Ub Iwerks

Ubbe Eert “Ub” Iwerks was een tweevoudig Academy Award-winnende Amerikaanse animator, cartoonist, regisseur, producent, en special effects technicus, die beroemd was om zijn werk voor Walt Disney. Hij werd geboren in Kansas City, Missouri.

Zijn naam is te verklaren door zijn Friese wortels; zijn vader, Eert Ubbe Iwwerks, emigreerde in 1869 naar de VS vanuit het dorp Uttum in Oost-Friesland (noordwest Duitsland, tegenwoordig onderdeel van de gemeente Krummhorn). Ub’s geboortenaam is te zien op vroege Alice Comedies die hij ondertekende. Enkele jaren later vereenvoudigde hij zijn naam tot “Ub Iwerks”.

Carrière

Ub werd door velen beschouwd als Walt Disney’s oudste vriend, en bracht het grootste deel van zijn carrière met hem door. De twee ontmoetten elkaar in 1919 toen ze werkten voor de Pesman Art Studio in Kansas City, en zouden uiteindelijk samen hun eigen commerciële kunstbedrijf beginnen. Walt en Ub vonden daarna werk als illustratoren voor de Kansas City Slide Newspaper Company (die later The Kansas City Film Ad Company zou gaan heten). Terwijl hij voor de Kansas City Film Ad Company werkte, besloot Walt in de animatie te gaan werken en Ub sloot zich al snel bij hem aan.

Hij was verantwoordelijk voor de kenmerkende stijl van de vroegste Disney tekenfilms. In 1922, toen Walt zijn Laugh-O-Gram tekenfilmserie begon, kwam Ub bij hem als hoofdanimator. De studio ging echter failliet en in 1923 volgde Ub Walt’s verhuizing naar Los Angeles om te werken aan een nieuwe serie tekenfilms bekend als “The Alice Comedies”. Na het einde van deze serie vroeg Walt aan Ub om een nieuw personage te bedenken. De eerste Oswald the Lucky Rabbit tekenfilm werd volledig geanimeerd door Ub Iwerks. Na de eerste tekenfilm werd Oswald opnieuw ontworpen op aandringen van Universal Studios, die ermee instemde de nieuwe serie tekenfilms in 1927 te distribueren.

In het voorjaar van 1928 verloor Walt de controle over het personage Oswald en werd een groot deel van zijn personeel weggestuurd; Walt verliet daarna al snel Universal. Walt vroeg Ub, die aanbleef, om nieuwe ideeën voor personages te bedenken. Ub probeerde schetsen van kikkers, honden en katten, maar geen van deze sprak Walt aan. Walt kwam uiteindelijk op het idee voor een personage dat later “Mickey Mouse” zou gaan heten en schetste een ontwerp. Ub kreeg de schets en werd op de hoogte gebracht van het concept, waardoor hij een meer verfijnd uiterlijk voor het nieuwe personage kon creëren.

De eerste paar Mickey Mouse en Silly Symphonies tekenfilms werden bijna geheel door Ub geanimeerd. Maar toen Ub dagelijks meer en meer tekenfilms tekende, kon hij het niet meer bolwerken onder Walt’s harde commando’s. Ub vond ook dat hij niet de eer kreeg die hij verdiende voor het tekenen van Walt’s succesvolle tekenfilms. Uiteindelijk kregen Iwerks en Disney ruzie; hun vriendschap en samenwerking werd verbroken toen Iwerks een contract accepteerde met een concurrent om Disney te verlaten en een animatiestudio onder zijn eigen naam te beginnen.

De Iwerks Studio opende in 1930. Financiële geldschieters onder leiding van Pat Powers vermoedden dat Iwerks verantwoordelijk was voor een groot deel van Disney’s vroege succes. Echter, terwijl de animatie bij Disney een tijdlang leed onder Iwerks’ vertrek, veerde het al snel weer op toen Disney talentvolle jonge animatoren binnenhaalde.

Ondanks een contract met MGM om zijn tekenfilms te distribueren, en de introductie van een nieuw personage genaamd “Flip de Kikker”, en later “Willie Whopper”, werd de Iwerks Studio nooit een groot commercieel succes en slaagde er niet in om te wedijveren met Disney of de Fleischer Studios. Van 1933 tot 1936 produceerde hij een serie korte films in Cinecolor, genaamd ComiColor Cartoons. In 1936 trokken financiers zich terug uit de Iwerks Studio, die spoedig daarna ophield te bestaan.

In 1937 contracteerde Leon Schlesinger Productions Iwerks om vier Looney Tunes korte films te produceren met Porky Pig en Gabby Goat in de hoofdrollen. Iwerks regisseerde de eerste twee korte films, terwijl voormalig Schlesinger animator Bob Clampett werd gepromoveerd tot regisseur en de andere twee korte films voor zijn rekening nam voordat hij en zijn eenheid terugkeerden naar het Schlesinger hoofdfiliaal. Iwerks deed daarna contractwerk voor Screen Gems (toen Columbia Pictures’ tekenfilm divisie) voordat hij in 1940 weer voor Disney ging werken. (De tekenfilms gemaakt door Iwerks’ eigen studio bleven vele decennia grotendeels ongezien, maar zijn door verschillende bedrijven op DVD uitgebracht.)

Na de terugkeer in de Disney studio, werkte Iwerks voornamelijk aan de ontwikkeling van speciale visuele effecten. Aan hem wordt toegeschreven dat hij de processen ontwikkelde voor het combineren van live action en animatie, zoals gebruikt in Song of the South (1946), en ook het xerografische proces, aangepast voor celanimatie. Hij werkte ook bij WED Enterprises, nu Walt Disney Imagineering, waar hij in de jaren zestig hielp bij de ontwikkeling van veel Disney attracties in themaparken. Iwerks deed ook special effects werk buiten de studio, waaronder zijn Academy Award-genomineerde prestatie voor Alfred Hitchcock’s The Birds (1963).

