Prorok Muhammad objawił religię Islamu na Półwyspie Arabskim na początku siódmego wieku. W kolejnych stuleciach islam rozprzestrzeniał się na Bliskim Wschodzie, a następnie w Azji, Afryce Północnej i południowej Hiszpanii. Różne imperia islamskie istniały przez prawie 1300 lat, aż do Imperium Osmańskiego, ostatniego z imperiów islamskich, które zostało rozwiązane pod koniec I wojny światowej.
Jak na kulturę i religię, która rozprzestrzeniała się przez tak wiele wieków, obszarów i imperiów, wyjątkowa tożsamość sztuki islamskiej jest naprawdę niezwykła. Islam łączy kulturowo i etnicznie zróżnicowane grupy ludzi, a jego sztuka podąża za tym przykładem, charakteryzując się wewnętrznie jednoczącymi cechami. Jedną z tych cech jest preferencja do dekorowania wszystkich powierzchni, zwłaszcza kafelkami.
Większość krajów islamskich używała kafelków do dekoracji ważnych budynków, takich jak meczety, święte sanktuaria, pałace, groby i kolegia religijne do IX wieku. Dziś dekoracyjne kafle są tradycją w praktycznie wszystkich krajach islamskich, a wpływ islamskich kafli jest widoczny w ich ciągłym użyciu w nowoczesnych zachodnich zastosowaniach.
Islamska dekoracja kaflami
Met Museum wyjaśnia, że sztuka islamska jest definiowana przez sprzeciw wobec przedstawiania form ludzkich i zwierzęcych. Islam utrzymuje, że zdolność do tworzenia żywych form jest unikalna dla Boga, który jest nazywany „musawwir” lub „twórca form” w Qur’anie.
Ten anikonizm zmusił muzułmanów do znalezienia różnych projektów jako środków do wyrażenia siebie. W rezultacie, wiele islamskich dekoracji zawiera stylizowane motywy i albo przeplatające się wzory (takie jak geometryczne wzory lub arabeski) lub kaligrafię – lub kombinację.
Wzory geometryczne
Wzory geometryczne są jedną z najbardziej wyróżniających się cech islamskich kafli i sztuki islamskiej jako całości według Met Museum, ale nie powstały w kulturze islamskiej. Artyści islamscy zapożyczyli kluczowe elementy wzorów geometrycznych od Greków, Rzymian i Sasanidów, a następnie rozwinęli je w to, co później stało się kwintesencją islamskich wzorów. W swoim artykule „Geometric proportions: The underlying structure of design process for Islamic geometric patterns”, Loai M. Dabbour wyjaśnia, że islamskie wzory geometryczne czerpią obficie z matematyki i podkreślają znaczenie jedności i porządku, o czym świadczy stworzenie wszechświata przez Boga.
Wzory geometryczne w islamskich kafelkach składają się z prostych kształtów, które są łączone, przeplatane, powielane i układane w złożone wzory. Cztery podstawowe kształty tworzą większość islamskich projektów płytek:
- Kręgi
- Kwadraty i inne czteroboczne wielokąty
- Gwiazdy (lub trójkąty i kwadraty ułożone w koło)
- Wieloboki
Islamskie geometryczne projekty płytek nie są ograniczone do tych czterech kształtów; to powtórzenia, kombinacje i układy kształtów, które ożywiają wzory w islamskim wzornictwie.
Arabesques
The arabesque is the „epitome of Islamic art.”
–Rachida El Diwani, Professor of Comparative Literature, Alexandria University in Egypt
Rachida El Diwani explains that the arabesque design consists of vegetal designs borrowed from nature (flowers, liści drzew, winorośli i tak dalej) i geometrycznych wzorów w potencjalnie nieograniczonych powtórzeniach, oznaczających nieskończoność Boga i nietrwałość ziemskich przedmiotów.
Arabeski prawdopodobnie powstały w Bagdadzie w X wieku i były używane w większości islamskiej architektury do XIV wieku, według Tashy Brandstatter z Classroom. W miarę jak kultura islamska rozprzestrzeniała się z Azji Południowej na Bliski Wschód, a później do Hiszpanii, arabeski rozprzestrzeniały się wraz z nią.
Kaligrafia
Muzeum Wiktorii i Alberta podaje, że kultura islamska używała kaligrafii szerzej niż jakakolwiek inna grupa, przenosząc słowo pisane z papieru do wszystkich form sztuki, w tym do kafli i architektury. Arabski jest ważny dla muzułmanów, ponieważ był to język używany do ujawnienia Koranu do proroka Mahometa w siódmym wieku. Arabska kaligrafia widoczna w islamskich kaflach jest często używana do przekazywania przesłania Koranu, ale islamska kaligrafia kaflowa jest również używana do przekazywania innych tekstów religijnych, pochwał dla władców, wierszy i aforyzmów.
