Download factsheet
Soms hebben kleuters moeite met opletten, aanwijzingen opvolgen en op hun beurt wachten of op hun beurt wachten. Dit gedrag kan normaal zijn en bij de leeftijd passen, maar het kan ook wijzen op de noodzaak van een ADHD-onderzoek (Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder). Als ouder kun je je afvragen of je kleuter ADHD heeft of gewoon onstuimig is en typisch gedrag voor zijn of haar leeftijd vertoont. In deze factsheet leest u meer over ADHD bij kleuters en wat u kunt doen als u zich zorgen maakt over uw kind.
Kunnen kleuters ADHD hebben of gediagnosticeerd worden
Ja. Kinderen vanaf 4 jaar kunnen gediagnosticeerd worden met ADHD. Volgens de National Survey of Children’s Health 2010-2011 hadden ongeveer 194.000 kleuters (2-5 jaar) een actuele diagnose ADHD. Sommige kinderen ontgroeien de symptomen, maar anderen misschien niet. Uit onderzoek blijkt dat 3-jarigen die symptomen van ADHD vertonen, veel meer kans hebben om op 13-jarige leeftijd te voldoen aan de diagnostische criteria voor ADHD.
Hoe weet ik of mijn kleuter ADHD heeft
Kleuters met ADHD worden vaker geschorst van school of crèche vanwege hun storende gedrag. Deze kinderen hebben meer moeite met het leren van concepten op school, en veel van hen worden al op zeer jonge leeftijd in het speciaal onderwijs geplaatst in vergelijking met kinderen zonder ADHD.
Als ouder wilt u weten waar het gedrag van uw kind past in een reeks van gedragingen die typisch zijn voor kinderen van dezelfde leeftijd. Vraag jezelf af: “In vergelijking met andere kleuters van dezelfde leeftijd, waar valt het gedrag van mijn kind?”
Door te praten met de leerkrachten van je kleuter en/of de kinderopvang kun je te weten komen wat gewoon gedrag is bij jonge kinderen en niet gerelateerd is aan een stoornis en wat meer zorgwekkend is.
Wat komt er bij kijken om mijn kleuter te laten evalueren op ADHD
Om de diagnose ADHD te krijgen, moet een kind gedurende ten minste 6 maanden een bepaald aantal symptomen hebben die zich op meer dan één gebied van het leven manifesteren. Als uw kind bijvoorbeeld thuis gedrag vertoont dat op ADHD kan lijken, maar dit gedrag niet vertoont in situaties buitenshuis, kan er een andere verklaring zijn. Als u vermoedt dat uw kleuter ADHD heeft, wilt u praten met een professional die is opgeleid om ADHD te diagnosticeren en te behandelen, zoals de kinderarts van uw kind, een kinderpsychiater, psycholoog, klinisch maatschappelijk werker of een andere gekwalificeerde geestelijk verzorger. Het is ook belangrijk om uw kind te laten controleren op andere aandoeningen, zoals gezichts-, gehoor- of slaapproblemen, omdat de symptomen soms lijken op ADHD.
Evaluaties voor kleuters moeten grondig zijn en de richtlijnen volgen die zijn opgesteld door de American Academy of Pediatrics (AAP) en de American Academy of Child and Adolescent Psychiatry (AACAP). Deze richtlijnen bevelen een gedetailleerd interview met u aan om te bepalen hoe lang de symptomen al bestaan, hoe ernstig ze zijn, hoe vaak ze voorkomen en in welke settings. U en de leraren of verzorgers van uw kind zal worden gevraagd om vragenlijsten met beoordelingsschalen in te vullen om het gedrag van uw kind te evalueren. De ADHD-deskundige zal de school- en medische dossiers van uw kleuter grondig doornemen, rechtstreeks met uw kind praten en uw kind observeren, en controleren op andere aandoeningen die uw kind samen met ADHD kan hebben. De deskundige kan ook andere psychologische tests voorstellen om inzicht te krijgen in de sterke en zwakke punten van uw kleuter op het gebied van leer- en denkvaardigheden en om te screenen op leerstoornissen.
Wat zijn de symptomen van ADHD bij kinderen
Een diagnose van ADHD is gebaseerd op het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM 5). Het handboek vermeldt drie vormen van ADHD – onoplettend, hyperactief-impulsief en gecombineerd – en de symptomen voor elke vorm.
Inattentief
- Slaat details over het hoofd of maakt slordige fouten
- Heeft moeite de aandacht erbij te houden
- Lijkt niet te luisteren
- Heeft moeite instructies op te volgen
- Heeft moeite met organiseren
- Mijdt of heeft een hekel aan taken requiring a lot of thinking
- Loses things
- Is easily distracted
- Is forgetful in daily activities
Hyperactive Impulsive
- Fidgets with hands or feet or squirms in chair
- Has difficulty remaining seated
- Runs about or climbs excessively in children; extreme restlessness in adults
- Difficulty engaging in activities quietly
- Acts as if driven by a motor; adults will often feel inside like they were driven by a motor
- Talks excessively
- Blurts out answers before questions have been completed
- Difficulty waiting or taking turns
- Interrupts or intrudes upon others
Combined, Inattentive & Hyperactive-impulsive
- Has symptoms from both of the above lists
These symptoms can change over time, so children may fit different presentations as they age.
What are the causes of ADHD
Research has yet to determine the exact causes of ADHD. Wetenschappers hebben echter wel een sterk genetisch verband ontdekt, aangezien ADHD in families kan voorkomen. Andere factoren in de omgeving kunnen de kans op het hebben van ADHD vergroten:
- moeder rookt sigaretten of drinkt alcohol tijdens de zwangerschap
- blootstelling aan lood of pesticiden in de vroege jeugd
- premature geboorte of laag geboortegewicht
- hersenletsel
Wetenschappers blijven de exacte relatie van ADHD met omgevingsfactoren bestuderen, maar wijzen erop dat er niet één oorzaak is die alle gevallen van ADHD verklaart en dat veel factoren een rol kunnen spelen.
