Cotton Mather

Cotton Mather

Born

February 12 1663

Died

February 13 1728 (aged 65)

Occupation

Minister

Cotton Mather (February 12, 1663 – February 13, 1728). A.B. 1678 (Harvard College), A.M. 1681; honorary doctorate 1710 (University of Glasgow), was a socially and politically influential Puritan minister, prolific author, and pamphleteer. Mather descended from colonial New England’s two most influential families, Mather was the son of the noted Puritan divine Increase Mather (1639 – 1723) and the grandson of John Cotton and Richard Mather, both „Moses-like figures” during the exodus of English Puritans to America.

A Calvinist, Mather combined mystical recognition of an invisible spiritual world with scientific interests. Jako przedwcześnie rozwinięty intelekt, Mather wstąpił na Harvard w wieku jedenastu lat, będąc najmłodszym studentem, jakiego kiedykolwiek przyjęto. W wieku 18 lat otrzymał tytuł magistra z rąk swojego ojca, ówczesnego prezydenta uczelni. Pozornie od urodzenia przeznaczony do służby, Mather został formalnie wyświęcony w 1685 roku i dołączył do swojego ojca na ambonie w bostońskim North Church.

Mather był wczesnym zwolennikiem szczepień i obszernie korespondował z wybitnymi naukowcami, takimi jak Robert Boyle. Mather, podobnie jak wielu ówczesnych naukowców i późniejszych deistów, postrzegał uporządkowane prawa natury oraz różnorodność i cudowność stworzenia jako wyraz boskiego Stwórcy. Jego naukowe dążenia doprowadziły do przyjęcia go do Royal Society of London.

Jest powszechnie, być może nadmiernie, pamiętany ze względu na swój związek z procesami czarownic w Salem. Wiara w zły wpływ czarów była szeroko rozpowszechniona w całej Europie i amerykańskich koloniach w XVII wieku. Jego afirmatywne poparcie dla procesów w Salem, a zwłaszcza warunkowa akceptacja „dowodów spektralnych”, przyczyniły się do skazania 29 osób, z których 19 (14 kobiet i 5 mężczyzn) zostało straconych.

Mather opublikował ponad 400 prac w ciągu swojego życia. Jego magnum opus, Magnalia Christi Americana (1702), kościelna historia Ameryki od założenia Nowej Anglii do jego własnych czasów, wpłynęła na późniejszych amerykańskich mężów stanu i przywódców religijnych, by dostrzegli boską opatrzność w powstaniu Ameryki jako schronienia przed nadużyciami europejskich monarchów i dla tych, którzy szukali wolności religijnej.

Biografia

Mather nosił imię po dziadkach, zarówno ojcowskim (Richard Mather), jak i macierzyńskim (John Cotton). Uczęszczał do Boston Latin School, a w 1678 r. ukończył Harvard, mając zaledwie 15 lat. Po ukończeniu studiów podyplomowych, dołączył do ojca jako asystent pastora pierwotnego Kościoła Północnego w Bostonie (nie mylić z anglikańskim/episkopalnym Old North Church). Dopiero po śmierci ojca, w 1723 roku, Mather przejął pełną odpowiedzialność jako pastor tego kościoła.

Autor ponad 450 książek i pamfletów, wszechobecne dzieła literackie Cottona Mathera uczyniły go jednym z najbardziej wpływowych przywódców religijnych w Ameryce. Mather nadał narodowi „moralny ton” i wezwał drugie i trzecie pokolenie purytanów, których rodzice opuścili Anglię i udali się do kolonii Nowej Anglii w Ameryce Północnej, do powrotu do teologicznych korzeni purytanizmu.

Najważniejsza z nich, Magnalia Christi Americana (1702), składa się z siedmiu odrębnych ksiąg, z których wiele przedstawia biograficzne i historyczne narracje, które późniejsi amerykańscy pisarze, tacy jak Nathaniel Hawthorne, Elizabeth Drew Stoddard i Harriet Beecher Stowe, wykorzystają do opisania kulturowego znaczenia Nowej Anglii dla późniejszych pokoleń po Rewolucji Amerykańskiej. Tekst Mathera był jednym z ważniejszych dokumentów w amerykańskiej historii, odzwierciedlającym szczególną tradycję rozumienia znaczenia miejsca.