Iwerks’ beroemdste werk buiten Mickey Mouse was Flip de Kikker voor zijn eigen studio. Iwerks stond bekend om zijn snelle teken- en animatiewerk en zijn maffe gevoel voor humor. Animator Chuck Jones, die in zijn jeugd voor Iwerks’ studio werkte, zei: “Iwerks is Screwy achterstevoren gespeld.” Ub Iwerks overleed in 1971 aan een hartaanval in Burbank, Californië op 70-jarige leeftijd.

Invloed en hommages

• Een zeldzaam zelfportret van Iwerks werd gevonden in het afval van een animatiestudio in Burbank. Het portret werd gered en maakt nu deel uit van de Animation Archives in Burbank, Californië.
• Na de Tweede Wereldoorlog zou veel van Iwerks’ vroege animatiestijl worden geïmiteerd door de legendarische Anime-kunstenaars Osamu Tezuka en Shotaro Ishinomori.
• Iwerks Entertainment, een filmografisch bedrijf, werd in 1985 opgericht ter ere van Ub Iwerks.
• Het D.C. Comics-personage Dr. Ub’x uit 1986 werd naar hem genoemd.
• In de Ren and Stimpy Show-aflevering “Superstitious Stimpy”, zingt Stimpy in verminkte taal en noemt Ub Iwerks.
• In de Fairly OddParents-aflevering “The Good Ol’ Days” uit 2005, worden Timmy en zijn opa Pappy, getransporteerd naar een vroege Disney-stijl cartoon. Daarin zijn twee straatnaambordjes die elkaar kruisen de straten van Ub en Iwerks.
• De makers van het videospel Cuphead uit 2017, de broers Chad en Jared Moldenhauer, verklaarden dat de kunststijl sterk is beïnvloed door het werk van Ub Iwerks, evenals andere animators, zoals Max Fleischer, Willard Bowsky, en Grim Natwick.
  • Grim Natwick werkte mee aan Sneeuwwitje en de Zeven Dwergen en Fantasia, waar hij respectievelijk de hoofdanimator en verantwoordelijk voor de animatie van Mickey Mouse was.

Disney’s Nine Old Men: Milt Kahl • Frank Thomas • Ollie Johnston • Les Clark • John Lounsbery • Marc Davis • Ward Kimball • Eric Larson • Wolfgang Reitherman

Animators: Bill Tytla • Art Babbitt • Preston Blair • Fred Moore • Shamus Culhane • Cy Young • Don Lusk • Norman Ferguson • Hal King • Jack Hannah • Jack Kinney • Hal Ambro • Ken O’Brien • Judge Whitaker • Bill Justice • Don Bluth • Gary Goldman • Charles A. Nichols • Blaine Gibson • John Kennedy • John Ewing • Walt Stanchfield • Fred Hellmich • Andy Paliwoda • Wilfred Jackson • Xavier Atencio
Visual Development, Layout, Background Artists and Character Designers: Gustaf Tenggren – Mary Blair – Joe Grant – Mel Shaw – Claude Coats – Don DaGradi – John Hench – Eyvind Earle – Ken O’Connor – Thor Putnam – Albert Hurter – John Hubley
Storyboard Kunstenaars en Schrijvers: Bill Peet – Ralph Wright – Dick Huemer – Floyd Norman – Yale Gracey
Regisseurs: Clyde Geronimi – Hamilton Luske – Jack Kinney – Ted Berman – Richard Rich – Leo Matsuda – Nathan Greno – George Scribner
Producenten: Walt Disney – Ron Miller – Ken Anderson

Renaissance Regisseurs: Rob Minkoff – Roger Allers – Gary Trousdale – Kirk Wise – Chris Sanders – Mark Dindal – John Musker

Story Trust-regisseurs: Ron Clements – Chris Buck – Byron Howard – Don Hall – Chris Williams – Rich Moore – Stephen J. Anderson
Producers: Peter Del Vecho – Clark Spencer – Roy Conli – Dorothy McKim – Don Hahn
Chief Creative Officer: Jennifer Lee
Geassocieerde Figuren: Bob Iger – Roy Edward Disney – Michael Eisner – John Lasseter – Ed Catmull – Jeffrey Katzenberg – Bob Chapek
Signature Voice Actors: Jim Cummings – Alan Tudyk – Katie Lowes – John DiMaggio – Maurice LaMarche – Jodi Benson – David Ogden Stiers – Jesse Corti – Paul Briggs – Raymond S. Persi – Phil Johnston – Frank Welker – Bill Farmer – Brian Cummings
Signatuur Muzikanten: Sherman Brothers – Robert B. Sherman – Richard Sherman – Alan Menken – Kristen Anderson-Lopez – Robert Lopez – Lin-Manuel Miranda – Howard Ashman – Tim Rice – Stephen Schwartz – Marc Shaiman
Superviserende Animators: Glen Keane – Andreas Deja – Alex Kupershmidt – Eric Goldberg – Mark Henn – John Pomeroy – T. Daniel Hofstedt – Tony Bancroft – Tom Bancroft – Tony Fucile – Russ Edmonds – Duncan Marjoribanks – Ruben Aquino – Nik Ranieri – Ron Husband – Rick Farmiloe – Tom Sito – Tony Anselmo
Visuele Ontwikkeling & Storyboardkunstenaars: Dean DeBlois • Lisa Keene • Claire Keane • Brittney Lee • Jin Kim • Shiyoon Kim • Cory Loftis

v – e – d
	1920’s—1970’s	De jaren tachtig-heden