Hoe te stoppen met obsessief schoonmaken

Een vrouw grapte eens tegen me dat ze wenste dat haar man een verslavende fascinatie voor opruimen kon ontwikkelen! Zou ik, vroeg ze zich af, haar man kunnen helpen een “manie voor netheid” te ontwikkelen met behulp van de duistere kunsten van hypnose?

Het was een (halve) grap, maar ze zou het natuurlijk vreselijk vinden als haar man echt geobsedeerd zou raken door schoonmaken. Nee, echt, dat zou ze. Hier is een voorbeeld van hoe obsessief schoonmaken levens verwoest:

Shirley werd gevangen gehouden door haar obsessie

Shirley kwam ongeveer een jaar geleden bij me.

“Ik schrob, poets, spoel, stofzuig, glans, stof en schraap! En dan begin ik weer van voren af aan. Mijn hele leven draait om het schoonhouden van ons huis.” Ze had de spookachtige, uitgeputte, donkere vlekken onder de ogen die alle mensen met een obsessie gemeen hebben.

Ik werd me pijnlijk bewust van een beetje stof in mijn kantoor, boeken die op een bureau waren blijven liggen, een ongewassen koffiemok.

Ze las mijn gedachten: “Ik veroordeel andere mensen niet. Ik vind het niet erg dat andermans huis niet brandschoon is. Op een bepaalde manier vind ik het mooi. Het is alleen dat ik altijd geobsedeerd ben geweest door het schoonmaken van mijn huis.”

Ik ontspande. “Deze therapie werkt; ik voel me al beter,” dacht ik.

Het is geweldig om schoon, opgeruimd en georganiseerd te zijn, en trots op je omgeving. Maar alles wat tot het uiterste wordt doorgevoerd, gaat ten koste van je gemoedsrust, relaties en gezondheid. Er moet balans zijn in alle dingen.

Hoe beïnvloedt obsessief schoonmaken je leven?

De oorzaken en gevolgen van obsessief schoonmaken

Waarom zou iemand obsessief schoonmaken? Shirley vertelde me dat ze “opgevoed was om te geloven” dat reinheid naast Goddelijkheid stond. (Vind je het niet geweldig als mensen dit zeggen? Waarom zeggen ze niet gewoon “gehersenspoeld”? Grapje!). In tegenstelling tot, laten we zeggen, liefdadigheid of eerlijkheid, waarvan ik altijd vond dat ze beter in aanmerking kwamen voor de nabijheid van God. Haar ouders hebben haar ingeprent dat “goede” mensen, “succesvolle” mensen, een schoon huis hebben.

Ik werd me weer pijnlijk bewust van mijn kantoor.

Nou, dit was niet een of ander klinkklaar stukje psychobabbeltheorie. Het was me al opgevallen hoe ze vluchtig wanhopig keek telkens als ze het over haar man had (ze hadden geen kinderen).

Het goede nieuws? Shirley begon haar leven te veranderen. Ze bracht balans – zelfs liefde – terug in haar bestaan en begon zich spontaan te voelen, bevrijd uit haar zelfopgelegde ongerepte gevangenis. Hoe hebben we een ontsnappingsplan gemaakt? Welke stappen hebben we genomen om haar te helpen vrij te leven?

Als je obsessief schoonmaakt, is hier een blauwdruk van wat Shirley (en anderen) hielp het te overwinnen.

Stap 1: Stop het obsessieve schoonmaken door eerst te ontspannen

Elke vorm van Obsessieve Compulsieve Stoornis (OCD) gedijt op stress en angst. De activiteit wordt uitgevoerd als een onbewuste poging om de stress te verlichten. Misschien is er een bijgelovig gevoel dat “als ik maar genoeg kan schoonmaken, ik een ramp kan afwenden of dingen beter kan maken!”

En soms kan het schoonmaken zelf het doel dienen om de persoon uit te putten tot een staat van langverwachte rust van lichaam en geest. Maar er zijn gemakkelijker manieren om te ontspannen.

Shirley vertelde hoe ze de hele dag bezig was met het schoonmaken van hun huis met twee slaapkamers, terwijl haar man aan het werk was. Acht uur lang een brandschoon huis schoonmaken. Afmaken, dan opnieuw beginnen, opnieuw en opnieuw; op zoek naar een perfectie die nooit werd gevonden.

Tijdens onze eerste sessie samen, vertelde ik haar dat ze in geen geval minder mocht schoonmaken; maar ik leerde haar wel te ontspannen. Ze vertelde me dat ze zich niet kon herinneren wanneer ze zich voor het laatst zo uitgerust had gevoeld. Ik gaf haar een ontspannings-cd om naar te luisteren en zei haar dit te doen voordat ze ’s morgens ging schoonmaken. En weet je wat?

Zo ontspannen voelde ze zich aan het begin van de dag, dat ze minder zin had om als een bezetene schoon te maken. Ze maakte nog steeds schoon, maar de intensiteit en de noodzaak om het te doen waren tot op zekere hoogte ontladen door eerst te ontspannen.

Dus eerst ontspannen voordat je schoonmaakt.

Stap 2: Breek de obsessieve routine af

Het stoppen met obsessief schoonmaken moet worden gedaan op een manier die niet geheel ongelijk is aan het stoppen met een drugsverslaving: beetje bij beetje. Koud stoppen kan te overweldigend aanvoelen (en per slot van rekening is een beetje schoonmaken wenselijk!). Shirley doorbrak haar obsessieve patroon door diep te ontspannen voordat ze aan de slag ging.