Jako purytański myśliciel i społeczny konserwatysta, Mather czerpał z figuratywnego języka Biblii, by przemówić do swoich współczesnych. W szczególności, Mather w swoim przeglądzie amerykańskiego eksperymentu starał się wyjaśnić znaki swojego czasu i typy jednostek przyciągających do kolonii, jako przewidujące sukces przedsięwzięcia. Ze swojego religijnego wykształcenia Mather dostrzegał znaczenie tekstów dla rozwijania znaczenia i łączenia różnych momentów historii (na przykład łącząc biblijne historie Noego i Abrahama z przybyciem wybitnych przywódców, takich jak John Eliot, John Winthrop i jego własny ojciec Increase Mather).

Walka pierwszego, drugiego i trzeciego pokolenia purytanów, zarówno intelektualna, jak i fizyczna, stała się w ten sposób wzniosła w amerykańskim sposobie myślenia o wyznaczonym miejscu wśród innych narodów. Niepokój i samooszukiwanie się, które charakteryzowały ten okres kolonialnej historii, będą powracać w wielu formach w politycznych i społecznych momentach kryzysu (takich jak procesy czarownic w Salem, które zbiegły się w czasie z wojnami na granicy i konkurencją ekonomiczną między Indianami, Francuzami i innymi europejskimi osadnikami) oraz podczas długich okresów definiowania kultury (np, Amerykański Renesans późnego XVIII i wczesnego XIX wieku, ruchy literackie, wizualne i architektoniczne, które starały się wyrazić unikalne amerykańskie tożsamości).

Przyjaciel wielu sędziów, którym powierzono rozpatrzenie procesów czarownic w Salem, Mather przyznał się do korzystania z „dowodów widmowych” (porównaj „Diabeł w Nowej Anglii”), ale ostrzegł, że choć mogą one służyć jako dowód na rozpoczęcie śledztwa, nie powinny być przesłuchiwane w sądzie jako dowód rozstrzygający sprawę. Pomimo tego, napisał później w obronie tych, którzy prowadzili procesy, stwierdzając:

„Jeśli pośród wielu Niezadowolenia wśród nas, publikacja tych Procesów może promować taką pobożną Wdzięczność Bogu, za to, że Sprawiedliwość jest tak dalece wykonywana wśród nas, będę się cieszył, że Bóg jest Uwielbiony…” (Wonders of the Invisible World).

Wysoko wpływowy dzięki swojej płodności pisarskiej, Mather był siłą, z którą należało się liczyć zarówno w sprawach świeckich, jak i duchowych. Po upadku Jakuba II w Anglii w 1688 roku, Mather był wśród przywódców udanej rewolty przeciwko gubernatorowi skonsolidowanego Dominium Nowej Anglii, Sir Edmundowi Androsowi.

Mather był wpływowy również we wczesnej amerykańskiej nauce. W 1716 roku, w wyniku obserwacji odmian kukurydzy, przeprowadził jeden z pierwszych eksperymentów z hybrydyzacją roślin. Obserwacja ta została upamiętniona w liście do przyjaciela:

„Mój przyjaciel zasadził rząd indyjskiej kukurydzy, który był zabarwiony na czerwono i niebiesko; reszta pola była zasadzona na żółto, co jest najczęstszym kolorem. Po stronie nawietrznej ten czerwony i niebieski tak zainfekował trzy lub cztery rzędy, że przekazał im ten sam kolor, a także część piątego i część szóstego. Ale po zawietrznej stronie, nie mniej niż siedem lub osiem rzędów miało ten sam kolor przekazany do nich; i niektóre małe wrażenia zostały wykonane na tych, które były jeszcze dalej.”

Z trzech żon i 15 dzieci Mathera, tylko jego ostatnia żona i dwoje dzieci przeżyli go. Mather został pochowany na Copp’s Hill w pobliżu Old North Church.

Szczepienie przeciwko ospie

Epidemia ospy nawiedziła Boston w maju 1721 roku i trwała przez cały rok.

Praktyka szczepienia przeciwko ospie (w przeciwieństwie do późniejszej praktyki szczepień) była znana od jakiegoś czasu. W 1706 roku niewolnik, Onesimus, wyjaśnił Matherowi, jak został zaszczepiony jako dziecko w Afryce. Praktyka ta była starożytna, a Mather był zafascynowany tym pomysłem. Zachęcał lekarzy do jej wypróbowania, ale bez skutku. Wtedy, za namową Mathera, jeden z lekarzy, Zabdiel Boylston, wypróbował procedurę na swoim jedynym synu i dwóch niewolnikach – jednym dorosłym i jednym chłopcu. Wszyscy wyzdrowieli w ciągu około tygodnia.

