Najtrudniejszym wyzwaniem dla organizacji terrorystycznej, która chce zbudować broń jądrową lub improwizowane urządzenie jądrowe, jest uzyskanie materiału rozszczepialnego – plutonu lub wysoko wzbogaconego uranu (HEU). HEU, czyli uran, który został przetworzony w celu zwiększenia zawartości izotopu U-235 do ponad 20%, jest niezbędny do skonstruowania urządzenia jądrowego typu karabinowego, najprostszego rodzaju broni jądrowej. Im większa zawartość U-235 (tj. im wyższy poziom wzbogacenia), tym mniej materiału potrzeba do budowy ładunku wybuchowego. Uran „klasy wojskowej” odnosi się do uranu wzbogaconego do co najmniej 90%, ale materiał o znacznie niższym poziomie wzbogacenia, znajdujący się zarówno w świeżym, jak i zużytym paliwie jądrowym, może być użyty do stworzenia ładunku wybuchowego.
W 2002 r. amerykańska Krajowa Rada ds. Badań Naukowych ostrzegła, że „surowa broń z HEU może zostać wyprodukowana bez pomocy państwa”, zauważając, że „podstawową przeszkodą, która uniemożliwia państwom lub technicznie kompetentnym grupom terrorystycznym opracowanie broni jądrowej, jest dostępność, zwłaszcza HEU”. Stworzenie broni jądrowej z HEU jest technicznie łatwiejsze niż zbudowanie broni plutonowej. Ponadto jest mało prawdopodobne, aby obecna technologia wykryła osłonięte urządzenie jądrowe na ciężarówce lub łodzi. Dlatego zabezpieczenie i wyeliminowanie zapasów HEU jest najpewniejszym sposobem zmniejszenia ryzyka, że grupy terrorystyczne mogłyby wykorzystać ten materiał do stworzenia eksplozji jądrowej. (Przeczytaj o HEU i tworzeniu improwizowanych urządzeń jądrowych w artykule „HEU jako materiał do produkcji broni – podstawy techniczne”, przygotowanym przez organizatorów Sympozjum w Oslo z czerwca 2006 roku na temat minimalizacji ilości HEU w cywilnym sektorze jądrowym.)
GDZIE ZNAJDUJE SIĘ CYWILNY HEU?
W 2010 roku eksperci szacowali, że około 70 ton HEU było wykorzystywanych w cywilnych programach energetycznych i badawczych w około 30 krajach. Jednak do produkcji broni jądrowej potrzeba zaledwie 25 kg, a do prostszego urządzenia jądrowego około 40-60 kg. Materiał do produkcji bomby można uzyskać zarówno ze świeżego (nienapromieniowanego), jak i napromieniowanego (zwanego też wypalonym) paliwa HEU. Świeże i lekko napromieniowane paliwo (takie jak paliwo stosowane w zestawach krytycznych i reaktorach impulsowych) nie jest radioaktywne, a zatem można się z nim stosunkowo bezpiecznie obchodzić. Chociaż stosowanie paliwa jądrowego w reaktorach dużej mocy początkowo czyni je wysoce radioaktywnym, a tym samym bardzo trudnym do bezpiecznego obchodzenia się z nim (często takie paliwo określa się mianem „samoochronnego”), zużyte paliwo z czasem traci radioaktywność, co czyni je łatwiejszym w obsłudze, a tym samym potencjalnie bardziej atrakcyjnym dla terrorystów.
HEU jest obecnie wykorzystywane w sferze cywilnej do zasilania reaktorów badawczych, obiektów krytycznych, reaktorów impulsowych i kilku. Według danych MAEA w 56 krajach działają lub zostały tymczasowo wyłączone 252 reaktory badawcze. Kolejne 414 reaktorów zostało zamkniętych lub zlikwidowanych, a pięć jest planowanych lub w budowie. Baza danych MAEA nie zawiera informacji na temat poziomu wzbogacenia paliwa znajdującego się obecnie w reaktorach, ale odnotowuje, że ponad 20 000 zespołów wypalonego paliwa z reaktorów badawczych jest wzbogaconych do poziomu powyżej 20 procent. Prawie połowa z tych składowanych zestawów paliwowych jest wzbogacona do poziomu 90 procent lub wyższego. (Jak dotąd nie istnieje kompleksowy, miarodajny wykaz cywilnego HEU na świecie, co stanowi kolejną przeszkodę dla postępu w tej dziedzinie). Wiele reaktorów badawczych, które zostały zamknięte, ale nie wycofane z eksploatacji, posiada na miejscu zużyte paliwo HEU.
