Eeuwenlang hebben menselijke samenlevingen in droge gebieden de uitdaging van waterschaarste het hoofd geboden door middel van traditionele methoden om water op te vangen. Het gebruik van de qanat-technologie is er één van.
Qanat is de generieke term voor een oude milieuvriendelijke en duurzame techniek voor het opvangen en transporteren van water, die vermoedelijk in het vroege eerste millennium v. Chr. in Perzië is ontstaan.
Het qanat-systeem bestaat uit een netwerk van ondergrondse kanalen die water uit waterhoudende lagen in hooglanden door middel van de zwaartekracht naar lagere niveaus naar de oppervlakte transporteren. Deze ingenieuze technologie – bekend als falaj in Oman, khettara of foggara in Noord-Afrika, karez of kanerjing in de noordwestelijke woestijn van China, en karez in Afghanistan, Pakistan en Centraal-Azië – zorgt nog steeds voor betrouwbare watervoorziening voor menselijke nederzettingen en irrigatie in hete, dorre en semi-aride klimaten. De qanat-technologie bestaat in meer dan 34 landen. Alleen al in Iran zijn er naar schatting 50.000 qanats, waarvan bijna driekwart nog steeds werkt. In Oman zijn er meer dan 3000 actieve qanats (aflaj).
http://maps.grida.no/go/graphic/qanat
Qanats zijn een waardevol onderdeel van het cultureel erfgoed van de landen waar ze worden aangetroffen. Ze zijn ook een aloude praktische methode – gebaseerd op wederzijdse afhankelijkheid en gemeenschappelijke waarden – voor duurzaam waterbeheer. Toch zijn vele qanats in verval geraakt of opgedroogd. Veel van de nog actieve qanats worden bedreigd door slibafzetting in de kanalen, de stadsvlucht van de jeugd en de afname van het aantal deskundigen voor het beheer van dergelijke systemen. Bovendien zijn sommige regeringen begonnen de traditionele, duurzame systemen voor watertransport op te geven ten gunste van moderne, minder duurzame maar meer produktieve hydraulische systemen.
Tegzelfdertijd zijn er echter tekenen van hernieuwde belangstelling voor dit oude systeem van ondergrondse kanalen. Er is een groeiende hoeveelheid literatuur over dit onderwerp. Bovendien zijn de Organisatie van de Verenigde Naties voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur (UNESCO), de Universiteit van de Verenigde Naties (UNU), het Internationaal Centrum voor Qanats en Historische Hydraulische Systemen (ISQHS) in Iran en het Centrum voor Traditionele Kennis van IPOGEA slechts enkele van de steeds talrijker wordende organisaties die de verdere studie, het behoud en de rehabilitatie van qanats aanmoedigen en, meer in het algemeen, die het zoeken naar manieren om moderne vooruitgang te combineren met traditionele kennis over het beheer van watervoorraden, vergemakkelijken.
Weliswaar kunnen qanatsystemen de moderne ontwikkelingen op het gebied van waterbeheer niet vervangen, maar ze kunnen wel een rol spelen als een duurzaam instrument voor grondwaterbeheer. De essays in deze serie geven een momentopname van het belang en potentieel van qanats in West-China, Pakistan, Oman en Syrië.
MAP Essays on Qanat Systems
Qanats en watersamenwerking voor een duurzame toekomst
Joshka Wessels
Qanats zijn ondergrondse tunnelsystemen die geïnfiltreerd grondwater, oppervlaktewater of bronwater naar het aardoppervlak brengen door alleen gebruik te maken van zwaartekracht. Qanats worden al eeuwenlang wereldwijd gebruikt voor irrigatie en drinkwater, vooral in het Midden-Oosten en Noord-Afrika en Centraal- en West-Azië. Hoewel de qanat-technologie oud is, is zij niet anachronistisch. Het gebruik van qanatsystemen zou van cruciaal belang kunnen blijken om de gevolgen van de mondiale watercrisis te verzachten in de droge gebieden waar zij worden aangetroffen. Dit potentieel wordt echter verspild omdat qanats in onbruik raken en in een snel tempo worden verlaten.