Jak wskazuje Met Museum, islamska kaligrafia kaflowa nie była jedynie funkcjonalna. Kaligrafia miała również silne walory estetyczne, oferując możliwość nieograniczonej kreatywności. Departament Sztuki Islamskiej Metropolitan Museum of Art wyjaśnia, że „całe słowo może sprawiać wrażenie przypadkowych pociągnięć pędzla, lub pojedyncza litera może przekształcić się w dekoracyjny węzeł.”
Kaligrafia mogła służyć jako dominująca dekoracja kafli, ale mogła być również łączona z geometrycznymi wzorami i arabeskami, szczególnie widocznymi na zewnętrznej stronie Kopuły na Skale, islamskiej świątyni zbudowanej na Górze Świątynnej w Starym Mieście w Jerozolimie.
Islamskie Techniki Kaflowe
Kafle Zellige
„Zellige” (czasami pisane jako „zellij” lub „zillij”) pochodzi od arabskiego słowa „al zulaycha,” co oznacza „mały polerowany kamień”.” Płytki zellige to wielokolorowe mozaiki, zazwyczaj zawierające skomplikowane wzory geometryczne.
Aby stworzyć zellige, rzemieślnicy musieliby najpierw poszkliwić płytki z jednej strony. Następnie cięli płytki rysując geometryczny wzór na szkliwionej płytce, wycinając formę ostrym młotkiem, a następnie fazując krawędzie ciętej płytki małym młotkiem.
Kolejnym krokiem było przygotowanie rysunku, jak różne kształty i kolory płytek będą montowane. Przycięte płytki zostały ułożone na podłodze twarzą do dołu zgodnie z rysunkiem, jak najbliżej siebie, a następnie wylano na nie zaprawę. Po związaniu zaprawy, powstałe w ten sposób zellige mogły być instalowane.
Turecka Fundacja Kultury wyjaśnia, że płytki zellige były często używane do budowy ścian, sklepień, nisz mihrabowych, przejść do kopuł i wnętrz kopuł.
Użycie mozaiki zellige rozpoczęło się w Maroku w X wieku, przy użyciu białych i brązowych odcieni i naśladowaniu rzymskich mozaik. Kolejne dynastie kontynuowały wzbogacanie projektu zellige, a zellige był szczególnie popularny podczas dynastii Berberów w XII i XIII wieku. W późniejszym czasie płytki zellige przyczyniły się do powstania portugalskich płytek azulejo.
Malarstwo lusterkowe
Malowanie luster jest złożoną techniką malowania i wypalania, która zawiesza tlenki srebra i miedzi na powierzchni glazurowanej płytki. Metale te załamują światło i tworzą to, co widzimy jako błyszczący wygląd.
Technika malowania luster była pierwotnie stosowana na szkle w Egipcie i Syrii w VIII wieku, ale wkrótce potem została wprowadzona do ceramiki w Bagdadzie. Ceramika lusterkowa była wykonywana prawie wyłącznie w Bagdadzie przez ponad sto lat.
Ale malarstwo lusterkowe mogło pracować z wieloma kolorami, widzimy bardziej monochromatyczne przykłady, które później rozprzestrzeniły się gdzie indziej w Azji Zachodniej, a następnie dalej na zachód do Afryki Północnej, Europy i Ameryki.
Malowanie kafli metodą Underglaze
Podczas gdy malowanie połyskujące polega na malowaniu na szkliwionej powierzchni, malowanie podszkliwne jest malowane na nieszkliwionych kaflach, według Ensara Taçyildiza z Ceramic Arts Network. Płytka jest bisque-fired, a następnie malowane z underglaze. Po pomalowaniu kafli rzemieślnicy nakładają bezbarwną glazurę, a następnie wypalają je po raz ostatni.
Przykłady ceramiki malowanej podszkliwnie pochodzące z IX wieku sugerują, że sama technika jest co najmniej tak stara.
Turecka Fundacja Kultury wyjaśnia, że kolory pierwotnie używane do malowania podszkliwnego obejmowały turkus, fiolet, błękit kobaltowy, zieleń i czerń. Aby zapobiec rozpuszczeniu tych kolorów przez glazurę, rzemieślnicy opracowali specjalne pigmenty, które miały podobny skład do glinianego szkiełka. Ta kombinacja stworzyła silną więź, która się nie rozpuściła.
