Gezondheidspsychologie kan worden gedefinieerd als de studie van de wijze waarop biologische, omgevings-, psychologische en sociaal-culturele factoren van invloed zijn op gezondheid, gezondheidszorg en ziekte. Om de aard van de gezondheidspsychologie volledig te begrijpen, moet men echter eerst begrijpen wat wordt bedoeld met de term ‘gezondheid’. De meest geciteerde definitie van gezondheid is die welke werd voorgesteld door de World Health Organization (1946, geciteerd in Pitts, 2001): “Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of gebrek” (p. 4). In overeenstemming met deze definitie is het doel van gezondheidspsychologen tweeledig. Aan de ene kant streven ze naar het voorkomen en beheersen van ziekte en aandoeningen, maar ze zijn ook geïnteresseerd in het bevorderen en behouden van de algehele gezondheid en welzijn – fysiek, mentaal en sociaal. Volgens Matarazzo (1980, geciteerd in Pitts, 2001), zijn gezondheidspsychologen ook geïnteresseerd in “de identificatie van etiologische en diagnostische correlaten van gezondheid, ziekte en gerelateerd disfunctioneren, en de analyse en verbetering van het gezondheidszorgsysteem en de vorming van gezondheidsbeleid” (p. 4).
Gezondheidspsychologen passen psychologische theorieën en methoden toe om de factoren te begrijpen die mensen helpen gezond te blijven, met hun ziekte om te gaan of ervan te herstellen. In plaats van een strikt biologische kijk op ziekte te hanteren, erkennen gezondheidspsychologen dat veel vormen van ziekte, zoals hart- en vaatziekten, HIV/AIDS en kanker, worden uitgelokt en/of verergerd door psychologische en sociale factoren. Ze omarmen daarom een biopsychosociale kijk op ziekte – biologische factoren omvatten erfelijke aandoeningen, persoonlijkheidskenmerken en fysiologische make-up; psychologische factoren omvatten iemands gedachten, gevoelens en gedrag; en sociale factoren kunnen iemands niveau van sociale steun omvatten, evenals familie- en culturele waarden.
Gezondheidspsychologen houden zich bezig met een breed scala aan activiteiten die verband houden met hun algemene doel. Zij kunnen helpen bij het verminderen van stress en riskant seksueel gedrag, het ontwikkelen en uitvoeren van gewichtsbeheersingsprogramma’s, het verbeteren van iemands dieet, het beheersen van pijn, het voorkomen van verwondingen, het overwinnen van drugsverslavingen en het verbeteren van het opvolgen van medisch advies. Gezondheidspsychologen kunnen werkzaam zijn in de gezondheidszorg, als docent aan een psychologieopleiding of als onderzoeker aan een universiteit of bij een overheidsinstelling.