Het Karez-systeem in de Chinese regio Xinjiang
Shalamu Abudu , Zhuping Sheng, Chunliang Cui, Donghai Guan
De noodzaak van Karez-watersystemen in Balochistan
Daanish Mustafa
Het land is oneindig in Balochistan. Het is de enige plek in Zuid-Azië waar iemand die vraagt hoeveel land hij heeft, meestal geen idee heeft. In plaats daarvan is het water dat telt. In Baloetsjistan wordt sociale status niet bepaald door grondbezit maar door de grootte van iemands aandeel in het water in een karez. Deze door mensenhanden aangelegde ondergrondse kanalen tappen passief grondwater af en zorgen voor het levensbloed van de dorpen op de dalbodem.
Het International Center on Qanats and Historic Hydraulic Systems (ISQHS) is een watergerelateerd centrum van de UNESCO dat zijn hoofdkantoor heeft in Yazd, Iran.
ISQHS richt zich op onderzoek, opleiding, technologieoverdracht, wetenschappelijke samenwerking, publicaties en technische samenwerking. Haar belangrijkste missie is “…erkenning, overdracht van kennis en ervaringen, bevordering van informatie en capaciteiten met betrekking tot alle aspecten van de Qanat-technologie en andere historische waterbouwkundige structuren om te voldoen aan duurzame ontwikkeling van de watervoorraden en het openbaar welzijn binnen de gemeenschappen waarvan het bestaan afhangt van de rationele exploitatie van de hulpbronnen en het behoud van dergelijke historische structuren.”
Ecomuseum van de Khettara in het Tifalalet, Marokko
Vertaald uit het Frans door Dorothée Vandamme
Khettara’s zijn een historische, artistieke en culturele getuigenis van hoe de mens omgaat met klimatologische dorheid met respect voor de natuurlijke hulpbronnen. Ook bekend als qanat, foggara of karez, zijn het wateropvangtunnels die functioneren door middel van capillariteit, filtratie en condensatie. Zij illustreren hoe wij de mondiale waterproblematiek kunnen aanpakken en zijn een symbool van hoe de beheersing van traditionele kennis nuttig kan zijn om nieuwe duurzame strategieën voor menselijke vooruitgang te ontwikkelen. Zij zijn van bijzonder belang voor de watervoorziening in extreem dorre gebieden, omdat zij drinkwater en irrigatie kunnen leveren aan dorre en semi-dorre gebieden.
Het Levend Ecomuseum van Khettaras, in de regio Tafilalet, Marokko, is gevestigd in een regio met een van de hoogste concentraties khettaras ter wereld. Het doel van dit ecomuseum is dit erfgoed te bewaren en onder de aandacht te brengen. Het programma voor duurzame territoriale ontwikkeling (POT) van de Tafilalet Oase ontwikkelt het project, dat onder meer wordt uitgevoerd door de Directie Territoriale Planning en het UNDP. De achterliggende gedachte van de bouw van het museum is de khettara’s te presenteren als een symbool van het juiste gebruik van hulpbronnen en van de relatie tussen cultureel erfgoed en duurzame ontwikkeling. Dit territoriale project heeft een dubbel effect: ten eerste leidt het diffuse karakter ervan tot een territoriale dynamiek, aangezien de globale samenhang van het museum onderdelen van oase-ecosystemen integreert. Ten tweede weerspiegelen de conceptuele benaderingen de actie van het POT voor een geïntegreerde duurzame ontwikkeling.
De gasten van het museum zullen een leerzame reis ondernemen door te reizen en de verschillende soorten opvangtunnels, waterbeheersystemen en oases te ontdekken, met behulp van informatie- en documentatieschermen, en ontmoetingen met de plaatselijke bevolking, kunst, folklore, muziek en tradities. Er worden verschillende ruimtes ingericht voor vrijetijdsbesteding, gastvrijheid en ontvangst in gecertificeerde familiebedrijven en hotels. De plaatselijke autoriteiten, de Jamâa, verenigingen en ambachtslieden zullen ook worden betrokken bij het beheer en de organisatie van het museum. Alle informatie over het ecomuseum en toeristische informatie zal online beschikbaar zijn met georeferentiepunten van Google Earth en via Wi-Fi tijdens de hele online bezoekersroute.
