De gezondheid van mensen, dieren en het milieu is met elkaar verweven. Een gevaar voor de gezondheid van mensen is waarschijnlijk ook een gevaar voor de gezondheid van dieren. Roken is bijvoorbeeld niet alleen schadelijk voor mensen, maar ook voor huisdieren. Medische vooruitgang bij het begrijpen en behandelen van een ziekte bij de ene diersoort, zoals een hartziekte bij mensen, kan ook bij andere diersoorten worden toegepast. En een verandering in het milieu kan gevolgen hebben voor alle levende wezens, van mensen tot dieren tot planten.
Het One Health Initiative erkent deze onderlinge verbondenheid en pleit voor een alomvattende aanpak van gezondheids- en milieuproblemen in plaats van een versnipperde aanpak. Door bruggen te slaan tussen artsen, dierenartsen, milieuwetenschappers en professionals op het gebied van de volksgezondheid wil het initiatief “de gezondheid en het welzijn van alle diersoorten bevorderen, verbeteren en verdedigen. “1
“Geen enkele discipline of sector van de samenleving beschikt over voldoende kennis en middelen om het ontstaan of opnieuw de kop opsteken van ziekten in de geglobaliseerde wereld van vandaag de dag te voorkomen. Door samen te werken kunnen dierenartsen en artsen zoveel meer bereiken om de gezondheid van mens en dier te bevorderen,” aldus Dr. Bernadette Dunham, voormalig directeur van FDA’s Center for Veterinary Medicine. Dr. Dunham is momenteel hoogleraar aan de Milken Institute School of Public Health van de George Washington University in Washington, D.C., waar haar focus ligt op One Health-kwesties.
Zoonotische ziekten en vergelijkende geneeskunde
Het verband tussen de gezondheid van mens en dier kan worden gezien bij rundertuberculose (TB) en brucellose. Beide zijn zoönoses, wat betekent dat ze van dieren op mensen kunnen overgaan. Rundertuberculose is een bacteriële ziekte die het vaakst voorkomt bij runderen en andere dieren zoals bizons, elanden en herten. Brucellose is een andere bacteriële ziekte die voorkomt bij vee zoals runderen, geiten en schapen, wilde dieren zoals bizons en elanden, en andere dieren. Mensen kunnen besmet raken met zowel runder-tbc als brucellose door het consumeren van besmette, ongepasteuriseerde (rauwe) melk of zuivelproducten en door direct contact met besmette levende dieren of karkassen.
In de VS was het ooit gebruikelijk dat runderen runder-tbc en brucellose verspreidden naar mensen. Maar inspanningen om beide ziekten bij vee uit te roeien en routinematige pasteurisatie van koemelk hebben geleid tot een dramatische daling van het aantal gevallen bij mensen. Begin 1900 werd ongeveer 20 procent van de tuberculosegevallen bij mensen veroorzaakt door rundertuberculose.2 Tegenwoordig is dat aantal in de VS minder dan 2 procent.3 Van 1930 tot 1941 werden in de VS ongeveer 29.600 gevallen van brucellose bij mensen gemeld.4 Maar van 1993 tot 2010 bedroeg het aantal gemelde gevallen bij mensen in de VS minder dan 2.000.5
In eerste instantie concentreerden de inspanningen op het gebied van One Health zich op het voorkomen van de verspreiding van ziekten van landbouwhuisdieren en wilde dieren naar mensen. Maar recenter is One Health begonnen om gezelschapsdieren in zijn kader op te nemen. In 2010 heeft de World Small Animal Veterinary Association een One Health-comité opgericht dat zich in eerste instantie richtte op het monitoren en bestrijden van ziekten die van honden, katten en andere huisdieren op mensen kunnen overgaan. Maar het comité heeft zijn belangrijkste doelstellingen uitgebreid tot twee andere gebieden:
- De band tussen mens en dier en de gezondheidsvoordelen die mensen ondervinden van de interactie met gezelschapsdieren; en
- Vergelijkende geneeskunde ten behoeve van de gezondheid van zowel dier als mens. Het gebied van de vergelijkende geneeskunde kijkt naar de overeenkomsten en verschillen tussen de diergeneeskunde en de menselijke geneeskunde.
De visieverklaring van het One Health Initiative
“One Health (voorheen One Medicine genoemd) is gewijd aan het verbeteren van het leven van alle soorten – mens en dier – door de integratie van menselijke geneeskunde, diergeneeskunde en milieuwetenschap.
