Phidias (ook Pheidias) was, volgens zijn tijdgenoten, de beroemdste van alle Griekse beeldhouwers. Zijn grootste meesterwerken werden voltooid tussen ca. 465 en 425 v. Chr. Helaas is, behalve kopieën, geen enkel voorbeeld van zijn werk bewaard gebleven. Hoewel er weinig bekend is over zijn vroege leven, verwierf hij grote bekendheid tijdens het bewind van de staatsman, bevelhebber en redenaar Pericles rond 449 v. Chr. in de Gouden Eeuw van Athene. Phidias is vooral bekend om zijn drie Atheense monumenten voor Athena, de maagdelijke Griekse godin van de wijsheid en de oorlog, en het beeld van Zeus in de tempel van Zeus in Olympia, een van de zeven wereldwonderen van de antieke wereld. Vermoedelijk waren zijn werken zo inspirerend dat de mensen geloofden dat hij getuige was geweest van de majesteit van de goden en deze via zijn beeldhouwwerken aan de mensheid had geopenbaard.
Athena in Athene
Over zijn jeugd is alleen bekend dat Phidias de zoon was van Charmides (niet van de gelijknamige staatsman) en een leerling van de Atheense beeldhouwers Hegias en Hageladas. Toen Pericles rond 461 v. Chr. aan de macht kwam, begon hij met een uitgebreid bouwprogramma en gaf Phidias, een lid van zijn binnenste kring, de leiding over alle artistieke projecten. Tot de beroemdste werken van de beeldhouwer behoorden drie monumenten op de Akropolis voor de godin Athena: de 9 meter hoge bronzen Athena Promachos, voltooid in 456 v. Chr. en een van zijn vroegere werken; de bronzen Lemnische Athena, opgedragen aan de kolonisten van Lemnos; en ten slotte, voor het Parthenon, de Athena Parthemos.
Advertentie
Volgens modern onderzoek was de Athena Parthenos, begonnen in 447 BCE en gewijd in 438 BCE, veertig voet hoog en gedrapeerd in ivoor met meer dan een ton goud. Ze was gekleed in een tuniek, droeg een aegis (een soort schild) versierd met het hoofd van Medusa, en een helm. In haar rechterhand hield zij een beeld van Nike, de godin van de overwinning, en in haar linkerhand hield zij een speer vast. De Parthenos stond achter een ondiepe vijver gevuld met olie, niet alleen om het beeld te weerspiegelen, maar ook om te voorkomen dat het ivoor van het beeld zou barsten in de droge Atheense hitte.
igcaption
Als vriend van Pericles, werd Phidias verantwoordelijk gesteld als algemeen directeur en toezichthouder voor de herbouw van het Parthenon, hoewel de Griekse historicus Plutarch uit de late 1e eeuw het grootste deel van de eer toekent aan de architecten Callicrates en Ictinus. De Akropolis en het oude Parthenon waren verwoest tijdens de Perzische oorlogen. Het nieuwe bouwwerk moest de moed van de Grieken weergeven in hun latere triomf over de Perzische indringers. Plutarch sprak in zijn Griekse Levens over Phidias, zijn relatie met Pericles, en zijn Athena beeldhouwwerk in een hoofdstuk over de Griekse staatsman. Hij schreef,
Advertentie
Phidias maakte het gouden beeld van de godin, en zijn naam staat als maker op de stèle gegraveerd. Hij had de leiding over bijna alles en was, zoals gezegd, de algemeen directeur van alle ambachtslieden – een functie die hij verwierf dankzij zijn vriendschap met Pericles. Dit maakte de mensen niet alleen jaloers op Phidias, maar was ook een voorwendsel om Pericles te belasteren … (157).
Zeus in Olympia
Hoewel zijn monumenten voor Athena hem roem brachten, was zijn grootste meesterwerk het standbeeld in de tempel van Zeus in Olympia. Het duurde acht jaar om het te voltooien en was klaar in 430 BCE. De tempel van Zeus werd beschouwd als een van de zeven wereldwonderen van de oude wereld. Zittend op een troon hield Zeus, net als Athena, het beeld van Nike in zijn rechterhand en een scepter in zijn linkerhand. Het beeld was meer dan 12,8 m hoog – zelfs groter dan de Athena Parthenos – en was gemaakt van ivoor en goud. Ook deze tempel en dit beeld bestaan niet meer, zoals zoveel van zijn andere werken, verwoest door brand en aardbevingen. Het viel in puin en werd uiteindelijk bedekt door een aardverschuiving en rivierslib.
Schande &Dood
Phidias’ laatste jaren zijn een mysterie. De vijanden van Pericles beschuldigden de beeldhouwer van het stelen van niet alleen goud maar ook ivoor tijdens het maken van Athena Parthenos. Hoewel hij volgens sommige auteurs zijn onschuld op die beschuldiging kon bewijzen, werd hij ook beschuldigd van onkuisheid voor zijn portretten van Pericles en hemzelf op Athena’s schild. Plutarch steunde het idee dat Phidias schuldig zou kunnen zijn geweest, hoewel hij stelt dat de “diefstal niet bewezen was,”. De vijanden van Pericles bleven echter onvermurwbaar over de onkuisheid, zodat Phidias gevangen werd gezet en in de gevangenis stierf. Blijkbaar was de vriendschap van de beeldhouwer met Pericles er de oorzaak van dat hij “een groep vijanden voor zijn eigen rekening kreeg, eenvoudig omdat zij jaloers op hem waren…” (172). Plutarch voegde daaraan toe: “Phidias werd dus naar de gevangenis gebracht waar hij aan een ziekte overleed, hoewel volgens sommige schrijvers Pericles’ vijanden hem door vergiftiging lieten sterven, om Pericles in diskrediet te brengen.” (172).
Schrijf je in voor onze wekelijkse email nieuwsbrief!
De aanwezigheid van de beeldhouwer in Olympia blijkt uit de ontdekking van zijn werkplaats en de voltooiing van de kolossale Zeus geeft bewijs voor het feit dat hij niet in de gevangenis stierf – hij kan verbannen zijn geweest of, uit angst voor zijn leven, naar Olympia gevlucht zijn. Hoewel hij misschien niet in de gevangenis stierf, geloven velen dat hij door de Eleoniërs werd gedood. Hij wordt beschouwd als de grootste van de Atheense beeldhouwers, maar het is jammer dat zijn nagedachtenis en zijn vak alleen worden herinnerd door kopieën en het testament van hedendaagse auteurs. Hij heeft echter talloze kunstenaars beïnvloed, niet alleen in Griekenland maar ook in Rome.