W gorzkiej kontrowersji, New England Courant opublikował pisarzy, którzy sprzeciwiali się szczepieniu. Powodem takiego stanowiska redakcji było to, że mieszkańcy Bostonu obawiali się, iż szczepienia rozprzestrzeniały chorobę, a nie jej zapobiegały; jednak niektórzy historycy, zwłaszcza H. W. Brands, twierdzą, że stanowisko to było wynikiem kontrariańskich poglądów redaktora naczelnego Jamesa Franklina (brata Benjamina Franklina). Boylston i Mather spotkali się z tak gorzką wrogością, że wybrańcy miasta zabronili mu powtórzenia eksperymentu.

Opozycja upierała się, że szczepienie jest truciem, i nakłaniała władze do osądzenia Boylstona za morderstwo. Tak gorzka była ta opozycja, że życie Boylstona było w niebezpieczeństwie; uważano, że nie jest bezpieczne, by wychodził wieczorem z domu; zapalony granat został nawet wrzucony do domu Mathera, który popierał nową praktykę i udzielił schronienia innemu duchownemu, który się jej poddał.

Po pokonaniu znacznych trudności i osiągnięciu znaczącego sukcesu, Boylston udał się do Londynu w 1724 roku, opublikował swoje wyniki i został wybrany do Royal Society w 1726 roku.

Niewolnictwo

Mather uważał za swój chrześcijański obowiązek wprowadzenie niewolników do chrześcijaństwa – nie był to niezwykły pogląd jak na jego czasy. „W jego własnym gospodarstwie domowym, dwóch jego niewolników – Onesimus, kupiony dla Mathera przez jego kongregację w połowie 1700 roku, i Ezer, służący w latach 20-tych XVII wieku – umieli czytać, choć nie wiemy kto ich tego nauczył. Mather nawet założył i opłacał szkołę wieczorową dla czarnych i Indian, która trwała co najmniej od stycznia 1718 do końca 1721 roku. Co znamienne, Mather nie oferował w tej szkole nauki pisania (mimo, że przewidywał taką naukę dla swoich domowych niewolników): szkoła miała uczyć swoich uczniów jedynie czytania pism świętych i nauki katechizmu.” (E.J. Monaghan) W okresie kolonialnym Ameryki nie uczono pisania zniewolonych.

Cotton Mather & Procesy czarownic w Salem

Nowa Anglia postrzegała siebie jako nienormalnie podatnych na wpływy diabła w XVII wieku. Pomysł, że mieszkańcy Nowej Anglii zajmują teraz ziemię diabła, utrwalił ten strach. Byłoby naturalne, że diabeł walczyłby przeciwko pobożnym najeźdźcom. Cotton Mather podzielał ten ogólny niepokój, a w połączeniu z brakiem pobożności w Nowej Anglii, Mather obawiał się boskiej odpłaty. Angielscy pisarze, którzy podzielali obawy Mathera, przytaczali dowody boskich działań mających na celu odbudowę stada. W 1681 r. konferencja ministrów spotkała się, aby przedyskutować, jak zaradzić brakowi wiary. Starając się zwalczyć brak pobożności, Cotton Mather uznał za swój obowiązek obserwowanie i zapisywanie znakomitych wydarzeń opatrznościowych. Pierwszym działaniem Cottona Mathera związanym z procesami czarownic w Salem było opublikowanie w 1684 r. eseju Illustrious Provinces. Mather, będąc człowiekiem eklezjalnym, wierzył w duchową stronę świata i próbował udowodnić istnienie świata duchowego za pomocą opowieści o morskich ocaleniach, dziwnych objawieniach i czarach. Mather miał na celu zwalczanie materializmu, idei, że istnieją tylko fizyczne przedmioty.

