Geschiedenis van milieubeweging vol kronkels, wendingen

By Peter Dykstra
CNN
Verminder lettertypeVerminder lettertype
Vergroot lettertypeVergroot lettertype

(CNN) -.- Het was een van de meest surrealistische beelden in de Amerikaanse geschiedenis: Een rivier, zo vervuild met industrieel afval dat hij vlam vatte en in brand vloog. In juni 1969 werd de Cuyahoga-rivier in Cleveland het posterkind voor de geboorte van de moderne Amerikaanse milieubeweging.

Voormalig vicepresident Al Gore won een Nobelprijs omdat hij de aandacht vestigde op de opwarming van de aarde.

De bezorgdheid over lucht- en watervervuiling heeft in de jaren zestig van de vorige eeuw bijgedragen aan de moderne milieubeweging.

Het maakt niet uit dat dit al minstens de tiende keer was dat de Cuyahoga ontbrandde. De tijden veranderden, en een brandende rivier bevestigde wat velen al geloofden: Het milieu was ook aan het veranderen.

Rachel Carson’s boek, “Silent Spring,” zeven jaar eerder gepubliceerd, had de vonk aangestoken. De zachtaardige overheidswetenschapper documenteerde hoe het pesticide DDT talloze vogelsoorten in gevaar bracht, van kleine kolibries tot het nationale symbool, de zeearend.

De smog van verkeer en fabrieken was een nationale zorg geworden. En zes maanden voor het in brand steken van de Cuyahoga, vervuilde een enorme olievlek de kust van Santa Barbara, Californië. Te midden van de anti-Vietnam oorlogsbeweging, de vrouwenbeweging, en meer, vond een verdeeld Amerika ook ruimte voor een milieubeweging.

“We hebben het klassieke cartoonbeeld nagespeeld van een man die op de tak van een boom zit en hem achter zich afzaagt,” schreef Philip Shabecoff in zijn boek uit 1993, “A Fierce Green Fire: The American Environmental Movement.” Shabecoff beschreef milieubeweging als een “brede sociale beweging” die probeerde een “broodnodige maar moeilijke en met obstakels bezaaide weg” te banen uit de steeds meer vervuilde situatie van de mensheid.

De beweging werd in april 1970 bekrachtigd met een landelijke quasi-vakantie, de eerste “Dag van de Aarde”. Er werden nieuwe organisaties opgericht om de massa’s te mobiliseren: Friends of the Earth (1969), de Natural Resources Defense Council (1970), en het in Canada geboren Greenpeace (1971). Boeken over recycling, vegetarisme en alle aspecten van een “groene” levensstijl haalden de bestsellerlijst.

Een nep-indiaan die zichzelf Iron Eyes Cody noemde, werd een nationaal icoon dankzij een 30-seconden tv-spotje, waarin hij door een industriële woestenij kano’t en een traan laat om Moeder Aarde. Stanford-professor Paul Ehrlich werd een semi-regelmatige “Tonight Show”-gast.

Rachel Carson was één ding, maar dit was Johnny Carson. Het milieu was gearriveerd.

Zelfs Richard Nixon werd groen. Een president die werd belaagd door protesten tegen Vietnam zag een kans om de goede man te zijn. Nixon richtte in 1970 het Environmental Protection Agency op en tekende een reeks baanbrekende milieuwetten, waaronder de Clean Air Act, de Clean Water Act en de Endangered Species Act – de voorhoede van een nieuwe regeringsethiek.

Don’t Miss

  • In Depth: Planet in Peril

De aarde was goed op weg om gered te worden. Of dat dachten we toch.

Toen kwam de beweging tot stilstand. De beweging werd afgeremd door haar eigen prestaties, interne ruzies en een groeiend verzet tegen de opvatting dat de overheid en de “groenen” meer kwaad dan goed deden, en het milieu werd een minder goede zaak.

De energiebesparingsboodschap van Jimmy Carter vond eind jaren ’70 enige weerklank, maar hield geen stand tijdens zijn presidentschap. Ronald Reagan’s anti-regulering boodschap overspoelde het land in 1980, en de handhaving van de wetgeving op het gebied van milieubehoud en vervuiling nam drastisch af.