Het knooppunt van het museum bevindt zich in Fezna. De kruising van verschillende landschapsgebieden maakt het mogelijk om de ecologie van de woestijn te begrijpen en te ervaren: het woestijngebied in het zuidoosten; het palmbosgebied in het oosten met een nomaden nederzetting en water fyto-behandeling, een 950 meter hoog berggebied (ongeveer 3.116ft) in het zuiden, dat een panoramisch uitzicht biedt op het museum, de woestijn en de khettaras, en een woestijn ecosysteem testgebied (5).
Het museum, dat de vorm heeft van een ksar, herinnert aan de plaatselijke bouwstijl, gebouwd met dikke lemen bakstenen muren en hoektorentjes. De grote lijnen zijn samengesteld uit geometrische modules die langs de weg van de zwaartekracht van het water zijn geplaatst, die van de grotheuvel in het noordwesten naar beneden loopt en naar de oasetuin in het zuidoosten. Het museum is gebouwd rond een binnenplaats, en de gebouwen zijn naar buiten toe gesloten.
De route door de drie sectoren – tuin, diensten en kantoren, en museum – volgt de waterstroom. Een vierde sector, volledig geïntegreerd in de natuurlijke omgeving, bestaat uit de ondergrondse grotruimte en de panoramische rotspatio. Elk van de vier zalen van het museum heeft een thema: “De levenscyclus van Khettaras: bouw, werking, restauratie”; “Khettara, het hydraulisch systeem van de Tafilalet-regio, en het collectieve waterbeheer in de Oases en de Tafilalet-woestijn”; “Het Ecomuseum van Khettaras: een in water en energie geïntegreerd beheersmodel in de Tafilalet-regio”; “De Majhoul-route en de satellietsites van het Ecomuseum van Khettaras”.
De totale kosten van het Ecomuseum van Khettaras zijn geraamd op Dh. 11.500.000 (ongeveer 1.355.397 dollar).
Voor aanvullende informatie over het Ecomuseum van de Khettaram zie IPOGEA Traditional Knowledge Research Center.
Select Bibliography
Abdullah Al-Ghafri, Takashi Inoue en Tetuaki Nagasawa. “Irrigatieplanning van Aflaj van Oman: Methods and Modernization,” UN University (mei 2013).
Abdunah, Fawzi en Saad Twaissi. “Innovatie of technologie-immigratie? The Qanat Systems in the Regions of Udhruh and Ma’an in Southern Jordan,” Bulletin of the American Schools of Oriental Research, Issue 360 (November 2010), pp. 67-87.
Ahmed Salim Al-Marshudi. “The falaj irrigation system and water allocation markets in Northern Oman,” Agricultural Water Management, Vol. 91, Issues 1-3, 16 July 2007, Pages 71-77.
Balali, Mohammad Reza and Jozef Keulartz. “Technology and ReligionThe Qanat underground irrigation system,” Academia.edu.
Beaumont, Peter, Michael Bonine, and Keith MacLachlan. Qanat, Kariz en Khattara: traditionele watersystemen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Londen: Middle East and North Africa Studies Press Ltd., 1989.
Beekman, Christopher S. and Phil C. Weigand. “Old World irrigation technology in a New World context: qanats in Spanish colonial western Mexico,” Antiquity, Vol. 73, Issue 280 (June 1999), pp. 440-447.
Boualem, Remini and Kechad Rabah. “The Foggara in the Arab World,” Geographia Technica, Vol. 15 Issue 1 (2012), pp. 1-7.