De volgende factoren zijn GEEN bekende oorzaken, maar kunnen de ADHD-symptomen bij sommige kinderen verergeren:
- te veel televisie kijken
- suiker eten
- familiestress (armoede, familietrauma)
Waarom is het belangrijk om ADHD bij mijn kleuter op jonge leeftijd aan te pakken
Kleuters met ADHD hebben meer kans op problemen op de crèche of school, waaronder problemen met relaties met leeftijdsgenoten, leren, en een hoger risico op verwondingen. Een vroege diagnose is belangrijk zodat uw kind de nodige hulp kan krijgen om deze problemen te minimaliseren.
Zelfs voor de kleuter die misschien enkele symptomen heeft maar geen ADHD heeft, zijn deze vroege jaren de tijd waarin belangrijke hersenontwikkeling plaatsvindt. Dit is een optimale tijd voor kinderen om positief gedrag aan te leren, en voor u om te weten hoe u uw kind effectief kunt helpen bij het leren. Het is beter om problematisch gedrag eerder dan later aan te pakken.
Hoe moet ADHD bij kleuters worden behandeld
Als het gaat om de behandeling van kinderen in de kleuter- en peuterleeftijd, pleit de AAP eerst voor gedragsbehandelingen en pas medicatie als dat nodig is. Gedragstherapie door kinder- en jeugdtherapeuten die gespecialiseerd zijn in ADHD zal zowel de ouders als de kinderen technieken aanreiken om positief gedrag en vaardigheden aan te leren en te versterken. Dit zal een kleuter met ADHD helpen om succesvol te functioneren thuis en op school.
Wanneer medicatie wordt voorgeschreven, raadt de AAP aan om kinderen van 4-5 jaar te laten beginnen met een proef met methylfenidaatmedicatie, te beginnen met een lage dosis. Omdat kinderen verschillend reageren op medicatie, kan het zijn dat wat voor het ene kind werkt, niet werkt voor het andere. De arts kan de dosis aanpassen om te bepalen of de medicatie helpt, of er een andere medicatie nodig is of dat er bijwerkingen optreden. De behandeling van ADHD is complex, en het is belangrijk om kinderen voortdurend te controleren om te zien of de behandeling werkt. Dit houdt in dat de beoordelingen op de beoordelingsschaal regelmatig moeten worden herhaald om er zeker van te zijn dat de medicatie en gedragstherapie het gewenste effect hebben. Daarnaast beveelt de AACAP Preschool Pharmacology Working Group aan dat kleuters die ADHD-medicatie gebruiken hun medicatie (onder leiding van de voorschrijvende arts) na 6 maanden laten stoppen om de symptomen opnieuw te beoordelen en te overwegen of de medicatie moet worden voortgezet.
Wat is oudergedragstraining en hoe kan ik en mijn kind er baat bij hebben
Kinderen met ADHD hebben soms niet de vaardigheden en het gedrag die ertoe leiden dat ze positieve aandacht krijgen. Vaak hebben ze de neiging zich te misdragen en bevinden ze zich in situaties waarin ze vaker worden gestraft dan andere kinderen. Dit kan een negatief effect hebben op hun zelfbeeld en ertoe leiden dat hun probleemgedrag toeneemt. Ouders en verzorgers (kinderdagverblijven, kleuteronderwijzers en andere verzorgers) kunnen leren het gedrag van kleuters met ADHD te beheersen door zich te laten voorlichten over de stoornis en door oudertraining te krijgen in het gebruik van gedragstechnieken.
Parentrainingprogramma’s onderwezen door getrainde therapeuten kunnen verzorgers de tools en strategieën geven om kinderen met ADHD te helpen. Een review uit 2010 door het Agency for Healthcare Research and Quality (AHRQ) vond dat effectieve programma’s:
- helpen ouders een positieve relatie met hun kind te ontwikkelen
- hen leren over hoe kinderen zich ontwikkelen
- hen helpen negatief gedrag te beheersen en positief gedrag te vergroten met positieve discipline
Gedragstrainingsprogramma’s voor ouders van kinderen in de voorschoolse leeftijd die op dit moment voldoende onderzoeksbewijs hebben om als effectief te worden beschreven:
- Triple P (Positive Parenting Program)
- Incredible Years Parenting Program
- Parent-Child Interaction Therapy
Andere programma’s die zich op dezelfde elementen richten, kunnen ook nuttig zijn.
Vaders en verzorgers die meer willen weten over ADHD en manieren om hun kind te helpen, kunnen zich inschrijven voor Parent to Parent: Family Training on ADHD, aangeboden door CHADD.
Krijgen kleuters de aanbevolen behandelingen
De Centers for Disease Control and Prevention (CDC) meldt dat 1 op de 2 kleuters niet de aanbevolen gedragsbehandeling krijgt. Het aantal kinderen in de voorschoolse leeftijd dat medicatie neemt voor ADHD is de afgelopen vier jaar verdubbeld, en 1 op de 4 krijgt alleen medicatie, wat het laatste redmiddel zou moeten zijn.
Er is een beweging binnen het veld van ADHD om de toegang tot gedragstherapie voor jonge kinderen te vergroten, in het bijzonder tot gedragstherapie voor ouders die wordt beschouwd als evidence-based en effectief. De hoop is om het aantal kinderen in de voorschoolse en kleuterschoolleeftijd dat medicatie neemt voor ADHD als een eerste lijn van behandeling te verminderen.