Toen zangeres Brittany Howard in 2018 naar de microfoon stapte om Sister Rosetta Tharpe in te wijden in de Rock And Roll Hall of Fame, riep de frontvrouw van de Alabama Shakes uit: “It’s long overdue!” alvorens in te breken in een rockende versie van Sister Rosetta’s “That’s All.”
Ondanks haar Hall Of Fame-inwijding blijven het talent, de roem en de invloed van Sister Rosetta Tharpe grotendeels obscuur en nauwelijks bekend bij de meeste muziekfans vandaag. Dat schreeuwt om een correctie.
Als grondlegster van de popgospel en popularisator van de elektrische gitaar bracht Zuster Rosetta een emotioneel geladen dimensie die aan de basis stond van de rock’n’roll. Haar hitopnames, die eind jaren ’30 begonnen en tot in de jaren ’50 duurden, informeerden een Who’s Who van de vroege rock’n’roll.
“Niemand anders had zoiets bedacht”
Geboren in Cotton Plant, Arkansas – waar in 2017 een stuk snelweg naar haar werd hernoemd – had zuster Rosetta Tharpe op haar zesde de gitaar onder de knie en bezocht ze kerkconventies aan de zijde van haar moeder, Katie Bell Nubin. Ze verhuisden al snel naar Chicago, waar Moeder Bell preekte op straathoeken en in kerken, vergezeld door haar dochter; ze zou een constante aanwezigheid zijn voor het grootste deel van Tharpe’s leven.
In 1934 zou Tharpe trouwen met een andere reizende prediker, Thomas Tharpe, die zich bij de moeder-dochter act aansloot, maar het zou niet lang duren. In 1938 verhuisden moeder en dochter naar New York City, waar Tharpe’s onmiskenbare talent haar al snel een plek bezorgde in The Cotton Club en ze op weg was.
Tijdens haar verblijf bij Lucky Millander’s Orchestra trad ze op en nam ze zowel gospel- als – tot ongenoegen van kerkmensen – wereldlijke nummers op, zoals “Four Or Five Times”. Een paar jaar later sloot Sister Rosetta zich aan bij pianist Sammy Price voor haar grootste hit, “Strange Things Happening Every Day.”
“She was playing rock’n’roll way before anyone else”
Tharpe nam haar eerste vier kanten op in 1938 tijdens een sessie die haar eerste hit, “Rock Me,” bevatte samen met “That’s All.” Ze was toen 28 jaar oud en begon net haar carrière als de eerste echte hitmaker van gospel, de eerste crossover artiest en de eerste nationale ster. Vier jaar later prees MH Oredenker van Billboard magazine haar voor “de rock-and-roll spiritual zang” in haar heropname van “Rock Me” met het Lucky Millander Orchestra.
Voor die tijd had ze al wat van haar beste vormingsmateriaal opgenomen, waaronder haar historische Carnegie Hall concert From Spirituals To Swing uit 1938, begeleid door de grote boogie-woogie pianist Albert Ammons. Hoewel echo-gedrenkt en niet van de hoogste kwaliteit, worden deze vroege opnames beschouwd als enkele van de eerste rock’n’roll-platen.
“Ze speelde rock’n’roll veel eerder dan iemand anders,” zei toetsenist Lonnie Liston Smith in een 2018 Richmond Magazine-profiel. Smith, wiens vader lid was van The Harmonizing Four, een populair gospelkwartet uit Richmond, Virginia dat vaak met Tharpe in shows verscheen, voegde eraan toe: “Dat was ver voor Chuck Berry en al die jongens. Niemand anders was met zoiets gekomen.”
De originele soulzuster
Chuck Berry zei ooit dat zijn hele carrière “één lange Sister Rosetta Tharpe-imitatie” was. Op het podium deed ze een vroege versie van Berry’s duckwalk, maar je hoeft alleen maar de gitaarintro van Sister Rosetta’s hit “The Lord Followed Me” uit 1947 te horen om Chuck’s muzikale schuld aan haar te herkennen. Little Richard noemde haar zijn grootste invloed en Tharpe was de eerste die hem op het podium zette, een verhaal dat Richard vertelt in zijn autobiografie.