Eén Gezondheid wordt bereikt door:
- gezamenlijke onderwijsinspanningen tussen scholen voor menselijke geneeskunde, scholen voor diergeneeskunde, en scholen voor volksgezondheid en milieu;
- gezamenlijke communicatie-inspanningen in tijdschriften, op conferenties en via netwerken van verwante gezondheidssoorten;
- gezamenlijke inspanningen op het gebied van klinische zorg door de beoordeling, behandeling en preventie van de overdracht van ziekten van verschillende diersoorten;
- gezamenlijke inspanningen op het gebied van het toezicht op en de bestrijding van ziekten van verschillende diersoorten op het gebied van de volksgezondheid;
- gezamenlijke inspanningen voor een beter begrip van de overdracht van ziekten tussen soorten door middel van vergelijkend geneeskunde- en milieuonderzoek;
- gezamenlijke inspanningen voor de ontwikkeling en evaluatie van nieuwe diagnostische methoden, geneesmiddelen en vaccins voor de preventie en bestrijding van ziekten tussen soorten en;
- gezamenlijke inspanningen om politieke leiders en de publieke sector te informeren en voor te lichten door middel van nauwkeurige mediapublicaties.”
Obesitas en Diabetes als voorbeelden van vergelijkende geneeskunde
Obesitas – een groeiend probleem tussen soorten
Obesitas is een uitstekend voorbeeld van een medische aandoening die een verscheidenheid aan soorten treft, vooral wanneer de soorten vergelijkbare gewoonten en omgevingen hebben. Volgens de Centers for Disease Control and Prevention heeft meer dan 71 procent van de Amerikanen boven de 20 jaar overgewicht of obesitas.6 En volgens de Association for Pet Obesity Prevention heeft 56 procent van de honden en 60 procent van de katten overgewicht of obesitas.7 Ook bij paarden neemt obesitas toe.
Obesitas bij zowel mensen als dieren is complex en heeft te maken met meerdere factoren, waaronder genetische en omgevingsrisicofactoren, dieet, mate van lichamelijke activiteit, stressniveau en andere levensstijlgewoonten. Maar de basisoorzaak is bij alle diersoorten dezelfde: er is sprake van een verstoorde energiebalans waarbij te veel calorieën worden verbruikt of te weinig calorieën worden verbrand. Meer mensen en hun huisdieren leven een minder fysiek actieve levensstijl, maar eten nog steeds een energierijk dieet.
Obesitas gaat veel verder dan huiddiep. Het is een groot gevaar voor de gezondheid van alle dieren en verhoogt het risico op verschillende potentieel ernstige gezondheidsproblemen. Aandoeningen die verband houden met obesitas bij huisdieren zijn onder andere:
- Orthopedische problemen, zoals osteoartritis, gescheurde of gescheurde kruisbanden in de knieën, en hernia’s in de rug;
- Laminitis bij paarden, ook wel founder genoemd (een pijnlijke oorzaak van kreupelheid waarbij de delicate weefsels die het kleine bot in de hoef van een paard verbinden met de binnenkant van de hoefwand ontstoken en beschadigd raken);
- Ademhalingsproblemen;
- Urinary en reproductieve stoornissen;
- Sommige vormen van kanker;
- Type 2 diabetes bij katten;
- Vette leverziekte bij katten en paarden;
- Een verminderd vermogen om warmte te verwerken;
- Verhoogd risico op het hebben van narcose en chirurgische complicaties; en
- Een verkorte levensduur.
Dieren met overgewicht en obesitas gaan erop achteruit, zowel wat betreft de gezondheidskwaliteit van het leven als de levensverwachting. De lijst van obesitas-gerelateerde complicaties bij mensen ziet er vergelijkbaar uit.
In 2013 heeft de American Medical Association obesitas officieel erkend als een ziekte bij mensen die medische aandacht vereist. En hoewel obesitas de meest voorkomende voedingsstoornis is bij honden en katten in Westerse landen, is de veterinaire beroepsgroep traag geweest om het formeel een ziekte te noemen. Dat kan binnenkort veranderen, aangezien er een groeiende drang is om “onze menselijke tegenhangers te volgen” en obesitas bij huisdieren als een ziekte te erkennen, zei Dr. Ward, de oprichter van de Association for Pet Obesity Prevention.
Er bestaan belangrijke parallellen tussen mensen en dieren met betrekking tot de oorzaken van obesitas, de bijbehorende complicaties, en hoe obesitas bij patiënten te voorkomen en te beheersen. Het voorkomen van obesitas – door middel van een uitgebalanceerd dieet en regelmatige lichaamsbeweging – zou een prioriteit moeten zijn in zowel de humane als de veterinaire geneeskunde.
Het beheersen van obesitas bij zowel mensen als huisdieren omvat een gezond dieet, caloriebeperking en regelmatige lichaamsbeweging. Soms worden medicijnen voor gewichtsverlies voorgeschreven. De FDA heeft verschillende afslankmedicijnen voor mensen goedgekeurd, en één medicijn, Slentrol (dirlotapide), is door de FDA goedgekeurd om zwaarlijvigheid bij honden te behandelen.
De grootste hindernis voor zowel huisdieren als mensen is niet het aanvankelijke gewichtsverlies; de echte uitdaging is het handhaven van het lagere lichaamsgewicht door langdurige veranderingen in de levensstijl. Voor baasjes met overgewicht of obesitas kan de band tussen mens en dier hen motiveren om een gezonde levensstijl aan te houden. Het is van grote waarde als mensen en huisdieren samen bewegen. Mensen die een hond hebben, krijgen bijvoorbeeld meer beweging door te wandelen, wat op zijn beurt een aantal aan obesitas gerelateerde aandoeningen kan helpen voorkomen bij zowel de eigenaar als de hond. De voordelen zijn duidelijk wederzijds!
