17.4 Cyberpesten en relationele agressie bij kinderen en adolescenten
Met dank aan Meghan Anaya, een uitzonderlijke MSW-studente in mijn graduate research class aan de Arizona State University, voor de toestemming om de volgende informatie over cyberpesten en relationele agressie te gebruiken.
Cyberpesten is het gebruik van communicatietechnologieën zoals e-mail, sms-berichten via mobiele telefoon en semafoon, instant messaging en lasterlijke persoonlijke websites ter ondersteuning van opzettelijk, herhaald en vijandig gedrag door een individu of een groep, met de bedoeling anderen schade toe te brengen (Belsey, 2004). Cyberpesten kan ook bestaan uit drieweggesprekken, blogs, chatrooms, mobiele telefooncamera’s in kleedkamers, en onflatteus gebruik van fotobewerkingsprogramma’s op de computer (Garinger, 2006). Kortom, cyberpesten is pesten via elektronische communicatiemiddelen.
Cyberpesten is een vorm van relationele agressie die tot uiting komt in de kwetsende manipulatie van relaties en vriendschappen tussen leeftijdgenoten, waardoor anderen schade wordt berokkend door sociale uitsluiting en kwaadaardige verspreiding van geruchten (Anderson en Sturm, 2007; Crick en Grotpeter, 1995). Relationele agressie, ook bekend als indirecte of sociale agressie, wordt gebruikt als een sociale strategie die deel uitmaakt van een ontwikkelingsproces dat zijn hoogtepunt bereikt in de late kindertijd en preadolescentie (Archer en Coyne, 2005). Deze vorm van niet-fysieke agressie is uniek voor de menselijke soort en komt voor in elke leeftijdsgroep van deelnemers en in veel verschillende sociale contexten (Archer en Coyne, 2005). Het doel van relationele agressie is om macht te creëren en te behouden door sociale uitsluiting en door de sociale status van een ander lid van de groep te verlagen. Vanwege hun zorg voor sociale status en sociale relaties, blijkt de niet-fysieke aard van relationele agressie als sociale strategie prominenter te zijn bij vrouwen en komt het steeds vaker voor bij schoolgaande meisjes (Keith en Martin, 2005). De term “mean girls” wordt soms gebruikt om pre-adolescente en adolescente meisjes aan te duiden die cyberpesten toepassen bij anderen.
Er zijn verschillende verklaringen voor het bestaan van cyberpesten. Mason (2008) suggereert dat het internet en andere elektronische communicatiebronnen de anonimiteit bieden die face-to-face confrontatie ontbeert (Anderson en Sturm, 2007; Li, 2005; Mason, 2008; Ybarra en Mitchell, 2004a, 2004b). Het ontbreken van aanwijzingen zoals lichaamstaal en stemgeluid bij slachtoffers zorgt ervoor dat cyberpesters minder gevoelens van wroeging ervaren (Mason, 2008). Een ander aspect van anonimiteit bij cyberpesten is de activering van een sociale identiteit die kan verschillen van de individuele identiteit van een kind en het kind in staat stelt een personage te gebruiken dat zijn of haar echte identiteit verbergt (Mason, 2008). Mason (2008) meent dat de mogelijkheid om nieuwe internetidentiteiten te creëren met als doel anderen te pesten, wordt bevorderd door gebrekkig ouderlijk toezicht en slechte relaties tussen ouder en kind.
Vergeleken met traditioneel, fysiek pesten heeft cyberpesten een aantal unieke voordelen: anonimiteit en 24-uurs toegankelijkheid van technologie (Anderson en Sturm, 2007), waardoor de pester een slachtoffer thuis of op school kan lastigvallen en zich relatief veilig kan voelen om niet betrapt te worden (Anderson en Sturm, 2007). Door strengere schoolregels tegen het gebruik van internet en mobiele telefoons, komt cyberpesten vaker thuis voor dan op school (Garinger, 2006; Smith et al., 2008). Cyberpesten wordt ook mogelijk gemaakt door het gebrek aan kennis van ouders over technologie, problemen bij het neerhalen van haatdragende websites vanwege de vrijheid van meningsuiting en de houding van slachtoffers dat er niets kan worden gedaan om cyberpesten te stoppen (Keith en Martin, 2005; Li, 2005; Smith et al., 2008).
