelvoorkomend misverstand rond de haka is dat deze alleen door mannen mag worden uitgevoerd.
Er zijn haka’s die alleen door mannen kunnen worden uitgevoerd, maar er zijn ook haka’s die door iedereen kunnen worden uitgevoerd en zelfs enkele haka’s die alleen door vrouwen kunnen worden uitgevoerd.
Veel jonge Māori’s treden op in kapa haka groepen die lokale en nationale wedstrijden houden.
Niet-Māori zijn welkom om de haka te leren, maar het is wel belangrijk dat je de cultuur en tradities achter de dans respecteert. Leer de woorden en zorg ervoor dat je de betekenis achter de gezangen begrijpt, de betekenis van een bepaalde haka en wat je probeert uit te drukken als je hem uitvoert.
De oorsprong van de haka
De Māori legende die de oorsprong van de haka beschrijft, schildert het als een viering van het leven.
Het verhaal gaat dat Tama-nui-te-ra, de zonnegod, en zijn vrouw Hine-raumati, die de zomer belichaamt, een zoon hadden die Tane-rore heette.
Op warme zomerdagen danste Tane-rore voor zijn moeder, waardoor de lucht begon te trillen. Deze lichte, snelle beweging was de basis van alle haka’s.