Het helpen van huisdiereigenaren bij het ontwikkelen van een gezonde levensstijl voor henzelf en hun viervoetige metgezellen is de kern van een One Health-benadering van obesitas.
Diabetes bij katten en mensen
Diabetes is een stofwisselingsstoornis die resulteert in een hoge bloedsuikerspiegel (bloedsuiker). Bij diabetes type 2 – de meest voorkomende vorm van diabetes bij mensen – gebruikt het lichaam de insuline niet goed. Insuline wordt normaal geproduceerd door de bètacellen in de alvleesklier en helpt het lichaam de glucose (suiker) uit voedsel te gebruiken of op te slaan voor energie. Bij mensen en dieren met diabetes hoopt de glucose zich op in het bloed in plaats van de cellen in te gaan. Een onmiddellijk effect is dat de cellen een tekort aan energie hebben. En na verloop van tijd kunnen de hoge bloedglucosespiegels huid- en oogcomplicaties, zenuwschade en andere problemen veroorzaken.8
Diabetes komt ook veel voor bij katten, en kattendiabetes lijkt in veel opzichten op type 2 diabetes bij mensen. Zo wordt de ziekte bij beide diersoorten meestal gezien bij patiënten van middelbare leeftijd, wordt deze geassocieerd met overgewicht, en is deze in opmars. Zoals gesuggereerd in het artikel, Feline Models of Type 2 Diabetes Mellitus, “de incidentie van diabetes bij katten neemt toe om dezelfde redenen als bij mensen – een toename van obesitas en een afname van lichamelijke activiteit. “9 Zowel mensen als katten eten meer, maar bewegen minder.
Omdat katachtige diabetes veel van dezelfde kenmerken, risicofactoren en complicaties heeft als type 2 diabetes bij mensen, zijn katten een goed diermodel voor het bestuderen van de menselijke ziekte. Studies bij katten kunnen leiden tot betere manieren om diabetes bij zowel katachtigen als mensen te voorkomen en te behandelen.10
Een mensgerichte benadering van het bestuderen van gezondheidsproblemen, zoals obesitas en diabetes, doet niet veel goeds voor dieren. En inzichten die worden verkregen door ziekten bij dieren te begrijpen, kunnen mensen ten goede komen (en omgekeerd). Een tweerichtingsbenadering van One Health benadert problemen zowel vanuit dierperspectief als vanuit menselijk perspectief ten voordele van iedereen, en daar gaat het uiteindelijk om bij One Health.
Voetnoten
3 Website van Centers for Disease Control and Prevention. Mycobacterium bovis (rundertuberculose) bij de mens. Beschikbaar op: www.cdc.gov/tb/publications/factsheets/general/mbovis.htm. Accessed Oct 28, 2016.
5 Centers for Disease Control and Prevention website. Brucellose surveillance. Beschikbaar op: www.cdc.gov/brucellosis/resources/surveillance.html. Accessed Oct 28, 2016.
6 Centers for Disease Control and Prevention website. Obesitas en overgewicht. Beschikbaar op: www.cdc.gov/nchs/fastats/obesity-overweight.htm. Accessed Oct 5, 2018.
7 Association for Pet Obesity Prevention website. 2018 Pet Obesity Survey Results. Beschikbaar op: https://petobesityprevention.org/2018. Accessed January 14, 2021.
9 Henson MS, O’Brien TD. Feline modellen van type 2 diabetes mellitus. ILAR J 2006;47:234-242.
10 Osto M, Zini E, Reusch CE, et al. Diabetes van mens tot kat. Gen Comp Endocrinol 2013;182:48-53.
Referenties voor een One Health Approach to Obesity
- Burns K. Taking on obesity as a disease-statement, sessions, and toolkit address the excess weight so common now in cats, dogs, and horses. JAVMA Nieuws 2018. Beschikbaar op: https://www.avma.org/News/JAVMANews/Pages/181001a.aspx. Accessed Mar 8, 2019.
- Dag MJ. One Health benadering van het voorkomen van obesitas bij mensen en hun huisdieren. J Comp Path 2017;156:293-295.
- Johnson PJ, Wiedmeyer CE, Messer NT, et al. Medische implicaties van obesitas bij paarden-lessons for human obesity. J Diabetes Sci Technol 2009;3:163-174.
- Zout C, Morris PJ, Wilson D, et al. Associatie tussen levensduur en lichaamsconditie bij gecastreerde cliënt-eigen honden. J Vet Intern Med 2019;33:89-99.
- Sandøe P, Palmer C, Corr S, et al. Canine and feline obesity: a One Health perspective. Vet Rec 2014;175:610-616.
- Zoran DL. Obesity in dogs and cats: a metabolic and endocrine disorder. Vet Clin Small Anim 2010;40:221-239.