Pender’s Health Promotion Model

Promoting positive health behaviors with Pender’s Health Promotion Model

Abstract

Als zorgverleners delen we het gemeenschappelijke doel om de gezondheid en het welzijn van onze patiënten te verbeteren. De concepten van gezondheidsbevordering en ziektepreventie zijn essentieel voor onze praktijk. Het gezondheidsbevorderingsmodel van Pender dient als hulpmiddel voor verpleegkundigen bij het plannen van interventies voor gedragsverandering om te helpen bij het verbeteren en voorkomen van ongezond gedrag. Een belangrijk aandachtspunt van de verpleegkunde is het aanmoedigen van gezondheidsbevorderend gedrag. Dit model helpt verpleegkundigen bij het bereiken van optimale gezondheidsbevordering voor hun patiënten en gemeenschappen. De in dit artikel geselecteerde studies onderzochten of het gezondheidsbevorderingsmodel van Pender kon helpen bij het bereiken van positief gezondheidsbevorderend gedrag, toegepast op een aantal verschillende bevolkingsgroepen.

Keywords: gezondheidsbevorderingsmodel, Pender, verpleegkunde

Pender’s Health Promotion Model

Het gezondheidsbevorderingsmodel werd in 1982 ontwikkeld door Dr. Nola J. Pender. De theoreticus, Nola J. Pender, begon haar carrière als gediplomeerd verpleegkundige en ging later promoveren tot doctor in de filosofie in psychologie en onderwijs (Butts & Rich, 2018, p.446). Pender geloofde dat het doel van verpleegkundige zorg was om hun patiënten te helpen een optimale gezondheid en welzijn te bereiken. Het model is ontstaan na het werk van Pender waarin gezondheidsbevorderend en preventief gedrag werd onderzocht. Het gezondheidsbevorderingsmodel beweert dat de kenmerken en levenservaringen van elk individu een directe invloed hebben op hun acties en beslissingen met betrekking tot hun gezondheid (Butts & Rich, 2018, p.446). Gezondheid wordt niet alleen gedefinieerd als de afwezigheid van ziekte, maar als de staat van welzijn. Het gezondheidsbevorderingsmodel van Pender is sinds zijn eerste ontstaan herzien en heeft grote invloed gehad op het werk van andere theoretici (Butts & Rich, 2018, p.446).

Pender’s gezondheidsbevorderingsmodel concentreert zich op drie belangrijke categorieën: individuele kenmerken en ervaringen, gedragsspecifieke cognities en affecten en als laatste de gedragsuitkomsten (Butts & Rich, 2018, p.446). De eerste categorie verkent het concept dat elk individu zijn of haar eigen set van kenmerken en ervaringen heeft, die op hun beurt hun acties helpen vormen (Butts & Rich, 2018, p.446). Pender benadrukte dat iemands acties in het verleden een direct verband hebben met de vraag of ze in de toekomst deel zouden nemen aan gezondheidsbevorderend gedrag (Butts & Rich, 2018, p.447). Persoonlijke attributen en gewoonten kunnen ook een barrière vormen voor gezondheidsbevorderend gedrag.

De tweede categorie betreft de gedragsspecifieke cognities en affecten die een directe invloed hebben op de motivatie van het individu voor verandering (Butts & Rich, 2018, p.447). Verpleegkundige interventies kunnen worden afgestemd op deze variabelen om te helpen bij het vormen van positieve veranderingen. Variabelen zijn onder andere; de waargenomen voordelen en belemmeringen voor de actie, eigenwaarde, en het activiteit gerelateerde resultaat. De derde categorie is de gedragsuitkomst (Butts & Rich, 2018, p.447). Het begin van het resultaat begint met de persoon die zich committeert aan het nemen van de stappen die nodig zijn om een verandering door te voeren. Tijdens deze fase moet het individu ondersteund worden met het aanpakken van barrières om een positief gezondheidsbevorderend gedrag te produceren (Butts & Rich, 2018, p.447). Het doel van het gezondheidsbevorderingsmodel is het stimuleren van een gedragsverandering die resulteert in een positief gezondheidsresultaat.