Stany Zjednoczone i Rosja dostarczały większość paliwa HEU wykorzystywanego w reaktorach badawczych na całym świecie; wśród innych producentów są Chiny (które wysyłały paliwo HEU do reaktorów badawczych do Nigerii, Ghany, Iranu, Pakistanu i Syrii, a także wzbogacony uran do RPA i Argentyny); Francja (do Chile i Indii); Wielka Brytania (do Australii, Indii i Japonii); oraz RPA (która nie eksportowała tego paliwa). Przed 1978 rokiem, kiedy Waszyngton i Moskwa zaniepokoiły się eksportem wysoko wzbogaconego paliwa, większość paliwa dostarczanego przez Stany Zjednoczone (z czego większość trafiała do Ameryki Północnej oraz Azji i Pacyfiku) była bardzo wysoko wzbogacona (90% i więcej). Paliwo dostarczane przez ZSRR, wysyłane głównie do Europy Wschodniej, było zwykle wzbogacone w 80%. W celu zmniejszenia ryzyka kradzieży, wiele krajów zwróciło paliwo HEU, zarówno świeże jak i zużyte, do kraju pochodzenia.
HEU jest również używany jako cel w reaktorach produkujących izotopy medyczne. HEU jest wykorzystywany do tego celu corocznie w reaktorach w Belgii, Kanadzie, Francji, Holandii i Rosji. Inne kraje, w tym Australia i Indonezja, rozpoczęły produkcję tych izotopów z wykorzystaniem LEU. W szczególności Republika Południowej Afryki – główny eksporter – przekształciła swój reaktor Safari-1 tak, aby do produkcji izotopów medycznych wykorzystywał zarówno cele LEU, jak i paliwo. Pierwsza komercyjna dostawa izotopów medycznych produkowanych przy użyciu LEU z RPA do Stanów Zjednoczonych dotarła w sierpniu 2010 r. W październiku 2010 r. rząd Stanów Zjednoczonych przyznał południowoafrykańskiej firmie Necsa kontrakt o wartości 25 mln USD na produkcję molibdenu-99 z wykorzystaniem LEU. Większość pozostałych głównych producentów izotopów medycznych, w tym Kanada, Holandia i Francja, wykorzystuje w swoich reaktorach paliwa LEU, ale nadal opiera się na próbkach HEU. Postępy w kierunku pełniejszego wykorzystania LEU nie są jednak powszechne. Rosyjski projekt, na przykład, ma na celu wyprodukowanie wystarczającej ilości molibdenu-99 przy użyciu paliwa HEU i celów, aby zaspokoić 20 procent światowego popytu do 2015 roku.
Projekt ustawy rozpatrywany przez Senat Stanów Zjednoczonych zapewni zachęty dla amerykańskiej produkcji izotopów medycznych przy użyciu LEU paliwa i celów poprzez dotacje, subwencje i odpowiedzialność rządu za odpady radioaktywne z reaktorów produkujących izotopy przy użyciu LEU. Podobna ustawa przeszła w 2010 roku przez Izbę Reprezentantów stosunkiem głosów 400 do 17, ale wersja senacka utknęła w martwym punkcie. Organizacje medyczne w kilku krajach wyraziły zainteresowanie wstrzymaniem produkcji izotopów medycznych z wykorzystaniem HEU. Przykładowo, liczące 17 tys. członków Towarzystwo Medycyny Nuklearnej poparło wyżej wymieniony senacki projekt ustawy.
Oprócz tych zastosowań HEU, w 2010 roku Rosja eksploatowała siedem lodołamaczy o napędzie atomowym, które korzystały z paliwa wzbogaconego do poziomu od 36 do 90 procent. Najnowszy statek, Fifty Years of Victory, rozpoczął działalność w 2007 roku.