Taki był klimat społeczny Nowej Anglii, kiedy dzieci Goodwinów zapadły na dziwną chorobę. Mather widząc okazję do zbadania świata duchowego, próbował leczyć dzieci postem i modlitwą. Po wyleczeniu dzieci z rodziny Goodwin, Mather napisał Memorable Providences, szczegółową relację z choroby. W 1682 roku dzieci Parrisów zachorowały na podobną chorobę co dzieci Goodwinów, a Mather stał się ważną postacią w procesie czarownic w Salem. Mimo że Mather nigdy nie przewodniczył ławie przysięgłych, miał wielki wpływ na procesy czarownic. W maju 31, 1692, Mather wysłał list „Powrót kilku ministrów” do procesu. Artykuł ten doradzał sędziom, by ograniczyli użycie dowodów spektralnych i zalecał uwolnienie przyznanych przestępców.

Mather jako negatywny wpływ na proces

Krytycy Cottona Mathera twierdzą, że spowodował on procesy z powodu swojej publikacji z 1688 roku „Remarkable Provinces” i próbował ożywić proces swoją książką „Wonders of the Invisible World” z 1692 roku, i generalnie podsycał zapał do polowania na czarownice. Inni stwierdzili: „Jego własna reputacja w kwestii prawdziwości czarów modliła się 'o dobrą sprawę'”. Charles Upham wspomina, że Mather nazwał oskarżoną czarownicę Marthę Carrier „szalejącą wiedźmą”. Krytyczne dowody gorliwego zachowania Mathera przychodzą później, podczas egzekucji procesowej George’a Burroughsa {Harvard Class of 1670}. Upham podaje relację Roberta Calefa z egzekucji pana Burroughsa;

„Pan Burroughs był niesiony na wozie z innymi, przez ulice Salem, na egzekucję. Kiedy znalazł się na drabinie, wygłosił mowę w celu oczyszczenia swojej niewinności, z tak uroczystymi i poważnymi słowami, że wzbudziło to podziw wszystkich obecnych. Jego modlitwa (którą zakończył powtórzeniem Modlitwy Pańskiej) była tak dobrze sformułowana i wypowiedziana z takim opanowaniem, jak i żarliwością ducha, że była bardzo wzruszająca i wywołała łzy u wielu, tak że niektórym wydawało się, że widzowie przeszkodzą w egzekucji. Oskarżyciele powiedzieli, że czarny człowiek stał i dyktował mu. Jak tylko został wyłączony, pan Cotton Mather, będąc na koniu, zwrócił się do ludu, częściowo aby oświadczyć, że on (pan Burroughs) nie był wyświęcony. Burroughs) nie był wyświęconym pastorem, a częściowo, aby opętać ludzi o jego winie, mówiąc, że diabeł często był przemieniany w kąt światła… Kiedy został ścięty, był wleczony na uwięzi do dziury, lub grobu, pomiędzy skałami, głębokiego na około dwie stopy; jego koszula i bryczesy zostały ściągnięte, a stara para spodni z jednej egzekucji włożona na jego dolne części: został tak włożony, razem z Willardem i Carrierem, że jedna z jego rąk, podbródek i stopa jednego z nich pozostały odkryte.”

Drugą kwestią związaną z Cottonem Matherem był jego wpływ na konstrukcję sądu na potrzeby procesów. Bancroft cytuje Mathera,

„Cotton Mather wstawiał się za Williamem Stoughtonem, człowiekiem o zimnych uczuciach, dumnym, samowolnym i żądnym zaszczytów.”

Później, odnosząc się do umieszczenia Williama Stoughtona na procesie, co jak zauważył Bancroft, było wbrew powszechnym nastrojom w mieście. Bancroft odniósł się do wypowiedzi w dzienniku Mathera;

„Nadszedł czas na łaskę”, uradował się Cotton Mather; „Yea, nadszedł wyznaczony czas. Zamiast uczynić mnie ofiarą dla niegodziwych władców, mój teść, wraz z kilkoma spokrewnionymi ze mną osobami i kilkoma braćmi z mojego własnego kościoła, są wśród rady. Gubernator tej prowincji nie jest moim wrogiem, ale jednym z moich najdroższych przyjaciół.”

Bancroft zauważył również; Mather uważał czarownice „wśród biednych, i podłych, i obdartych żebraków na Ziemi.” Bancroft zapewnił również, że Mather uważał ludzi przeciwnych procesom czarownic, 'zwolenników czarownic.’