Cuerda Seca
Met Museum opisuje technikę cuerda seca (hiszp. „suchy sznurek”) jako obrysowywanie obszarów płytki, które miały być pomalowane tłustą substancją. Te cienkie kontury oddzielały od siebie różne kolory, pozostawiając za sobą suche linie nieszkliwionych kafli.
Według Qantara, strony poświęconej dziedzictwu śródziemnomorskiemu, uważa się, że cuerda seca powstała na Bliskim Wschodzie w IX wieku. Niektóre techniki cuerda seca dotarły do Al-Andalus (muzułmańskiej Hiszpanii) już w drugiej połowie X wieku, a pełna metoda cuerda seca pojawiła się w XI wieku. Cuerda seca rozkwitła w Iranie pod koniec XIV wieku, a następnie została wprowadzona do Turcji i Indii, jak również.
Podczas gdy tradycyjne techniki cuerda seca wykorzystywały substancje wykonane z tłuszczu zwierzęcego i smaru oraz pigmentów mineralnych, takich jak mangan i żelazo, nowoczesne metody wykorzystują olej mineralny lub wosk.
Haft Rang
The Iran Chamber Society rejestruje haft rang (lub „siedem kolorów”) technika dachówka jako coraz popularny w architekturze islamskiej podczas Safavid Imperium (1502-1736), kiedy wiele budynków religijnych zostały zbudowane. Dachówka haft rang była dobrym wyborem z powodów ekonomicznych (była tańsza i szybsza w produkcji), a siedem kolorów dawało rzemieślnikom większą swobodę artystyczną. Kolory te zazwyczaj obejmowały biel, czerń, turkus, ultramarynę, żółty, czerwony i płowy, zgodnie z Iran Destination.
Aby stworzyć haft rang tile, rzemieślnicy ułożyli kwadratowe płytki obok siebie, namalowali na nich wzór w oszklonych kolorach, wypalili płytki, a następnie ułożyli je obok siebie jeszcze raz podczas instalacji, aby odtworzyć wzór.
Girih Tiles
W artykule „Islamic Girih Tiles in Their Own Right as a History Lesson and Design Exercise in the Classroom,” Robert Earl Dewar wyjaśnia, że płytki girih składały się z wzorów płytek, które tworzyły pięć kształtów/szablonów – bowtie, wydłużony sześciokąt, romb, pięciokąt i dziesięciokąt. Te kształty, teoretyzował Dewar, mogły pomóc rzemieślnikom zaprojektować precyzyjne i złożone instalacje geometryczne na dużą skalę.
Ale dowody sugerują, że metodologia płytek girih była w użyciu od około 1200 roku, ekspertyza tych projektów zaczęła się znacząco zwiększać w 1453 roku wraz z budową Darb-i Imam Shrine.
Ostatni wpływ islamskich płytek: Matematyka & Style
W 2007 roku fizycy z Harvardu i Princeton odkryli, że XV-wieczne islamskie płytki girih tworzą geometryczne wzory Penrose’a, system płytek teselowanych, który nie został odkryty na Zachodzie aż do lat 70-tych. Brytyjski fizyk matematyczny Roger Penrose pokazał w 1973 roku, że płytki w kształcie rombów mogą tworzyć nie powtarzalny wzór z pięciokrotną symetrią obrotową. Wzory te zostały później znalezione w stopach metali zwanych quasi-kryształami w 1984 roku, zmieniając nasze rozumienie upakowania atomów.
Te geometryczne wzory, które pasują do siebie jak kawałki układanki oferowały zaskakującą ilość kreatywności w ramach dwuwymiarowego powtarzania wzorów lub „teselacji”. Według Metropolitan Museum of Art, „płytki eramiczne stanowiły doskonały materiał do tworzenia teselowanych wzorów, które mogły pokrywać całe ściany, a nawet budynki”, ponieważ wzory tworzyły jednostki, które można było w nieskończoność rozszerzać.
Historyczne płytki islamskie łączyły matematyczną bystrość i wrażliwość na wzornictwo, tworząc zachwycające płytki, a ich wpływ jest widoczny w wielu nowoczesnych zastosowaniach. Pojedyncze płytki, które prezentują różne wzory w zależności od układu, wzorzyste płytki, które integrują się na większej powierzchni, mozaiki, a nawet mieszanka geometrycznych wzorów na pojedynczych płytkach przypominają nam o twórczych możliwościach z powtarzającymi się wzorami i aranżacjami opracowanymi przez islamskich rzemieślników. Zapoznaj się z naszą Galerią Wzorów, aby zobaczyć kilka współczesnych przykładów płytek inspirowanych islamem, które rozpoznajemy dzisiaj.