Operationele definitie
Deze functie omvat ziektepreventie en gezondheidsbevordering.
Ziektepreventie
Ziektepreventie, opgevat als specifieke, op bevolkingsniveau en op het individu gebaseerde interventies voor primaire en secundaire (vroegtijdige opsporing) preventie, gericht op het minimaliseren van de last van ziekten en de bijbehorende risicofactoren.
Primaire preventie verwijst naar acties gericht op het voorkomen van het tot uiting komen van een ziekte (dit kan acties omvatten ter verbetering van de gezondheid door het veranderen van de invloed van sociale en economische determinanten op de gezondheid; het verstrekken van informatie over gedrags- en medische gezondheidsrisico’s, naast overleg en maatregelen om deze op persoonlijk en gemeenschapsniveau te verminderen; voedings- en voedingssupplementen; voorlichting over mond- en tandhygiëne; en klinische preventiediensten zoals immunisatie en vaccinatie van kinderen, volwassenen en ouderen, alsmede vaccinatie of post-exposure profylaxe voor mensen die aan een overdraagbare ziekte zijn blootgesteld).
Secundaire preventie betreft vroegtijdige opsporing wanneer dit de kansen op positieve gezondheidsresultaten verbetert (dit omvat activiteiten zoals op bewijsmateriaal gebaseerde screeningprogramma’s voor de vroegtijdige opsporing van ziekten of voor de preventie van aangeboren misvormingen; en preventieve geneesmiddelentherapieën waarvan de doeltreffendheid is bewezen wanneer zij in een vroeg stadium van de ziekte worden toegediend).
Er zij op gewezen dat, terwijl activiteiten op het gebied van primaire preventie onafhankelijk van capaciteitsopbouw in andere gezondheidsdiensten kunnen worden uitgevoerd, dit niet het geval is voor secundaire preventie. Screening en vroegtijdige opsporing zijn van beperkte waarde (en kunnen zelfs nadelig zijn voor de patiënt) indien afwijkingen niet onmiddellijk kunnen worden gecorrigeerd of behandeld door diensten uit andere delen van het gezondheidszorgstelsel. Bovendien vergemakkelijkt een goed systeem van eerstelijnsgezondheidszorg met een geregistreerde populatie de optimale organisatie en uitvoering van toegankelijke screeningprogramma’s op bevolkingsniveau en moet dit krachtig worden bevorderd.
Gezondheidsbevordering
Gezondheidsbevordering is het proces waarbij mensen in staat worden gesteld meer controle te krijgen over hun gezondheid en de determinanten daarvan door inspanningen op het gebied van gezondheidsgeletterdheid en multisectorale actie om gezond gedrag te bevorderen. Dit proces omvat activiteiten voor de gemeenschap als geheel of voor bevolkingsgroepen met een verhoogd risico op negatieve gezondheidsresultaten. Gezondheidsbevordering richt zich gewoonlijk op risicogedragsfactoren zoals tabaksgebruik, obesitas, dieet en lichamelijke inactiviteit, maar ook op het gebied van geestelijke gezondheid, letselpreventie, bestrijding van drugsmisbruik, alcoholcontrole, gezondheidsgedrag met betrekking tot HIV, en seksuele gezondheid.
Ziektepreventie en gezondheidsbevordering hebben veel doelstellingen gemeen, en er is een aanzienlijke overlap tussen de functies. Op conceptueel niveau is het nuttig ziektepreventiediensten te karakteriseren als diensten die voornamelijk binnen de gezondheidszorg geconcentreerd zijn, en gezondheidsbevorderingsdiensten als diensten die afhankelijk zijn van intersectorale acties en/of zich bezighouden met de sociale determinanten van gezondheid.
Toepassingsgebied van de functie
Ziektepreventie
- De primaire preventiediensten en -activiteiten omvatten:
Vaccinatie en postexpositieprofylaxe van kinderen, volwassenen en ouderen;
Verstrekking van informatie over gedrags- en medische gezondheidsrisico’s, en maatregelen om de risico’s op individueel en populatieniveau te verminderen;
Opname van ziektepreventieprogramma’s op het niveau van de eerstelijns- en gespecialiseerde gezondheidszorg, zoals toegang tot preventieve diensten (ex. counseling); en
Voeding en voedingssuppletie; en
Tandhygiëne-educatie en mondgezondheidsdiensten.
- Onder secundaire preventie vallen activiteiten als:
Populatiescreeningprogramma’s voor de vroegtijdige opsporing van ziekten;
Gezondheidsprogramma’s voor moeder en kind, met inbegrip van screening en preventie van aangeboren afwijkingen; en
Beschikbaarstelling van chemoprofylactische middelen om risicofactoren onder controle te houden (bijv. hoge bloeddruk)
Gezondheidsbevordering
- Beleidsmaatregelen en interventies ter bestrijding van tabak, alcohol, lichaamsbeweging en voeding (bijv, FCTC , DPAS , alcoholstrategie en NCD best-buys)
- Dieet- en voedingsinterventies moeten ook op de juiste wijze ondervoeding aanpakken, gedefinieerd als een aandoening die het gevolg is van het eten van een dieet waarin bepaalde voedingsstoffen ontbreken, in overmaat zijn (te hoge inname), of in de verkeerde verhoudingen
- Interventies in het kader van intersectoraal beleid en gezondheidsdiensten om geestelijke gezondheid en drugsmisbruik aan te pakken
- Strategieën ter bevordering van seksuele en reproductieve gezondheid, onder meer door gezondheidseducatie en een betere toegang tot diensten op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en gezinsplanning
- Strategieën om huiselijk geweld aan te pakken, onder meer bewustmakingscampagnes; behandeling en bescherming van slachtoffers; en koppeling met rechtshandhaving en sociale diensten.
Ondersteunende mechanismen voor gezondheidsbevordering en ziektepreventie
- Multisectorale partnerschappen voor gezondheidsbevordering en ziektepreventie
- Educatieve en sociale communicatieactiviteiten gericht op de bevordering van gezonde omstandigheden, levensstijlen, gedragingen en omgevingen (zie EPHO VII)
- Heroriëntatie van gezondheidsdiensten om zorgmodellen te ontwikkelen die ziektepreventie en gezondheidsbevordering aanmoedigen
- Risicocommunicatie.