Relationele agressie begint al vroeg in de kindertijd en neemt toe tussen 8 en 11 jaar, waarbij meisjes deze vorm van agressie vaker gebruiken dan jongens (Archer en Coyne, 2005). In 2006 bracht Fight Crime, een organisatie bestaande uit een team van meer dan 3000 politiechefs, sheriffs, officieren van justitie, andere rechtshandhavers en overlevenden van geweld die zich inzetten om kinderen te beschermen tegen misdaad en geweld, een rapport uit met nationale statistieken waaruit blijkt dat ongeveer 13 miljoen kinderen in de leeftijd van 6-17 jaar slachtoffer zijn van cyberpesten (Kharfen, 2006). Van deze 13 miljoen hebben meer dan 2 miljoen het aan niemand verteld (Kharfen, 2006). Van degenen die het wel aan iemand vertelden, vertelde ongeveer de helft van de kinderen in de leeftijd van 6-11 jaar het aan hun ouders, terwijl slechts 30% van de oudere tieners het aan hun ouders vertelde (Kharfen, 2006).
Gemeenschappelijke thema’s in cyberpesten zijn onder meer het fysieke uiterlijk, seksuele promiscuïteit, armoede, cijfers, ziekten en handicaps (Anderson en Sturm, 2007). Dit soort pesterijen kan bij slachtoffers ernstige psychische problemen veroorzaken, zoals meer stress, spanning, een laag gevoel van eigenwaarde en depressie (Anderson en Sturm, 2007). Mason (2008) ontdekte dat slachtoffers van cyberpesten ernstige emotionele problemen rapporteerden, waaronder zelfmoordgedachten, eetstoornissen, chronische ziekte en een slecht gevoel van eigenwaarde, wat later in het leven aanpassingsproblemen veroorzaakte (Garinger, 2006). Tekenen bij kinderen dat ze worden gepest zijn onder andere veel tijd doorbrengen op de computer, slaapproblemen, depressie of huilen zonder reden, extreme stemmingswisselingen, zich niet goed voelen, zich terugtrekken van vrienden en familie, en achterlopen met schoolwerk (Keith en Martin, 2005). Cyberpesters ondervinden veel van dezelfde problemen als pesters in het algemeen, waaronder antisociaal gedrag op latere leeftijd en hogere criminaliteitscijfers (Mason, 2008). Kinderen die deelnemen aan pesten maar ook slachtoffer zijn geweest, hebben een grotere kans op middelengebruik, depressie en een lage inzet op school (Ybarra en Mitchell, 2004a, 2004b).In een poging om cyberpesten beter te begrijpen, onderzocht Li (2005) 177 leerlingen uit de zevende klas met een lage tot matige sociaaleconomische status in een stedelijke schoolomgeving en ontdekte dat 60% van de slachtoffers vrouwelijk was, 70% van de agressors blank was, 50% van de agressors bovengemiddelde cijfers had en dat de agressors meldden dat ze vaker computers gebruikten dan leerlingen die anderen niet hadden geyberpest. Li (2005) vond dat slechts 34% van de slachtoffers volwassenen vertelde dat ze werden gecyberpest en van alle ondervraagde leerlingen vond 70% dat volwassenen niet probeerden cyberpesten te stoppen als ze ervan wisten.