Boustani, F. “Sustainable Water Utilization in Arid Region of Iran by Qanats,” Proceedings of World Academy of Science: Engineering & Technology. Sep2008, Vol. 45, p213-216
Cui, C., S. Abudu, J. King, and Z. Sheng. “Duurzaamheid van oude Karez-systemen in droge gebieden: A Case Study in Turpan Region of China,” World Environmental and Water Resources Congress (2012), pp. 161-170.
Engels, Paul Ward. “Qanats and Lifeworlds in Iranian Plateau Villages,” Yale F&ES Bulletin (1997), pp. 187-205.
Hosseini, Seyed Ali, Saeed Zanganeh Shahraki, Rahmatolla Farhudi, Seyed Mohamad Husseini, Mamand Salari, and Ahmad Pourahmad. “Effect of urban sprawl on a traditional water system (qanat) in the City of Mashhad, NE Iran,” Urban Water Journal, Vol. 7 Issue 5 (October 2010), pp. 309-320.
Hu, Wen Jun, JieBin Zhang, and YongQiang Liu. “The qanats of Xinjiang: historical development, characteristics and modern implications for environmental protection,” Journal of Arid Land, Vol. 4, No. 2 (2012), pp. 211-220.
Hussain, Intizar et al. “Revitalizing a traditional dryland water supply system: the karezes in Afghanistan, Iran, Pakistan and the Kingdom of Saudi Arabia,” Water International, Vol. 33 Issue 3 (September 2008), pp. 333-349.
Jomehpour, Mahmoud. “Qanat irrigatiesystemen als belangrijk en ingenieus agrarisch erfgoed: case study of the qanats of Kashan, Iran,” International Journal of Environmental Studies, Vol. 66, Issue 3 (June 2009), pp. 297-315.
Lightfoot, Dale R. “Moroccan khettara: Traditional irrigation and progressive desiccation,” Geoforum, Volume 27, Issue 2 (mei 1996), pp. 261-273.
Lightfoot, Dale R. “Qanats in de Levant: Hydraulic technology at the periphery of early empires,” Technologie & Cultuur, Vol. 38 Issue 2 (April 1997), pp. 432-452.
Lightfoot, Dale R. “De oorsprong en verspreiding van Qanats in Arabië: New Evidence from the northern and southern Peninsula,” Geographical Journal, Vol. 166 Issue 3 (September 2000), pp. 215-227.
Martínez-Santos, P. “A Brief Historical Account of Madrid’s Qanats,” Ground Water, Vol. 50, Issue 4 (Jul/Aug 2012), pp. 645-653.
Moteahed, Salehi F., M. Ghafoori, Hafezi N. Moghaddas, and G.R. Lashkaripour. “Stability Analysis of Qanats in the West of Mashhad, North-east of Iran,” Australian Journal of Basic & Applied Sciences, Vol. 5 Issue 5 (2011), pp. 510-518.
Motiee, Homayoun, Edward Mcbean, Ali Semsar, Bahram Gharabaghi, and Vahid Ghomashchi. “Assessment of the Contributions of Traditional Qanats in Sustainable Water Resources Management,” International Journal of Water Resources Development, Vol. 22 Issue 4 (December 2006), pp. 575-588.
Mustafa, Daanish and Muhammad Usman Qazi, “Karez versus buisleidingirrigatie: de vergelijkende sociale aanvaardbaarheid en bruikbaarheid van duurzame grondwaterontwikkeling in Balochistan, Pakistan,” Contemporary South Asia, Vol. 16 Issue 2 (juni 2008), pp. 171-195.
Qanats van Iran (9:25 min)
Taghavi-Jeloudar, Mohsen, Mooyoung Han, Mohammad Davoudi, and Mikyeong Kim. “Review of Ancient Wisdom of Qanat, and Suggestions for Future Water Management,” Journal of Environmental Engineering and Science, Vol. 18, No. 2 (May 2013), pp. 1-7.
Semsar Yazdi, A.A. and M. Labbaf Khaneiki. Aderen van Woestijn, Een overzicht van de techniek van Qanat / Falaj / Karez. Teheran: Iraanse ministerie van Energie Publicaties, 2010.