ZABEZPIECZENIE CYWILNEGO HEU
Wiele obiektów cywilnych, w których znajduje się HEU, nie jest odpowiednio zabezpieczonych. Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA) poinformowała, że podczas jednej ze swoich misji odkryła reaktor badawczy z HEU, w którym „zaobserwowano brak ochrony fizycznej”. MAEA pomogła temu obiektowi w poprawie bezpieczeństwa, ale poinformowała, że ogólnie rzecz biorąc, „w wielu krajach nadal występują niedociągnięcia w zakresie prawnych, administracyjnych i technicznych rozwiązań dotyczących kontroli i ochrony materiałów jądrowych…”. Departament Energii USA pomaga w modernizacji ochrony fizycznej 22 zagranicznych reaktorów badawczych w ramach Globalnego Programu Reaktorów Badawczych. Raport GAO z września 2009 r. wykazał, że chociaż większość obiektów, które zostały zmodernizowane, spełnia wytyczne MAEA dotyczące bezpieczeństwa, w niektórych przypadkach nadal występują krytyczne słabości zabezpieczeń. Chociaż obawy związane z bezpieczeństwem dramatycznie wzrosły od 11 września 2001 roku, trudno jest zmienić konfigurację obiektu, który nie został zbudowany z myślą o ochronie fizycznej. Przechowywanie wypalonego paliwa jądrowego jest z reguły jeszcze mniej bezpieczne niż przechowywanie świeżego paliwa, ponieważ jeszcze kilka lat temu wypalone paliwo jądrowe było uważane za „samozabezpieczające się” i niewiele obiektów chciało wydawać pieniądze na zabezpieczenie materiału, który nie ma już wartości ekonomicznej. O wiele skuteczniejsze jest usunięcie tego materiału z miejsc narażonych na zniszczenie niż próby zwiększenia bezpieczeństwa na miejscu.
PROGRAMY REDUKCJI I ELIMINACJI HEU
Starania o zmniejszenie ilości HEU w obiektach cywilnych podejmowane są od 1978 roku, kiedy to Waszyngton zainicjował program Reduced Enrichment for Research and Test Reactors (RERTR). Moskwa również rozpoczęła swój własny program redukcji wzbogacania w reaktorach badawczych wybudowanych przez ZSRR poza granicami Związku Radzieckiego i zmieniła politykę eksportu HEU, dostarczając do tych reaktorów 36% HEU zamiast 80% HEU. W ciągu ostatnich 25 lat wiele krajów współpracowało z programem RERTR lub zainicjowało własne, podobne programy. W maju 2004 roku Departament Energii USA uruchomił Globalną Inicjatywę Redukcji Zagrożeń (GTRI), do której od tego czasu przyłączyły się MAEA, Rosja i inne kraje. Jednym z celów GTRI jest „zminimalizowanie i ostateczne wyeliminowanie zależności od HEU w cywilnym cyklu paliwowym, w tym przestawienie reaktorów badawczych i testowych na całym świecie z wykorzystania HEU na wykorzystanie paliwa i tarcz LEU.”
Oprócz przestawienia reaktorów badawczych, które wykorzystują paliwo HEU, program RERTR pracuje również nad przestawieniem sześciu producentów izotopów medycznych, którzy wykorzystują w swoich reaktorach tarcze HEU. Program obejmuje czterech największych producentów izotopów medycznych, zlokalizowanych w Belgii, Kanadzie, Holandii i RPA. Program RERTR pomógł w konwersji reaktora produkującego izotopy w Argentynie na LEU w 2003 r., jednak argentyński reaktor produkował izotopy medyczne jedynie na stosunkowo niewielką skalę. Nie ma już żadnych technicznych przeszkód dla konwersji na LEU, jak pokazuje konwersja reaktora w RPA; pozostają jedynie kwestie polityczne i finansowe.
