Een Grieks woord kwam in het Latijn terecht als conclusĭo, dat in onze taal is afgeleid tot conclusie. Conclusie is de handeling en het gevolg van afsluiten: iets beëindigen, afronden of voltooien.
Een conclusie kan dus de voltooiing zijn van een gebeurtenis, een activiteit, een proces, enzovoort. Bijvoorbeeld: “De conclusie van het congres is aanstaande vrijdag om 18.00 uur”, “Het einde van de vakantie is niet meer zo ver weg: we moeten de tijd die ons nog rest zo goed mogelijk benutten”, “Het beslissende doelpunt viel twee minuten voor het einde van de wedstrijd”.
Een conclusie is ook het idee dat voortvloeit uit de analyse of bestudering van verschillende omstandigheden. Na verschillende stukken informatie te hebben overwogen, kan iemand tot een conclusie komen: “Ik heb je alles verteld wat je neef heeft gedaan, nu wil ik graag dat je me vertelt wat jouw conclusie daarover is”, “Wil je je tweedehands motorfiets inruilen voor mijn nieuwe auto? Ik heb de verslagen van de managers gelezen en mijn conclusie is dat wij meer geld in marketing moeten investeren.
Om tot een conclusie te komen, moet een reeks fasen worden doorlopen, waarvan de eerste de feitelijke ontvangst van de informatie is: of we nu een artikel lezen, of iemand ons een geordende reeks gegevens voorlegt over een onderwerp waarmee hij ons in contact wil brengen, het is onmogelijk om een conclusie te trekken zonder de oorspronkelijke boodschap.
Om over te gaan tot de tweede fase, die bestaat uit een zorgvuldige bestudering van de in de vorige fase ontvangen informatie, moet men beschikken over een reeks begrippen die ons in staat stellen deze te begrijpen en te analyseren; met andere woorden, men moet over voorkennis van het onderwerp beschikken, anders zou het ons aan de instrumenten ontbreken om verder te komen.
Door gebruik te maken van onze voorbereiding zijn wij in staat de oorspronkelijke boodschap te begrijpen en er ook een oordeel over te vellen, en dit is waar het proces ingewikkelder wordt: de bedoeling van de afzender, ongeacht het kanaal waarlangs de boodschap aan ons is doorgegeven, wordt niet altijd vervuld zodra zij ons bereikt, niet alleen omdat onze mening vanuit technisch oogpunt kan verschillen, maar ook vanwege de morele kwesties die ermee gemoeid kunnen zijn.
Bij voorbeeld, als onze werkgever ons een onwettige overeenkomst voorstelt waardoor wij veel meer geld zouden kunnen verdienen ten koste van andere werknemers, zouden wij het aanbod moeten afwijzen voordat wij het zorgvuldig hebben bestudeerd; met andere woorden, wij kunnen niet vermijden tot een conclusie te komen (in dit geval een negatieve), maar deze zou niet het resultaat zijn van een lang proces van analyse, maar zou een bijna onmiddellijke reactie zijn, een produkt van onze principes.
Als het te bespreken onderwerp daarentegen zuiver technisch is en ons wordt gevraagd het rustig te bestuderen om onze mening erover te geven, kunnen wij gebruik maken van onze culturele en academische achtergrond om tot een conclusie te komen die de andere partij in staat stelt haar ideeën te versterken of te heroverwegen.
In meer alledaagse situaties is het proces vaak aanzienlijk korter; als een vriend ons bijvoorbeeld vertelt over zijn werksituatie en ons vraagt of wij vinden dat hij op zoek moet naar een nieuwe baan, zullen we waarschijnlijk ter plekke tot een conclusie kunnen komen.
In de logica is de conclusie de stelling die aan het eind van een betoog staat, na de premissen. Het is de laatste logische stelling die volgt uit de vorige. Laten we eens kijken naar een voorbeeld:
1. Alle mensen die leven ademen.
2. Daarom ademt Maria.
In dit argument is de derde stelling de conclusie: als alle levende personen ademen en Maria een levende persoon is, is de conclusie dat Maria daarom ook ademt.