Elvis Presley, Carl Perkins, Jerry Lee Lewis, en Johnny Cash werden ook allemaal geïnspireerd door Tharpe. Zo ook Little Walter, wiens nummer 1 uit 1955 R&B hit, “My Babe,” had alles te danken aan een van haar grootste hits, “This Train.”
“Ze bezat een opmerkelijk krachtige mezzosopraanstem, die ze verbogen met een bijtende attack en vurige, swingende ritmische drive, niet te vergelijken met die van de latere Dinah Washington,” merkte producer Joop Visser op in zijn aantekeningen voor de compilatie The Original Soul Sister.
“Ik speel beter dan een man”
Zuster Rosetta breidde haar imponerende vocalen uit met een vurig gitaargeluid dat talloze gitaarhelden beïnvloedde. In vergelijking met de mannelijke gitaristen van haar tijd, riep ze uit: “Kan geen man spelen zoals ik. Ik speel beter dan een man.” En dat deed ze. Kijk maar eens naar dit bijl-verscheurende tv-optreden in 1964 toen ze een van haar grootste hits speelde die de oversteek maakte van gospel naar de R&B hitlijsten, “Up Above My Head.”
Weinigen hadden Tharpe’s charismatische podiumpresence. Lange stukken staarde ze niet naar het publiek in de stoelen, maar naar boven, naar de hemel, haar grootste publiek. Maar als ze het publiek betrok, was ze het toppunt van extraversie.
“Sister Rosetta Tharpe was duidelijk sterrenmateriaal,” schrijft Anthony Heilbut in zijn baanbrekende geschiedenis, The Gospel Sound: Good News And Bad Times. “Rosetta stond op de hitlijsten met spirituals, vulde stadions met heiligen en balzalen met zondaars. In haar tijd was ze een begrip.”
Jazeker, ze pakte stadions in – vooral in 1951 toen ze haar bruiloft (haar derde) organiseerde in het Griffith Stadium, de thuishaven van de Washington Senators en de Negro League Washington Grays. Ongeveer 20.000 mensen woonden het evenement bij, dat bestond uit de ceremonie gevolgd door een concert met Tharpe en haar achtergrondgroep, The Rosettes, en werd later uitgebracht op een LP.
You gotta move
In de late jaren 40 vormde Tharpe een zeer succesvol en populair duet met een jonge gospelzangeres en pianiste genaamd Marie Knight. Ze speelden voor grote menigten en namen hitversies op van onder meer “Up Above My Head”, “Didn’t It Rain” en “Beams Of Heaven”.
De twee werden ook minnaars, een publiek geheim in de gospelwereld, totdat een brand in Newark, New Jersey, Knight’s moeder en twee van haar kinderen doodde. Het verdriet en de spanning bleken te veel, en het duo ging eind 1950 uit elkaar, hoewel ze regelmatig weer samenkwamen op het podium en op plaat, onder andere voor het duet “You Gotta Move,” dat de gospel call-and-response techniek benadrukt die later opkwam in de soul muziek.
Na haar gala-huwelijk nam Tharpe’s populariteit af toen seculiere rock’n’roll en rhythm’n’blues de rage werden. In 1957 beleefde ze echter een opleving in haar carrière toen ze door Europa begon te toeren en voor een publiek speelde dat de authenticiteit van gospel en blues nog nooit persoonlijk had ervaren. Zuster Rosetta werd opnieuw een wegbereider en werd een van de eerste artiesten die deze klanken over de Atlantische Oceaan brachten.
Zij kreeg in de daaropvolgende jaren gezelschap van Muddy Waters en andere Amerikaanse bluesgiganten voor pakketreizen die de jonge Keith Richards, Eric Clapton en anderen inspireerden om de Britse bluesscene te creëren die hen transformeerde tot de fakkeldragers van de British Invasion halverwege de jaren ’60. Rosetta’s televisie-uitvoering van “Didn’t It Rain” en “Trouble In Mind” op het perron van een oud treinstation in Manchester werd decennia later een hit op YouTube.
Mensen beginnen Sister Rosetta Tharpe misschien toch te waarderen.
De Decca- en Verve-albums van Sister Rosetta Tharpe, Blessed Assurance, Gospel Train, en Sister Rosetta Tharpe, zijn nu allemaal digitaal verkrijgbaar.