De slinger sloeg eind jaren ’80 de andere kant op na een enorm industrieel ongeluk in Bhopal, India (1984) en een nucleaire ramp in Tsjernobyl (1986). Daarna stapelde het slechte nieuws zich op: We hoorden over het gat in de ozonlaag, de eerste trieste rapporten over de opwarming van de aarde, en de wijdverbreide kap van de regenwouden.
iReport.com: Deel uw ideeën over kleine dingen die u kunt doen om de planeet te redden

Kleinere, maar meer telegenieke, vernederingen vertelden de rest van het verhaal: een verweesd vuilnisschip, op een maandenlang verblijf in 1988, toonde de dwaasheid van het maken van te veel afval, terwijl sommige bijzonder weerzinwekkend afval in de vorm van rioolwater en injectiespuiten zich vestigden op de stranden van New Jersey.

Bij de verkiezingen van 1988 greep George H.W. Bush de kwestie aan voor de Republikeinen, hij beloofde “de milieupresident” te worden en viel zijn Democratische rivaal Mike Dukakis aan omdat hij er niet in was geslaagd de haven van zijn woonplaats Boston schoon te maken. Een paar weken voor de inauguratie van Bush prees Time Magazine de aarde als “Planeet van het Jaar”.

In 1990 was de aarde Hollywood geworden. ABC bracht een twee uur durende Earth Day Special op prime time uit, met onder anderen Dustin Hoffman, Meryl Streep, Robin Williams en vele anderen als beroemdheden.

Het lidmaatschap van milieugroeperingen nam een hoge vlucht, terwijl detailhandelaren en fabrikanten enorme advertentiecampagnes lanceerden om hun pas ontdekte groenheid aan te prijzen. In 1992 hield de VN de “Top van de Aarde”, waar 108 staatshoofden bijeenkwamen om doelen te stellen en hun goede bedoelingen voor het redden van de aarde te verklaren.
iReport.com: “Redneck conservation” door klusjes te combineren

Maar in het Clinton-tijdperk stuitte de milieubeweging al snel op politieke wegversperringen. In 1994 hadden de Amerikanen het weer gehad met de grote overheid en Newt Gingrichs “Contract met Amerika” bracht een nieuw Congres op de been dat de milieuvoorschriften aan banden wilde leggen. Als groot voorstander van een “marktconform” milieubeleid, maakte de voorzitter van het Huis natuurbeschermers woedend door een aantal van hun favoriete overheidsprogramma’s te neutraliseren.

Als de bezorgdheid over het milieu in 1994 al was afgenomen, werd deze in de nasleep van 11 september 2001 begraven. Ondanks een groeiende hoeveelheid bewijsmateriaal over verdwijnende habitats, afnemende energiebronnen en de opwarming van de aarde, bleven groene kwesties liggen in de wereldwijde focus op de strijd tegen het terrorisme.

President George W. Bush werd ook niet alom gezien als een vriend van de aarde. De zoon van de “milieupresident” leidde een campagne om de budgetten te verlagen, de handhaving te vertragen en wildernisgebieden open te stellen voor de exploratie van olie en aardgas. Smeltende ijskappen en achtereenvolgende verschrikkelijke orkaanseizoenen in 2004 en 2005 wakkerden de bezorgdheid over de opwarming van de aarde weer aan – ondanks het feit dat er geen bewezen verband is tussen een individuele storm als Katrina en klimaatverandering.

Enige jaren nadat hij het politieke toneel had verlaten, sleepte Al Gore met “An Inconvenient Truth”, zijn diavoorstelling over de opwarming van de aarde, een Oscar en de helft van een Nobelprijs voor de Vrede in de wacht. Journalisten richtten hun aandacht weer op het probleem met ambitieuze projecten als CNN’s Planet in Peril.

Dat brengt ons bij vandaag. De nieuwgekozen president Barack Obama belooft een sterkere focus op hernieuwbare energie en milieubeheer. Maar Obama wordt ook geconfronteerd met een wereldwijde economische crisis, waardoor hij wellicht minder tijd en middelen heeft om zich met milieuproblemen bezig te houden.

Zal de financiële chaos Amerika en de wereld weer afleiden van de zorg om het milieu? Of zal de heroriëntatie op onze energie- en milieuproblemen de manier waarop de wereld zaken doet herstructureren? We zullen het snel genoeg weten. Misschien zal groen ons deze keer uit de rode cijfers helpen.

CNN.com’s Brandon Griggs heeft aan dit verhaal bijgedragen.

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.