Oprócz przekształcania obiektów w celu wykorzystania paliwa LEU, podejmowano również wysiłki na rzecz konsolidacji świeżego i zużytego paliwa HEU w mniejszej liczbie stosunkowo bezpiecznych miejsc. Wiązało się to z wywozem paliwa z innych krajów, głównie do Stanów Zjednoczonych i Rosji, a także z konsolidacją paliwa w obrębie poszczególnych krajów. Amerykańskie programy w tej dziedzinie (program zwrotu paliwa z rosyjskich reaktorów badawczych, mający na celu pomoc w repatriacji paliwa do Rosji, oraz program odbioru zużytego paliwa jądrowego z zagranicznych reaktorów badawczych, w ramach którego paliwo pochodzenia amerykańskiego jest repatriowane do Stanów Zjednoczonych) zostały włączone do inicjatywy GTRI z 2004 r. Łącznie w ramach tych dwóch programów zwrócono ponad połowę zużytego paliwa jądrowego. Łącznie od 2004 r. w ramach tych dwóch programów zwrócono Stanom Zjednoczonym i Rosji ponad 1820 kg zużytego i świeżego paliwa HEU. Zgodnie z definicją MAEA dotyczącą ilości HEU niezbędnej do skonstruowania jądrowego urządzenia wybuchowego, ilość zwróconego HEU jest równoważna ponad 70 rodzajom broni. Jednak pomimo tego postępu na całym świecie nadal istnieje wiele składowisk HEU. W ramach powiązanego programu, projektu konsolidacji i konwersji materiałów (MCC), ustanowionego w 1999 r., redukuje się nadmiar rosyjskiego cywilnego HEU przez zmieszanie go z LEU. Do stycznia 2009 roku 11,1 z szacowanych 17 ton U-235 w nadmiarze rosyjskiego cywilnego HEU zostało zmieszane.
Zarówno Stany Zjednoczone, jak i Rosja posiadają duże ilości HEU, które nie są już potrzebne w ich programach obronnych. W Rosji nadmiar HEU z broni jest mieszany z LEU w ramach programu „Megatons to Megawatts” (znanego również jako program HEU-LEU). Uzyskany w ten sposób LEU jest następnie przekazywany do użytku cywilnego. Program zakończy się w 2013 roku, kiedy to 500 ton HEU zostanie poddane downblendingowi. Stany Zjednoczone początkowo zadeklarowały około 174 ton metrycznych HEU jako nadwyżkę w stosunku do potrzeb wojskowych, określając ten materiał jako cywilny. Dodatkowe 200 ton metrycznych zostało oficjalnie usunięte z amerykańskich zapasów broni w listopadzie 2005 roku; z tej ilości około 70 ton metrycznych zostanie poddanych downblendingowi do LEU.
Ponieważ ilość HEU, która w rzeczywistości jest nadwyżką w stosunku do potrzeb wojskowych, jest prawdopodobnie znacznie większa niż ilość, która do tej pory została oficjalnie uznana za nadwyżkę, pojawiły się również głosy wzywające do przyspieszenia różnych programów downblendingu. Pomimo skupienia się administracji Obamy na działaniach związanych z bezpieczeństwem jądrowym, w latach 2009-2011 zmniejszyły się środki na programy downblendingu.
PROpozycje eliminacji cywilnego wykorzystania HEU
Wiele rządów państw zaczyna wzywać do eliminacji HEU w sferze cywilnej. Były dyrektor generalny MAEA, Mohamed El-Baradei, wezwał kraje do „zminimalizowania, a ostatecznie wyeliminowania wykorzystania wysoko wzbogaconego uranu w pokojowych zastosowaniach jądrowych”. Podczas konferencji przeglądowej Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej (NPT) w 2005 r., w oświadczeniu otwierającym konferencję Kirgistan stwierdził, że „Republika Kirgiska uważa, że ta konferencja przeglądowa powinna rozważyć środki mające na celu zwiększenie bezpieczeństwa istniejących zapasów wysoko wzbogaconego uranu, jednocześnie konsolidując je, zmniejszając ich wielkość i zmierzając w kierunku wyeliminowania wykorzystania wysoko wzbogaconego uranu w cywilnym sektorze jądrowym”. Wezwanie to zostało podjęte przez inne kraje, przy czym Islandia, Litwa, Norwegia i Szwecja przedłożyły dokument roboczy zatytułowany „Zwalczanie ryzyka terroryzmu jądrowego poprzez ograniczenie wykorzystania wysoko wzbogaconego uranu do celów cywilnych”, dążąc do osiągnięcia międzynarodowego konsensusu w tej kwestii. Szczególnie aktywna w tym względzie była Norwegia, która na Konferencji Przeglądowej wydała dokument przedstawiający stanowisko, w którym wezwała Konferencję do przyjęcia „moratorium na produkcję i stosowanie wysoko wzbogaconego uranu (HEU), podobnie jak moratorium na produkcję materiałów przeznaczonych do broni, zadeklarowane przez niektórych . Celem długoterminowym powinno być ustanowienie całkowitego zakazu”. Norwegia powtórzyła to wezwanie w swoim oświadczeniu na Konferencję Ogólną MAEA we wrześniu 2005 r., jak również wezwała MAEA do opracowania wytycznych dotyczących zarządzania HEU w sektorze cywilnym. W oświadczeniu USA również wezwano do „stopniowego wycofywania komercyjnego wykorzystania wysoko wzbogaconego uranu” – politykę, którą Stany Zjednoczone promują od 1992 r., kiedy to ograniczyły eksport HEU w celu promowania konwersji na LEU.
