De eigenaar van een succesvol eethuis in Havana, Alejandro, ziet de Cubaanse regering vooral als een barrière voor succes. Om hun identiteit te beschermen, gebruik ik de namen van de Cubanen niet wanneer ik over mijn onderzoek schrijf.
“Zelfs als ik geld heb, is er geen garantie dat ik voorraden uit het buitenland kan halen,” vertelde Alejandro me onlangs tijdens een diner. “Niemand in de regering helpt me.”
De tegenstrijdige wetgeving maakt het moeilijk om in Cuba bankrekeningen te openen, contracten te ondertekenen en goederen uit het buitenland te importeren. Alejandro vertrouwt op “muilezels” om keukenapparatuur, zeldzame voedingsmiddelen en andere goederen Cuba binnen te krijgen.
Tijdens de Speciale Periode gaven de meeste Cubanen die ik ontmoette het handelsembargo van de VS de schuld van hun problemen. En niet zonder reden: Het embargo verhindert Amerikaanse bedrijven en hun buitenlandse dochterondernemingen om in Cuba te investeren.
Het embargo is nog steeds van kracht. Maar nu ontmoet ik Cubanen die openlijk anti-communistisch zijn, niet anti-Amerikaans. Ze hebben familie en vrienden in de Verenigde Staten. Ze verkopen gesmokkelde Amerikaanse goederen. En ze willen dat politici uit de weg gaan van de economie, zodat Amerikaanse dollars terugkeren naar Cuba.
In 2007 bezochten slechts zo’n 20.000 Amerikanen Cuba. In 2017 reisden 1,5 miljoen Amerikanen naar het eiland, waaronder Cubaanse Amerikanen. Zij gaven miljoenen uit bij bedrijven die door cuentapropistas worden gerund.
“Politiek betekent niets voor me,” vertelde een jonge vrouw genaamd Yemayá me. “Het is gewoon een manier voor sommige mensen om rijk te worden terwijl ik hard werk.”
Onderzoek bevestigt haar mening. Uit een studie van het Baruch College blijkt dat de Cubaanse bureaucraten op Rauls initiatieven hebben gereageerd met nog meer belastende regelgeving. Ze weten dat als alle bureaucratie verdwijnt, ook hun banen verdwijnen.
Cubaanse kapitalisten
De Verenigde Staten blijven een belangrijk obstakel voor de economische ontwikkeling van Cuba.
Het beleid van Obama van meer open betrekkingen met Cuba afwijzend, heeft de regering-Trump een economische oorlog tegen het regime gevoerd, door strenge beperkingen op te leggen aan reizen naar en investeringen in Cuba.
Over het geheel genomen is de toeristische activiteit in Cuba dit jaar met 20% gedaald. Dat is vooral nadelig voor Cubaanse kapitalisten – niet voor de regering.
“Wij die werken lijden,” vertelde Miguel, een leraar Engels die nu reisleider is. “Het leger lijdt er niet onder. Noch zal de politie. Zij weten hoe ze zichzelf moeten voeden.”
Maar Cubaanse ondernemers geven de Cubaanse leiders ook de schuld van hun ontberingen.
“De Cubaanse regering wil dat Trump en de VS de toeristen uit Cuba wegjagen,” drong een taxichauffeur genaamd Pablo aan. Op die manier “kunnen ze de Amerikanen de schuld geven van hun eigen economische falen.”
Verandering van binnenuit
Cubanen zijn veranderd, zegt Luis, een expert op het gebied van Afro-Cubaanse religies.
Cubanen waren vroeger voor alles afhankelijk van de regering. Nu, zegt hij, “zijn er meer zoals ik die voor zichzelf willen werken.”
“Ik heb een mooi appartement en een goed leven,” vertelde Luis me. “De regering heeft me dat niet gegeven.”
De kapitalisten van Cuba hechten nog steeds veel waarde aan de sociale verworvenheden van de Cubaanse Revolutie, waardoor hun land een alfabetiseringsgraad van wereldklasse en een hoge levensverwachting heeft gekregen. Ze willen die verworvenheden behouden.
“De rest zullen we veranderen,” zei Tony, een restauranthouder in Oud Havana.
Er is een transformatie gaande in Cuba, en de Verenigde Staten kunnen die helpen of schaden. Maar ik betwijfel of iets het proces kan stoppen.