Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES) jest zarządzana przez Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP). Sekretariat, znajdujący się w Genewie, w Szwajcarii, nadzoruje wdrażanie traktatu i pomaga w komunikacji między krajami.
Każdy kraj, który wdraża CITES, zwany „stroną”, musi wyznaczyć organ zarządzający i organ naukowy w celu realizacji traktatu. Organ zarządzający zapewnia, że handel gatunkami wymienionymi w wykazie CITES odbywa się zgodnie z prawem poprzez wydawanie zezwoleń. Organ naukowy określa, czy handel danym gatunkiem zwierząt lub roślin może być szkodliwy dla jego przetrwania w środowisku naturalnym.
Ochrona gatunków przed niezrównoważonym handlem
Kaktusy, iguany i papugi reprezentują niektóre z około 35 000 gatunków chronionych przez CITES. Gatunki, których handel jest kontrolowany, są wymienione w jednym z trzech załączników do CITES, z których każdy zapewnia inny poziom regulacji i wymaga zezwoleń lub certyfikatów CITES.
- Załącznik I: Obejmuje gatunki zagrożone wyginięciem i zapewnia największy poziom ochrony, w tym ograniczenia w handlu komercyjnym. Przykłady obejmują goryle, żółwie morskie, większość orchidei i pandy olbrzymie. Obecnie na liście znajduje się 931 gatunków. Z tej liczby, około 136 gatunków jest rodzimych w Stanach Zjednoczonych.
- Załącznik II: Obejmuje gatunki, które choć obecnie nie są zagrożone wyginięciem, mogą stać się nim bez kontroli handlu. Obejmuje również gatunki, które przypominają inne wymienione gatunki i muszą być regulowane w celu skutecznego kontrolowania handlu tymi innymi wymienionymi gatunkami. Większość gatunków CITES jest wymieniona w tym załączniku, w tym żeń-szeń amerykański, wiosłonos, lwy, aligatory amerykańskie, mahoń i wiele koralowców. Obecnie na liście znajduje się 34 419 gatunków. Z tej liczby, około 1,432 gatunki są rodzime dla Stanów Zjednoczonych.
- Załącznik III: Zawiera gatunki, dla których kraj zasięgu zwrócił się do innych stron o pomoc w kontroli handlu międzynarodowego. Przykłady obejmują żółwie klonowe, morsy i Cape stag beetles. Obecnie na liście znajduje się 147 gatunków. Stany Zjednoczone mają obecnie 27 gatunków zwierząt i 1 gatunek roślin wymienionych w załączniku III. Wiele z tych gatunków zwierząt to żółwie słodkowodne, które zostały wymienione w 2006 roku.
Współpraca w celu wdrożenia CITES
Zbiorowo, kraje członkowskie do CITES są określane jako Konferencja Stron. Co dwa do trzech lat odbywa się spotkanie Konferencji Stron, powszechnie określane jako „CoP”, w celu dokonania przeglądu, omówienia i wynegocjowania zmian we wdrażaniu CITES. Wszystkie ważniejsze decyzje, w tym zmiany w ochronie niektórych gatunków, są podejmowane przez głosujące strony podczas CoP.
Kilka komitetów doradczych zostało ustanowionych w celu zapewnienia wytycznych politycznych i wsparcia technicznego dla Sekretariatu i Konferencji Stron. Komitety te spotykają się pomiędzy Konferencjami Stron, często opracowując dokumenty mające na celu informowanie o procesie podejmowania decyzji.
Stały Komitet zapewnia Sekretariatowi ogólne wytyczne polityczne i operacyjne w zakresie wdrażania CITES i doradza innym komitetom w stosownych przypadkach. Opracowuje projekty rezolucji do rozważenia przez Konferencję Stron i prowadzi wszelkie działania, które zostały mu przydzielone między posiedzeniami Konferencji Stron. Stały Komitet jest również odpowiedzialny za nadzorowanie rozwoju i wykonania budżetu Sekretariatu.
Komitet Zwierząt i Komitet Roślin wypełniają luki w biologicznej i innej specjalistycznej wiedzy dotyczącej gatunków zwierząt i roślin, które są, lub mogą stać się, przedmiotem kontroli handlu CITES. Podejmują one okresowe przeglądy gatunków znajdujących się na liście, doradzają, kiedy handel danym gatunkiem może być niezrównoważony, oraz przygotowują projekty dokumentów do rozpatrzenia na CoPs.
Monitorowanie handlu
Kręgosłupem CITES jest system zezwoleń, który ułatwia międzynarodową współpracę w zakresie ochrony i monitorowania handlu. Zezwolenia są wydawane tylko wtedy, gdy organy zarządzające i naukowe danego kraju (w przypadku Stanów Zjednoczonych – U.S. Fish & Wildlife Service) stwierdzą, że handel jest legalny i nie zagraża przetrwaniu gatunków w środowisku naturalnym. Stosowanie standardowych formularzy zezwoleń pozwala urzędnikom przeprowadzającym kontrole w portach wywozu i przywozu na szybką weryfikację, czy okazy CITES są właściwie udokumentowane. Ułatwiają one również gromadzenie danych dotyczących handlu poszczególnymi gatunkami, które są wykorzystywane przy tworzeniu rocznych sprawozdań. Dane te są wykorzystywane do określenia tendencji w handlu i zapewnienia, że handel dzikimi zwierzętami i roślinami jest zrównoważony. Ten monitoring handlu stworzył znaczną ilość informacji na temat zarządzania i wykorzystania gatunków CITES na całym świecie.
Banner Credits: Tło Gears: Sonny Abesamis CC BY 2.0; Aligator: USFWS; Prymat: Vanessa Woods; Pink Lady’s Slipper orchid: Thomas Barnes/University of Kentucky; Paddlefish: Tennessee Aquarium