Wanneer de meeste mensen aan de Nijl denken, denken ze automatisch aan Egypte. En dat is gemakkelijk te begrijpen als je kijkt naar de grote betekenis van de rivier de Nijl in het oude en het hedendaagse Egypte. Zo zei de oude Griekse historicus Herodotus, na een reis door Egypte, dat Egypte het geschenk van de Nijl is. Deze uitspraak onderstreept het belang van de Nijl voor de Egyptenaren.
De oude Egyptenaren beschouwden de Nijl als een geschenk van de goden en zij stelden de Nijl gelijk aan het leven zelf. Het dagelijks leven werd geregeld door het stijgen en dalen van het waterpeil van de Nijl en het bepaalde de Egyptische kalender, met zijn drie seizoenen: het seizoen van de overstroming, het seizoen van het zaaien en het seizoen van het oogsten. Het seizoen van de overstroming begon wanneer de helderste ster Sirius aan de nachtelijke hemel verscheen en markeerde het Egyptische Nieuwjaar. Zoals gezegd werd de Nijl gelijkgesteld met leven: als de Nijl overstroomde, bracht dat voorspoed en vruchtbaarheid aan het leven eromheen, maar als het waterpeil niet genoeg steeg, was er hongersnood of als het waterpeil te veel steeg, zouden de mensen hun lemen huizen verliezen door de overstroming. Daarom was het belangrijk dat de goden de rivier beheersten.
De twee belangrijkste goden die bij dit proces betrokken waren, waren Khnum en Hapi. Khnum, de god van de Nijl met het hoofd van een ram, werd beschouwd als de heer van het water en degene die leven en vruchtbaarheid bracht aan de oevers van de rivier, waar planten en dieren gedijden. En aangezien het water na een overstroming klei voortbracht, werd Khnum ook beschouwd als de schepper van de mens. Khnum werd vereerd op het Elephantine eiland en zijn tempel kan worden bewonderd in Esna, 60 km ten zuiden van Luxor. De god Hapi was degene die de overstroming van de Nijl controleerde. Gewoonlijk verschijnt Hapi als een androgyne figuur, waarin het vrouwelijke en het mannelijke geslacht zijn verenigd. Hij heeft een mannelijk gezicht en een vrouwelijk bovenlichaam. Dit is om aan te tonen dat hij zowel de vader als de moeder van de Nijl is en dus vruchtbaarheid kan brengen. Fascinerend is dat het woord hapi in de oude Egyptische taal eigenlijk ‘gelukkig’ betekende, vanwege de vruchtbaarheid en welvaart die Hapi naar de rivieroevers bracht. In verschillende scènes in verschillende tempels, zoals de tempels van Karnak en Luxor, is te zien hoe Hapi een ceremonie uitvoert waarbij hij lotus en papyrus samenbundelt. Dit betekende de vereniging van Opper- en Neder-Egypte in voorspoed, waarbij de lotus de eerste en de papyrus de tweede vertegenwoordigde.
Er is nog een god die het vermelden waard is: de god Osiris die een rol speelde in een van de beroemde mythen van de Nijl. Volgens de mythe van Osiris werd hij uit jaloezie gedood door zijn broer Set, en werd zijn lichaam in veertig stukken gehakt en in de Nijl geworpen. De stroom van de Nijl voerde hem mee naar de Middellandse Zee, waar zijn vrouw Isis erin slaagde zijn lichaamsdelen te vinden en te verzamelen. Als godin van de magie slaagde Isis erin Osiris te doen herleven en zwanger te worden. Zij baarde de god Horus en voedde hem op in een papyrusveld in de Delta, ver weg van zijn hatelijke oom Set. Later in zijn leven wreekte Horus zijn vader Osiris door zijn oom te doden. Door Osiris’ dood en wederopstanding werd hij geassocieerd met het overstromen en terugtrekken van de Nijl. Scènes uit deze mythe zijn te zien in de Tempel van Horus in Edfu.
Ook verschillende Nijldieren speelden een belangrijke rol in de oude mythologie. Krokodillen en nijlpaarden werden gevreesd en daarom aanbaden de Egyptenaren hen zodat ze beschermd zouden zijn tegen aanvallen van dieren en het kwaad in het algemeen. De krokodil-god Sobek werd aanbeden in Fayoum en vooral in Kom Ombo, waar de tempel van Sobek tegenwoordig door vele reizigers wordt bezocht. Bepaalde vissen en vogels van de Nijl werden gezien als een teken van overvloed, voedsel en wedergeboorte in het hiernamaals.
De hier genoemde historische plaatsen worden jaarlijks door miljoenen toeristen bezocht om de mythologie van de Nijl te verkennen en van de sfeer te genieten.
Wij raden u aan aan boord te gaan van een Nijlcruise om deze mythen en oude verhalen weer tot leven te zien komen.