In een onderzoek naar het al dan niet opnemen van relationele agressie in de DSM-V onder ontwrichtende gedragsstoornissen, onderzochten Keenan e.a. (2008) de betrouwbaarheid en validiteit van relationele agressie bij jongens en meisjes in de leeftijd van 9-17 jaar wanneer gerapporteerd door ouders en jongeren als informanten en vonden een adequate betrouwbaarheid en validiteit. Zij onderzochten ook de overlap tussen relationele agressie, oppositioneel-defiantieve stoornis (ODD) en gedragsstoornis (CD) en vonden dat relationele agressie slechts matig gecorreleerd was met symptomen van ODD en CD. De onderzoekers concludeerden dat er niet genoeg informatie was om een diagnostische plaatsing in de DSM-V te rechtvaardigen op basis van informant criteria (Keenan et al., 2008). Misschien suggereert dit dat relationele agressie een wijdverspreid fenomeen is onder Amerikaanse jongeren, waaronder kinderen en adolescenten vallen wier agressie niet zo wijdverspreid zou zijn als het fysiek van aard was. De mogelijkheid om anderen lastig te vallen, indien anoniem, kan erop wijzen dat jongeren veel vijandiger en jaloerser zijn op hun klasgenoten dan we graag willen geloven.
Sandstrom (2007) onderzocht het verband tussen disciplinaire strategieën van de moeder en relationele agressie bij 82 leerlingen uit de vierde klas. De deelnemers vulden peer nominaties in van openlijke en relationele agressie, en moeders vulden een vragenlijst in over de disciplinaire strategieën die ze gebruikten. Sandstrom (2007) vond een positieve associatie tussen autoritaire disciplinaire stijlen en relationele agressie, evenals een positieve associatie tussen permissiviteit van moederszijde en relationele agressie bij meisjes. Ybarra (2004) onderzocht kenmerken van de agressor, waaronder depressieve symptomen en relaties tussen verzorger en kind bij 1501 jongeren van 10-17 jaar met behulp van een telefonische enquête en een negen-item vragenlijst gebaseerd op criteria van een depressiediagnose uit de DSM-IV. Voorwaarde voor deelname was dat de jongeren in de voorafgaande zes maanden ten minste zes keer het internet hadden gebruikt. De studie vond een sterke positieve correlatie tussen pesterijen op het internet en depressieve symptomen, wat suggereert dat wie deelneemt aan cyberpesten, meer kans heeft depressief te zijn en zijn negatieve gevoelens te uiten in de vorm van pesterijen op het internet. Ybarra en Mitchell (2004a, 2004b) ontdekten dat 44% van de onlinepesters een slechte emotionele band met een ouder had en dat een slechte relatie tussen verzorger en kind de kans op cyberpesten vergrootte.
Als manier om cyberpesten te voorkomen, stellen Anderson en Sturm (2007) voor dat ouders preventieve strategieën gebruiken, zoals het blokkeren van ongewenste vrienden op instant messaging en het in de gaten houden van gedragsveranderingen bij hun kind die verband kunnen houden met slachtofferschap, waaronder veranderingen in schoolprestaties, slaappatronen, eetgewoonten, nerveus gedrag en de keuze van vrienden. Garinger (2006) raadt ouders aan oudertrainingsprogramma’s te volgen als een manier om ontwikkelingsgerichte opvoedingsvaardigheden en methoden te leren om kinderen te helpen die antisociaal gedrag kunnen vertonen. Mason (2008) is van mening dat schoolprofessionals moeten worden aangemoedigd om anti-pestprogramma’s uit te voeren om positieve sociale relaties te bevorderen, zoals het Olweus Bullying Prevention Program (Mason, 2008). Dit omvat ook het aanleren van “Netiquette” of Internet etiquette en andere gepaste manieren om online te handelen (Mason, 2008). De belangrijkste strategieën die moeten worden toegepast om cyberpesten terug te dringen, zijn voorlichting aan kinderen en ouders over cyberpesten, ouderlijk toezicht op het gebruik van technologie door kinderen en het aanmoedigen van leerlingen om een volwassene die zij vertrouwen te vertellen wanneer cyberpesten plaatsvindt (Anderson en Sturm, 2007; Garinger, 2006).