Cywilne wykorzystanie HEU nie zajęło ważnego miejsca na następnej konferencji przeglądowej NPT, która odbyła się w maju 2010 r., ale państwa zgodziły się na umieszczenie tej kwestii w planie działania będącym wynikiem konsensusu. Akcja 61 planu „zachęca” państwa do dalszego dobrowolnego minimalizowania ilości HEU w zapasach cywilnych, tam gdzie jest to technicznie i ekonomicznie wykonalne.
W kwietniu 2010 roku 47 szefów państw i rządów wzięło udział w Waszyngtońskim Szczycie Bezpieczeństwa Nuklearnego, bezprecedensowym spotkaniu na wysokim szczeblu poświęconym tej kwestii. Uczestniczące w nim państwa zgodziły się rozważyć, „w stosownych przypadkach”, konwersję obiektów jądrowych wykorzystujących HEU na LEU oraz współpracować przy opracowywaniu technologii opartych na LEU do produkcji izotopów medycznych i innych. Ponadto, niektóre państwa zobowiązały się do podjęcia indywidualnych działań mających na celu ograniczenie wykorzystania HEU lub zabezpieczenie istniejących dostaw. Między innymi Kanada ogłosiła, że zwróci zużyte paliwo HEU do Stanów Zjednoczonych, Chile zwróciło cały swój HEU (18 kg) przed szczytem, Meksyk i Wietnam zgodziły się przekształcić reaktory badawcze oparte na HEU na LEU, a Ukraina zobowiązała się zwrócić Rosji cały swój HEU do 2012 roku. W przypadku wielu z tych zobowiązań poczyniono znaczące postępy; na przykład Ukraina jest na dobrej drodze do zakończenia zwrotu swojego HEU w wyznaczonym terminie. Drugi szczyt odbędzie się w 2012 roku w Seulu, w Korei Południowej.
POTRZEBA SKOORDYNOWANEGO PODEJŚCIA MIĘDZYNARODOWEGO
Obecne programy, które ograniczają wykorzystanie HEU, są godne pochwały, ale są to działania fragmentaryczne. Wiele zastosowań, takich jak reaktory impulsowe, zespoły krytyczne i reaktory do napędu marynarki wojennej, nie jest objętych obecnymi programami. W istocie nie istnieje aktualny, dokładny, skonsolidowany globalny wykaz HEU wykorzystywanego do celów cywilnych, który umożliwiłby państwom ustalenie priorytetów ich działań w tej sferze. Ma to zasadnicze znaczenie zarówno w perspektywie krótkoterminowej, aby modernizacja zabezpieczeń była inicjowana najpierw tam, gdzie jest najpilniejsza, jak i długoterminowej, w celu zlokalizowania wszystkich jednostek HEU, które powinny zostać skonsolidowane w bezpiecznym i pewnym składowisku, oraz w celu podjęcia decyzji, które reaktory należy przekształcić w LEU, a które zamknąć. Konsolidacja materiałów i działania wymagające wysokiego poziomu bezpieczeństwa wymagają perspektywy makro, którą umożliwiłaby taka baza danych. Ponadto pomogłaby ona państwom upewnić się, że nie poświęcają czasu i pieniędzy na usuwanie materiałów z jednego miejsca, pozostawiając jeszcze bardziej narażone materiały w pobliskim miejscu.
Ostatni Szczyt Bezpieczeństwa Jądrowego i jego następca z 2012 r. stanowią razem ważny mechanizm zwracania uwagi na wysokim szczeblu na kwestię bezpieczeństwa materiałów rozszczepialnych, ułatwiają wymianę informacji i stanowią zachętę dla państw do wypełniania swoich zobowiązań. Kontynuacja takich spotkań po 2012 r. pomogłaby zinstytucjonalizować te działania, a także mogłaby uchronić prace nad bezpieczeństwem jądrowym przed cięciami budżetowymi w czasach, gdy wiele rządów jest zainteresowanych ograniczaniem wydatków.