De belangrijkste concepten in het gezondheidsbevorderingsmodel van Pender zijn; de persoon, zijn omgeving, gezondheid, en verpleging (Butts & Rich, 2018, p.447). De persoon staat centraal in het model. De ervaringen en eigenschappen van de persoon hebben een directe invloed op toekomstige acties en beslissingen (Butts & Rich, 2018, p.448). Men moet de aangeleerde gedragingen beoordelen die we opdoen uit onze familie- en gemeenschapsomgeving. Deze aangeleerde gedragingen beïnvloeden het vermogen van het individu om deel te nemen aan gezondheidsbevorderende gedragingen (Butts & Rich, 2018, p.448). De omgeving omvat de fysieke, sociale en economische omstandigheden van de persoon. Een gezonde omgeving is vrij van gifstoffen, heeft economische stabiliteit, en geeft toegang tot middelen die een gezond leven bevorderen (Butts & Rich, 2018, p.448). Hoe men gezondheid definieert heeft een directe invloed op het bevorderen van welzijn en het voorkomen van ziekte. Door motivatie is het individu in staat om ziekte te voorkomen en gezond gedrag te bevorderen (Butts & Rich, 2018, p.448). Om positief gezondheidsbevorderend gedrag te stimuleren moet de verpleegkundige rekening houden met de eigenwaarde van het individu, voordelen voor de verandering, omgevingscontrole en eventuele barrières voor verandering.

Literatuurreview

In het artikel, “Predicting Physical Activity Among Urban Adolescent Girls: A Test of the Health Promotion Model,” probeerden Voskuil, Robbins, & Pierce (2019), te bepalen of het gezondheidsbevorderingsmodel zou helpen bij het voorspellen van fysieke activiteit in de geselecteerde demografische groep. De gezondheidsvoordelen van matige fysieke activiteit zijn goed vastgesteld, maar toch schieten veel jongeren tekort in het bereiken van optimale fysieke activiteit (Voskuil, Robbins, & Pierce, 2019). Het onderzoek verzamelde informatie met betrekking tot de zelfeffectiviteit, het plezier, de sociale steun, de opties en de toewijding aan lichaamsbeweging van de individuen. Aanvullende gegevens, waaronder leeftijd, body mass index, en puberteit werden ook verzameld. De geselecteerde steekproefgrootte was afkomstig van acht verschillende scholen in laag-sociaal-economische, stedelijke gebieden, en omvatte adolescente meisjes in de vijfde tot en met de achtste klas. De studie volgde de adolescente meisjes gedurende een periode van zeventien weken terwijl ze een interventie van lichamelijke activiteit ondergingen. Het doel was om te onderzoeken of de introductie van een fysieke activiteiteninterventie zou resulteren in blijvende matige tot krachtige fysieke activiteit (Voskuil et al., 2019).

De onderzoekers kozen voor het gezondheidsbevorderingsmodel vanwege het eerdere succes ervan bij het onderzoeken van de verklaringen voor gezondheidsbevorderend gedrag in een aantal verschillende populaties (Voskuil et al, 2019). Voskuil et al. (2019) leggen uit, “het HPM omvat drie groepen van variabelen die gedrag beïnvloeden: (a) individuele kenmerken; (b) gedragsspecifieke cognities en effect; en (c) gedragscontingenties waaronder een commitment aan een plan van aanpak” (p.393). De studie onderzocht de relatie van het gezondheidsbevorderingsmodel op de voorspelling van matige tot krachtige fysieke activiteit onder adolescente meisjes (Voskuil et al., 2019). De resultaten vonden dat self-efficacy de enige factor was die een betekenisvolle impact had op de inzet voor fysieke activiteit. Verrassend genoeg vond de studie niet dat sociale steun, opties voor fysieke activiteit, of commitment een significant effect hadden op commitment aan matige tot krachtige fysieke activiteit (Voskuil et al., 2019). Daarnaast was er geen correlatie met de gemeten biologische factoren van de meisjes. Het openstellen van de studie voor andere leeftijdsgroepen, geslachten en populaties zou de theorie van de studie verder kunnen testen (Voskuil et al., 2019).

Om fysieke activiteit onder deze populatie te verhogen moeten interventies worden ingezet die helpen bij het bevorderen van self-efficacy. Volgens Voskuil et al., (2019), “Interventiestrategieën waarvan is aangetoond dat ze effectief zijn voor het verhogen van PA self-efficacy zijn onder andere actieve online gezondheidsgames, aanmoediging door leerkrachten, en het gebruik van een multidisciplinaire teamaanpak in de schoolsetting” (p.405). Binnen het gezondheidsbevorderingsmodel bleek zelfredzaamheid een significante indicator te zijn voor matige tot intensieve lichamelijke activiteit onder adolescente meisjes. Schoolverpleegkundigen spelen een belangrijke rol in het beoordelen van de mogelijke barrières van hun leerlingenpopulatie en het vormen van strategische stappen om fysieke activiteit bij kwetsbare individuen te ondersteunen (Voskuil et al., 2019).