Mather jako pozytywny wpływ na proces

Chadwick Hansen’s Witchcraft at Salem, opublikowana w 1969 roku, zdefiniowała Mather’a jako pozytywny wpływ na Procesy w Salem. Hansen uznał, że Mather zajmujący się dziećmi Goodwinów był zdrowy i umiarkowany. Hansen zauważył również, że Mather był bardziej zainteresowany pomocą dotkniętym dzieciom niż polowaniem na czarownice. Mather leczył dotknięte dzieci poprzez modlitwę i post. Mather próbował również nawrócić oskarżoną czarownicę Goodwife Clover po tym, jak została oskarżona o praktykowanie czarów na dzieciach Goodwinów. Co najciekawsze i niezgodne z poprzednimi wizerunkami Mathera, to jego decyzja, by nie mówić społeczności o innych, którzy według Goodwife Clover praktykowali czary. Należy się zastanowić, czy Mather pragnął okazji do promowania swojego kościoła poprzez strach przed czarami, dlaczego nie skorzystał z okazji, jaką dała mu rodzina Goodwinów. Wreszcie, Hansen twierdzi, że Mather działał jako moderator w procesach, sprzeciwiając się karze śmierci dla lżejszych przestępców, takich jak Tituba i Dorcas Good. Hansen zauważa również, że negatywne wrażenia na temat Cottona Mathera wynikają z jego obrony procesów w Wonders of the Invisible World. Mather stał się głównym obrońcą procesu, co osłabiło relacje o jego wcześniejszych działaniach jako o umiarkowanym wpływie.

Niektórzy historycy, którzy badali życie Cottona Mathera po wydaniu książki Chadwicka Hansena, podzielają jego pogląd na temat Cottona Mathera. Na przykład, Bernard Rosenthal zauważył, że Mather często jest przedstawiany jako wściekły łowca czarownic. Rosenthal opisał również winę Mathera z powodu jego niezdolności do powstrzymania sędziów podczas procesu. Larry Gragg podkreśla współczucie Mathera dla opętanych, kiedy Mather stwierdził, że „diabeł czasami reprezentował kształty osób nie tylko niewinnych, ale i bardzo cnotliwych.” A John Demos uważał Mathera za moderującego wpływ na proces.

Post-Trial

Po procesie Cotton Mather był nieskruszony z powodu swojej roli. Spośród głównych aktorów procesu, tylko Cotton Mather i William Stoughton nigdy nie przyznali się do winy. W rzeczywistości, w latach po procesie Mather stawał się coraz bardziej zaciekłym obrońcą procesu. Na prośbę ówczesnego porucznika-gubernatora Williama Stoughtona, Mather napisał w 1693 roku Wonders of the Invisible World (Cuda niewidzialnego świata). Książka ta zawierała kilka kazań Mathera, warunki panujące w kolonii i opis procesów czarownic w Europie. Mather zaprzeczył również swoim własnym radom w „Return of the Several Ministers”, broniąc użycia dowodów spektralnych. Wonders of the Invisible World ukazały się w tym samym czasie co Increase Mather’s Case of Conscience, książka krytyczna wobec procesu. Po przeczytaniu Wonders of the Invisible World, Increase Mather publicznie spalił książkę na Harvard Yard. Również bostoński kupiec, Robert Calef, rozpoczął trwającą osiem lat kampanię ataków na Cottona Mathera. Ostatnim wydarzeniem w zaangażowaniu Cottona Mathera w czary była jego próba wyleczenia Mercy Short i Margaret Rule. Mather napisał później A Brand Pluck’d Out of the Burning, i Another Brand Pluckt Out of the Burning o wyleczeniu tych kobiet.

Legacy

Spuścizna Mathera jest mieszana. Jego rola w procesach czarownic w Salem pozostaje problematyczna. Procesy te stanowią skazę na pietyzmie, który był w sercu dążenia do wolności religijnej, która charakteryzowała grupy pielgrzymów i purytan, którzy założyli Stany Zjednoczone. Religijne dążenie do czystości miało ciemną stronę, próbę wykorzenienia ze społeczności tych, których uważano za nieczystych.