Międzynarodowe podejście jest również potrzebne, aby programy redukcji HEU stały się atrakcyjne dla wszystkich państw. Na przykład, jeśli jedno państwo finansuje konwersję reaktora do produkcji izotopów medycznych, a inne nie, to drugie może mieć przewagę finansową, która zachęci je do uniknięcia konwersji. Jeszcze bardziej problematyczne jest to, że nie ma gwarancji, iż jeśli dany kraj przestawi swoje reaktory na LEU, to kraj sąsiedni nie rozpocznie na swoim terytorium nowego rodzaju działalności jądrowej z wykorzystaniem HEU. Obecne badania nad przyszłymi konstrukcjami reaktorów sugerują, że żaden z reaktorów energetycznych przyszłej generacji nie skorzystałby na wykorzystaniu HEU; nie ma też żadnych dowodów na to, że HEU jest niezbędny w przyszłych reaktorach badawczych lub innych. Godne pochwały jest ogłoszenie przez rosyjskich urzędników w 2005 roku, że nowe pływające elektrownie jądrowe będą wykorzystywać paliwa LEU. Jednak w 2003 roku Niemcy uruchomiły nowy reaktor badawczy, w którym zastosowano paliwo HEU, pomimo międzynarodowych protestów i badań naukowych wskazujących, że reaktor zasilany LEU pozwoliłby na prowadzenie takich samych badań. Rosja nadal rozważa budowę łamacza kości wykorzystującego paliwo HEU. Tylko międzynarodowe porozumienie w celu ograniczenia, a ostatecznie wyeliminowania wykorzystania HEU zapewni, że kraje nie będą budować takich reaktorów.
Dalsza lektura
Office of Global Threat Reduction U.S. National Nuclear Security Administration
International Panel on Fissile Materials, and the 2010 Global Fissile Material Report
„Reduced Enrichment for Research and Test Reactors”, Argonne National Laboratory
Nuclear Terrorism Tutorial, Nuclear Threat Initiative, www.nti.org
Documents of the 2010 Washington Nuclear Security Summit
„The 2010 Nuclear Security Summit: A Status Update”, Arms Control Association, kwiecień 2011
„Securing the Bomb 2010: Securing Bomb 2010: Securing All Nuclear Materials in Four Years”
„National Nuclear Security Administration Has Improved the Security of Reactors in its Global Research Reactor Program, but Action Is Needed to Address Remaining Concerns,” GAO Report GAO-09-949, September 2009
Komunikat z Międzynarodowego Szczytu Izotopów Medycznych, 15 czerwca 2009 r., www.nti.org
List grupy ekspertów medycznych i ds. nierozprzestrzeniania broni jądrowej do Kongresu, „Medical and Nonproliferation Groups Unite to Confront Dire Shortage of Medical Isotopes; Millions of Americans May Lose Access to Treatment & Diagnosis of Cancer, Heart Disease; Congress Urged to Expedite Domestic Isotope Production But Avoid Bomb-Grade Uranium,” June 15, 2009, www.nti.org.
Pismo firmy Covidien do specjalistów medycyny nuklearnej dotyczące niedoboru Mo-99, maj 2009 r. Pismo zawiera dodatkowe informacje na temat globalnej podaży Mo-99 i procesu produkcji generatorów.
Medical Isotope Production without Highly Enriched Uranium, National Academy of Sciences, luty 2009 r.
Future of the Nuclear Security Environment in 2015: Proceedings, Narodowa Akademia Nauk i Rosyjska Akademia Nauk, luty 2009 r.
„Wysoko wzbogacony uran w produkcji farmaceutycznej”, rezolucja przyjęta przez Kalifornijskie Stowarzyszenie Medyczne, 6 października 2008 r.
„Eliminating Highly Enriched Uranium from Radiopharmaceutical Production”, rezolucja przyjęta przez Malaysian Medical Association, czerwiec 2008.
Cristina Hansell (Chuen), „Developing HEU Guidelines”, referat przedstawiony na RERTR-2007 International Meeting, wrzesień 2007, www.nti.org.
Charles Ferguson and William Potter, eds, The Four Faces of Nuclear Terrorism (Abindgdon, Oxfordshire, UK: Routledge, June 2005), www.nti.org.
U.S. Department of Energy, „Highly Enriched Uranium: Striking A Balance,” January 2001.