Hebben oude Filippino’s echt de jojo uitgevonden?

Hoewel de jojo al eeuwenlang bestaat, was het een Filippijn genaamd Pedro Flores die er met een innovatieve rijgmethode het iconische speelgoed van maakte dat we vandaag de dag kennen en liefhebben.

(Bijgewerkt op 2 maart 2020) Strikt genomen is het antwoord op de vraag “Wie heeft de jojo uitgevonden?”: “Dat weet niemand.”

Het is onmogelijk om de identiteit te achterhalen van de eerste persoon die bedacht om twee schijven met elkaar te verbinden via een staafje met draad eromheen gesponnen. Zoals zoveel dingen waar we vandaag de dag van genieten, is de jojo zoals we die nu kennen een product van jarenlange innovatie en ontwikkeling.

Er was echter één belangrijk moment in de geschiedenis van de jojo dat zijn populariteit naar nieuwe hoogten stuwde – en historici schrijven daarvoor een Filippijn verantwoordelijk.

Een even, nou ja, lastige kwestie om aan te pakken is het werkelijke land van herkomst van het speelgoed. Dus, voordat we duiken in de truc die de jo-jo echt speciaal maakte, is een korte geschiedenisles op zijn plaats.

Over de hele wereld

Sommige historici geloven dat de jo-jo voor het eerst begon te draaien in China. Anderen zeggen dat de eerste jojo’s in India werden gewonden.

Aangenomen wordt dat oude Filippijnse jager-verzamelaars in bomen klommen, wachtten tot er wilde dieren langskwamen, en dan stenen of gekartelde voorwerpen, vastgebonden aan 20 meter lange koorden, naar hen gooiden. Deze praktijk, die naar verluidt al 400 jaar bestond, stelde hen in staat hun wapens terug te trekken en ze steeds opnieuw te gooien totdat ze hun doelwit met succes hadden gedood. Er is echter geen concreet of betrouwbaar bewijs om deze beweringen te staven.

Historisch gezien echter, kwamen de vroegste verifieerbare verslagen over het speelgoed uit het oude Griekenland, rond 500 v. Chr. Gemaakt van hout, metaal, of beschilderde terra cotta schijven, had dit oude speelgoed waarschijnlijk ook een religieuze waarde. Men gelooft dat kinderen terra cotta jojo’s aan de goden offerden wanneer zij een bepaalde leeftijd bereikten. Oude vazen beschilderd met afbeeldingen van jongeren met jojo’s (en een echt terracotta artefact) worden tentoongesteld in het Nationaal Museum van Athene.

Toen het speelgoed in het begin van de 19e eeuw de Europese kusten bereikte, kreeg het nieuwe namen. De Britten noemden ze bandalore of quiz, terwijl de Fransen ze incroyable of l’emigrette noemden. Het duurde 60 jaar voordat de Amerikanen ze begonnen op te rapen en ermee begonnen te draaien.

Maar hoe zit het met het woord “jojo” zelf? In een artikel uit 2004 schreef auteur en technoloog Joe Kissell:

Merriam-Webster’s Collegiate Dictionary stelt dat het “waarschijnlijk” is afgeleid van het Ilocano-woord yóyo, terwijl het toestaat dat er ook verwante woorden in andere Filippijnse talen voorkomen. Bijna elke andere bron die ik heb geraadpleegd (waaronder Panati’s Extraordinary Origins of Everyday Things) zegt dat “yo-yo” een Tagalog woord is, dat “komen-komen” of “terugkeren” zou betekenen.”

Breakaway

In het begin van de 20e eeuw had het speelgoed zich al verspreid over verschillende delen van de wereld. Het werd echter pas echt een doorbraakhit dankzij een piccolo in Californië met veel tijd om handen.

Geboren in Vintar, Ilocos Norte, emigreerde Pedro Flores naar de Verenigde Staten om rechten te studeren. Onverwachts nam zijn leven een andere wending, en hij eindigde als piccolo. Ondertussen bleef hij zijn fascinatie voor jojo’s koesteren.

In die tijd was het belangrijkste jojo-ontwerp dat het touwtje om de as werd gebonden en geknoopt. Hiermee konden de schijven heen en weer bewegen, maar het beperkte de mogelijkheden van het speelgoed aanzienlijk.

Flores besloot echter met een ander idee te komen. In plaats van de as simpelweg aan een touwtje te binden, verdubbelde hij de lengte van het touwtje en legde het in een lus om de as. Dit ontwerp, de zogenaamde lusvormige slip-snaar, zorgde ervoor dat de jojo stabieler kon draaien en de bewegingen beter konden ophouden. Hierdoor kon de speler een groot aantal trucs uitvoeren die voorheen niet mogelijk waren.

Flores besloot munt te slaan uit zijn idee en richtte in 1928 de Yo-Yo Manufacturing Company op in Santa Barbara. Hij werd de eerste persoon die ze in massaproductie nam en registreerde “Flores Yo-Yo” twee jaar later als handelsmerk.

Promoot de Flores Yo-Yo als “Het Wonder Speelgoed” en Flores organiseerde een reeks wedstrijden voor het draaien van jojo’s in verschillende theaters in het land.

Voorwaartse pas

Eindelijk kocht een Amerikaanse ondernemer genaamd Donald Duncan de rechten van Flores. In 1929 nam Duncan een handelsmerk voor de naam “Yo-Yo” en richtte de Donald Duncan Yo-yo Company op.

Duncan werkte onvermoeibaar aan de marketing van het product in de jaren dertig van de vorige eeuw. Hij had zelfs teams die door het land reisden om het speelgoed te verkopen en trucs te demonstreren.

Het toeval wil dat Duncan’s jojo’s afweken van die van Flores. Terwijl Flores’ eerste ontwerpen uit één stuk hout bestonden, gebruikte Duncan plastic.

In 1962 zijn er van Duncan’s jojo naar verluidt 45 miljoen exemplaren verkocht. Desondanks vond Duncan het nog steeds duur om zijn jojo’s te produceren en op de markt te brengen. Uiteindelijk verkocht hij de rechten aan de Flambeau Plastic Company en koos ervoor zich te richten op de productie van parkeermeters.

Het ontwerp van de jojo is sindsdien geëvolueerd. Tegenwoordig bevatten nieuwere versies een grote verscheidenheid aan onderdelen, zoals kogellagers, velgen en siliconen o-ringen, om nog meer trucs mogelijk te maken.

Schiet naar de maan

Leuk weetje: De jojo is het eerste speelgoed dat naar de ruimte is gestuurd.

Het snarige speelgoed werd op 12 april 1985 met de Space Shuttle Discovery in een baan om de aarde gebracht, samen met 10 andere speeltjes. Bemanningsleden van het ruimtevaartuig gebruikten de jojo in een reeks demonstraties en experimenten over microzwaartekracht.

Tot slot, hoewel een Filippijn technisch gezien de jojo niet heeft uitgevonden, heeft hij er wel een revolutie mee teweeggebracht – en dat allemaal omdat hij gek genoeg was om te denken dat een vreemd voorwerp, vastgebonden aan een touwtje, een grote hit zou worden.

(Oh, en tussen haakjes: Click on each article subheading to watch some cool tricks!)

Cover photo: Evan-Amos (yo-yo); Wikimedia Commons (flag)

Author: Mikael Angelo Francisco

Bitten by the science writing bug, Mikael has years of writing and editorial experience under his belt. As the editor-in-chief of FlipScience, Mikael has sworn to help make science more fun and interesting for geeky readers and casual audiences alike.