Daarna stelde ik voor dat ze twintig minuten later dan gebruikelijk begon met schoonmaken. Daarna veranderde de volgorde waarin ze schoonmaakte. Ik stelde zelfs hypnotiserend voor dat ze soms iets helemaal vergat schoon te maken, zich dat later herinnerde, en dan besloot het gewoon te laten liggen voor de volgende dag. Ze voelde een bijna heerlijke sensatie van ondeugend genot toen ze dit later beschreef.

Zo langzamerhand begonnen we gewoon te spelen met het oude patroon. Zoals je met een strakke knoop speelt tot je merkt dat hij losser wordt, losser.

Bedenk eens hoe je een beetje creatiever kunt zijn met je schoonmaakgewoonte. Verander de volgorde of het tijdstip waarop u het doet, en begin voorzichtig de greep ervan te versoepelen.

Stap 3: Kijk naar uw bredere leven

Obsessief schoonmaken kan symptomatisch zijn voor bredere angsten.

Als deze angsten eenmaal ‘in bed liggen’, kan het obsessieve schoonmaken afnemen door gebrek aan ‘brandstof’.

Shirley beschreef een huwelijk dat zo verstoken was van leven of warmte als een ijzige toendra. Haar man, zo leek het, wilde niet met haar praten of haar zelfs maar op enige manier waarderen. Hij had constant kritiek op haar. Zij, op haar beurt, merkte dat ze hem wilde behagen en tevreden stellen, voortdurend op perfect gepolijste eierschalen trappend.

We werkten eraan om Shirley te helpen haar assertiviteit te verbeteren en opener met haar man te praten over wat ze van hem nodig had. Als gevolg daarvan voelde ze zich minder geneigd om dwangmatig schoon te maken. Hij begon met haar te praten, voor te stellen om uit te gaan – de dingen begonnen in een richting te gaan die aan haar (en zijn) echte levensbehoeften tegemoet zou komen.

Stap 4: Heb je een angst voor besmetting?

Soms wordt obsessief schoongemaakt als een poging om de angst voor besmetting weg te nemen, maar het gevoel is dat hoeveel je ook stofzuigt, boent en schrobt, er toch nog ergens ‘vuil’ zit, zelfs als je het niet kunt zien – de onzichtbare, alles doordringende ‘vijand’.

Ik wil er niet te symbolisch (en ‘psycho-babbelig’) over doen, maar we kunnen Shirley zien als een wanhopige poging om een huwelijk schoon te schrobben dat niet werkte. Het probleem was dat, omdat ze iets probeerde te herstellen door zich op de verkeerde plek te richten, niets ooit schoon genoeg kon zijn.

Als je het gevoel hebt dat obsessief schoonmaken geheel of gedeeltelijk in stand wordt gehouden door een angst voor besmetting, is het misschien een goed idee om hulp te zoeken bij een oplossingsgerichte therapeut die bedreven is in het gebruik van therapeutische hypnose en die je kan helpen deze fixatie te overwinnen.

Stap 5: Concentreer je op waar je echt bang voor bent

Wat drijft je er echt toe om obsessief schoon te maken? Natuurlijk, het kan een angst voor vervuiling zijn, een gevoel van het willen maken van een ‘onmogelijk perfect huis’. Maar laten we eens wat dieper gaan.

Denk eens even na; stel je nu sterk voor (sluit je ogen als dat helpt) dat je niet schoonmaakt. Misschien zelfs maar voor één dag. Denk eens serieus na over de realiteit van niet schoonmaken. Hoe voelt dat? Als het je een beetje angstig laat voelen, dan is angst de drijfveer achter het obsessief schoonmaken. Wanneer de angst afneemt, neem je de teugels weer in handen en begin je te dicteren wanneer en waar je schoonmaakt. Als je je eenmaal rustig voelt bij de gedachte dat je niet zoveel hoeft schoon te maken, heb je al heel wat stappen gezet op de weg naar herstel.

Haal er echt een gewoonte van om je diep in je geest te concentreren op niet schoonmaken en je daar ontspannen bij te voelen.

Natuurlijk moet je een beetje schoonmaken, maar je hebt ook een leven nodig. Door je te ontspannen in het feit dat je niet altijd hoeft schoon te maken, geef je tijd vrij om echte voldoening op te bouwen…

Stap 6: Zorg dat je een leven krijgt

Shirley begon minder schoon te maken, beetje bij beetje haar leven terug te winnen, eerst langzaam, toen merkte ze dat ze de vrijgekomen tijd constructief begon te gebruiken, totdat het vanzelfsprekend voelde om vijf keer per week schoon te maken, toen drie keer, en toen nog maar één keer. Haar man was van slag; het systeem was aan het veranderen. Maar hij kon ermee omgaan. Zoals ik al zei, hij deed moeite om een leven met zijn vrouw op te bouwen. Ze begonnen samen dingen te doen. Ze had andere dingen nodig om te doen. Ze deed een cursus, kreeg een baan en ontmoette nieuwe vrienden.

Zij was nog steeds trots op haar huis, maar zoals ze me vertelde: “Ik heb nu een leven, niet alleen een schoonmaakrooster. Als er een sok rondslingert of het tapijt moet worden gestofzuigd, kan dat wachten tot ik klaar ben met iets interessanters. En wie wil dat mensen op hun begrafenis niets meer te zeggen hebben dan: ‘Ze had een prachtig huis; ze heeft goed gepoetst!'”

Over dwangmatig schoonmaken heen komen gaat niet van de ene op de andere dag (al kan het bij gelegenheid wel). Maar als je de deur uit de dwangmatigheid hebt gevonden (en die is dichterbij dan je denkt), zul je altijd blij zijn dat je het hebt gedaan.