In het artikel, “The Effect of a Multi-Strategy Program on Developing Social Behaviors Based on Pender’s Health Promotion Model to Prevent Loneliness of Old Women Referred to Gonabad Urban Health Centers,” onderzochten de auteurs Alaviani, Khosravan, Alami, & Moshki (2015), het toepassen van Pender’s Health Promotion model om te helpen bij de preventie van eenzaamheid bij oudere vrouwen. Alaviani et al. (2015), legt uit, “aangezien ouderen geconfronteerd worden met problemen met betrekking tot sociale interacties en interpersoonlijke relaties, definiëren velen van hen de verouderingsperiode als een eenzaamheidsperiode en bekijken het als een onaangename ervaring” (p.133). De geselecteerde groep bestond uit honderdvijftig oudere Iraanse vrouwen die het stedelijk gezondheidscentrum van Gonabad bezochten voor de behandeling van gematigde eenzaamheid. De methoden betroffen een quasi-experimentele studie, de gegevens werden verzameld met behulp van de UCLA eenzaamheidsvragenlijst van Russell en de vragen werden gevormd op basis van het gezondheidsbevorderingsmodel van Pender (Alaviani et al., 2015). Pender’s gezondheidsbevorderingsmodel baseert zijn interventiekader op de beoordeling van de doelpopulatie (Alaviani et al., 2015). De geselecteerde proefpersonen werden in de interventie- of controlegroep geplaatst. De interventies bestonden uit therapiesessies en educatieve eenzaamheidsin-services. De sessies waren gericht op het verbeteren van de sociale interacties van de cliënt en ook op het motiveren van self-efficacy. De resultaten wezen op een vermindering van eenzaamheid bij de proefpersonen in de interventiegroep.

De studie benadrukt dat Pender’s gezondheidsbevorderingsmodel kan worden gebruikt als een hulpmiddel voor verpleegkundigen om gedragsveranderingsinterventies te plannen om eenzaamheid te verbeteren en/of te voorkomen (Alaviani et al., 2015). Door eenzaamheid in deze populatie te voorkomen kunnen we de kans op depressie en andere geestelijke gezondheidsproblemen verkleinen (Alaviani et al., 2015). Mogelijke oplossingen in het bestrijden van eenzaamheid zijn: het hebben van een huisdier, groepstherapie, counseling, muziektherapie, het delen van herinneringen en het trainen van de maatschappij om meer acceptabel te zijn voor het verouderingsproces (Alaviani et al., 2015). Verpleegkundigen kunnen het gezondheidsbevorderingsmodel gebruiken in combinatie met deze interventies om gedragsveranderingen op gang te helpen brengen en uiteindelijk eenzaamheid te voorkomen.

In het artikel, ” The Effect of Pender’s Health Promotion Model in Improving the Nutritional Behavior of Overweight and Obese Women,” onderzochten de auteurs, Khodaveisi, Omidi, Farokhi, & Soltanian (2017), het effect van Pender’s gezondheidsbevorderingsmodel op het voedingsgedrag van vrouwen met overgewicht. Obesitas is een chronische ziekte die wereldwijd in een toenemend tempo wordt gezien. In deze quasi-experimentele studie werden honderdacht gekwalificeerde vrouwen die waren opgenomen in de kliniek van het Fatemiyeh Ziekenhuis in Iran willekeurig in de experimentele of de controlegroep geplaatst. Het gezondheidsbevorderingsmodel werd gekozen voor deze studie vanwege de nadruk die het legt op het veranderen van ongezond gedrag en gezondheidsbevordering (Khodaveisi et al., 2017).