Główne dzieła

• Cuda niewidzialnego świata (1693) ISBN 0766168670 Wydanie online (PDF)
• Magnalia Christi Americana London: (1702); Harvard University Press, 1977 ISBN 0674541553
• The Negro Christianized (1706) Wydanie online (PDF)
• Theopolis Americana: An Essay on the Golden Street of the Holy City (1710) Wydanie online (pdf)
• Bonifacius: An Essay Upon the Good That Is to Be Devised and Designed (1710) ISBN 0766169243
• The Christian Philosopher (1721) ISBN 0252-068939
• Religious Improvements (1721)
• The Angel of Bethesda (1724) American Antiquarian Society, 1972. ISBN 0827172206

• Manuductio ad Ministerium: Directions for a candidate of the ministry (1726) Facsimile text society, Columbia Univ. Press (1938)
• A Token for the Children of New England (1675) (inspirowane książką Jamesa Janeway’a; opublikowane razem z jego relacją w amerykańskim tomie) Soli Deo Gloria Publications (1997) ISBN 187761176X
• Triparadisus (1712-1726), Mather’s discussion of millennialism, Jewish conversion, the Conflagration, the Second Coming, and Judgment Day
• Biblia Americana (c. 1693-1728), jego niepublikowany komentarz do Biblii An Authoritative Edition of Cotton Mather’s „Biblia Americana”. Holograficzny manuskrypt, (1693-1728) Massachusetts Historical Society, redaktor naczelny: Reiner Smolinski, online,

Notes

• Bancroft, George. History of the United States of America, from the discovery of the American continent. Boston: Little, Brown, and company, 1874-1878.
• Breslaw, Elaine G. Witches of the Atlantic World: A Historical Reader & Primary Sourcebook. New York University Press, 2000.
• Craker, Wendel D. „Spectral Evidence, Non-Spectral acts of Witchcraft, and Confessions at Salem in 1692.” The Historical Journal 40(2) (1997): 335.
• Demos, John. Entertaining Satan: Witchcraft and the Culture of Early New England. Oxford, UK: Oxford University Press, 2004 (oryginał 1982). ISBN 0195174836
• Felker, Christopher D. Reinventing Cotton Mather w amerykańskim renesansie: Magnalia Christi Americana in Hawthorne, Stowe, and Stoddard Boston: Northeastern University Press, 1993. ISBN 155553873
• Gragg, Larry. The Salem Witch Crisis. Nowy Jork: Praeger Publishers, 1992. ISBN 0275941892
• Hansen, Chadwick. Witchcraft at Salem. New York: George Braziller, Inc, 1969.
• Levy, Babbette May. Cotton Mather. Boston: Twayne Publishers, 1979. ISBN 0805772618
• Lovelace, Richard F. The American Pietism of Cotton Mather: Origins of American Evangelicalism. Grand Rapids, MI: American University Press, 1979. ISBN 0802817505
• Middlekauff, Robert. The Mathers: Three Generations of Puritan Intellectuals, 1596-1728. New York: Oxford University Press, 1971. ISBN 0520219309
• Monaghan, E. Jennifer. Learning to Read and Write in Colonial America. Worcester: American Antiquarian Society, 2005. ISBN 978-1558495814
• Rosenthal, Bernard. Salem Story: Reading the Witch Trials of 1692 (Cambridge Studies in American Literature and Culture). Cambridge, UK: Cambridge Univ. Press, 1993. ISBN 0521558204
• Silverman, Kenneth. The Life and Times of Cotton Mather. New York: Harper & Row, 1984. ISBN 1566492068
• Smolinski, Reiner. „Authority and Interpretation: Cotton Mather’s Response to the European Spinozists.” W Shaping the Stuart World, 1603-1714: The Atlantic Connection, edited by Arthur Williamson and Allan MacInnes, 175-203. Leyden: Brill, 2006. ISBN 978-9004147119
• Smolinski, Reiner. „How to Go to Heaven, or How Heaven Goes: Natural Science and Interpretation in Cotton Mather’s Biblia Americana (1690-1728).” In The New England Quarterly 81(2) (June 2008): 278-329.
• Smolinski, Reiner. The Threefold Paradise of Cotton Mather: An Edition of 'Triparadisus’. Athens; and London: University of Georgia Press, 1995. ISBN 0820315192
• Upham, Charles. Salem Witchcraft. New York: Frederick Ungar Publishing Co, 1859.
• Werking, Richard H., „Reformation is our only preservation: Cotton Mather i Salem Witchcraft”. The William and Mary Quarterly Third Series 29(2) (1972): 283.

Wszystkie linki pobrane 24 marca 2017.

• Wpływowy komentarz Mathera na temat „Collegiate Way of Living”
• Cuda niewidzialnego świata (wydanie z 1693 r.) w formacie PDF