Dataverzameling van de deelnemers werd verkregen met behulp van vragenlijsten die werden ingevuld bij de pre-test en na de periode van twee maanden (Khodaveisi et al., 2017). De trainingsinterventies bestonden uit educatieve presentaties, vraag- en antwoordsessies, en groepsdiscussies. De resultaten van het onderzoek toonden aan dat de op het gezondheidsbevorderingsmodel van Pender gebaseerde training resulteerde in een verbetering van het voedingsgedrag (Khodaveisi et al., 2017). De studie was succesvol in het onderwijzen van de voordelen van gezonde voeding. Positieve attitudes van de individuen en van hun familieleden leidt tot langdurige verbeteringen in voedingsgedrag. Om een gezonde levensstijl te bevorderen moeten we ons blijven richten op risicofactoren en gezondheidsbevorderend gedrag blijven aanmoedigen. Khodaveisi, M. et al. (2017) leggen uit: “Gezondheidsbevorderende gedragingen omvatten activiteiten die mensen in staat stellen hun gezondheid te monitoren en zijn daarom nuttig om de gezondheid van individuen en gemeenschappen te verbeteren” (p.166). Deze studie toont het belang aan van de zorgprofessional bij het beïnvloeden van gezond voedingsgedrag en het bevorderen van gezondheid. Educatieve programma’s moeten op maat worden gemaakt om de bevordering van gezond leven en voeding te benadrukken (Khodaveisi et al., 2017).

Conclusie

De belangrijkste aannames van het gezondheidsbevorderingsmodel benadrukken dat het individu de controle heeft over het vormen en volhouden van zijn gezondheidsgedrag binnen zijn omgeving. Zorgverleners spelen een belangrijke rol en hebben invloed op de omgeving van de patiënt. Om een gedragsverandering te laten plaatsvinden en vol te houden, moet het zelf geïnitieerd worden (Butts & Rich, 2018, p.449). Men moet rekening houden met het eerdere gedrag van het individu en kenmerken die een directe invloed kunnen hebben op toekomstig gezondheidsbevorderend gedrag. Waargenomen persoonlijke waarde of voordeel, evenals, eigenwaarde kan een drijvende focus zijn om tot participatie te komen (Butts & Rich, 2018, p.449). Een sterke indicatie voor betrokkenheid bij gezondheidsbevorderend gedrag kan worden bereikt wanneer anderen in hun omgeving het gedrag ondersteunen en vertonen.

De eenvoud van het gezondheidsbevorderingsmodel maakt het mogelijk om het gemakkelijk aan te passen in de community health setting (Butts & Rich, 2018, p.450). We hebben een kans om het welzijn van een patiënt te verbeteren en ziekte te voorkomen wanneer gezondheidsbevorderend gedrag in de gemeenschapsomgeving tot stand wordt gebracht. Vanwege het gebruiksgemak is het gezondheidsbevorderingsmodel een waardevol instrument op het gebied van verpleegkundig onderzoek (Butts & Rich, p.450). Het gebruik van het gezondheidsbevorderingsmodel van Pender in de onderzochte artikelen laat zien hoe het gezondheidsgedrag positief kan beïnvloeden en verbeteren. Vandaag de dag is de waarde van een gezonde levensstijl en een gezond gedrag nog groter, nu de ziektekostenverzekering voor veel mensen onbereikbaar wordt door de stijgende kosten. Het gezondheidsbevorderingsmodel van Pender drijft de verpleegkundige ertoe hun voorlichting af te stemmen op de individuele en omgevingsbehoeften van hun patiënt om zo een gezondheidsbevorderende gedragsverandering in gang te zetten (Butts & Rich, p.451).

• Alaviani, M., Khosravan, S., Alami, A., & Moshki, M. (2015). Het effect van een Multi-Strategy Program op het ontwikkelen van sociaal gedrag gebaseerd op het Pender’s gezondheidsbevorderingsmodel om eenzaamheid te voorkomen bij oude vrouwen die doorverwezen worden naar de stedelijke gezondheidscentra van Gonabad. IJCBNM, 3(2), 132-140.
• Butts, J. B., & Rich, K. L. (2018). Filosofieën en theorieën voor Advanced Nursing Practice. Burlington, MA: Jones & Bartlett Learning.
• Gezondheid en Welzijn (2016, 17 november). Retrieved from https://nursekey.com/health-and-wellness-2/
• Khodaveisi, M., Omidi, A., Farokhi, S., & Soltanian, A. (2017). Het Effect van Pender’s Health Promotion Model in het Verbeteren van het Voedingsgedrag van Vrouwen met Overgewicht en Obesitas. IJCBNM, 5(2), 165-174.
• Voskuil, V. R., Robbins, L. B., & Pierce, S. J. (2019). Voorspellen van fysieke activiteit onder stedelijke adolescente meisjes: Een test van het gezondheidsbevorderingsmodel. Research in Nursing & Health, 42(5), 392-409.
• Figuur 1. Pender’s Health Promotion Model. Health and Wellness. (2016, November 17). Retrieved from https://nursekey.com/health-and-wellness-2/