Pender’s Health Promotion Model

Promowanie pozytywnych zachowań zdrowotnych za pomocą Pender’s Health Promotion Model

Abstract

Jako dostawcy usług zdrowotnych mamy wspólny cel w poprawie zdrowia i dobrego samopoczucia naszych pacjentów. Koncepcje promocji zdrowia i zapobiegania chorobom są niezbędne w naszej praktyce. Model Promocji Zdrowia Pendera służy jako narzędzie dla pielęgniarek do planowania interwencji w zakresie modyfikacji zachowań, aby pomóc w poprawie i zapobieganiu niezdrowym zachowaniom. Głównym celem pielęgniarstwa jest zachęcanie do zachowań promujących zdrowie. Model ten pomaga pielęgniarkom w osiągnięciu optymalnego poziomu promocji zdrowia dla ich pacjentów i społeczności. Badania wybrane w niniejszym opracowaniu dotyczyły tego, czy Model Promocji Zdrowia Pendera był w stanie pomóc w osiągnięciu pozytywnych zachowań prozdrowotnych stosowanych w różnych grupach społecznych.

Słowa kluczowe: model promocji zdrowia, Pender, pielęgniarstwo

Model Promocji Zdrowia Pendera

Model promocji zdrowia został opracowany w 1982 roku przez dr Nolę J. Pender. Teoretyk, Nola J. Pender, rozpoczęła swoją karierę jako pielęgniarka dyplomowana, a następnie przeszła do uzyskania tytułu doktora filozofii w dziedzinie psychologii i edukacji (Butts & Rich, 2018, s.446). Pender wierzyła, że celem opieki pielęgniarskiej jest pomoc ich pacjentom w osiągnięciu optymalnego zdrowia i dobrego samopoczucia. Model powstał w następstwie pracy Pender badającej zachowania prozdrowotne i profilaktyczne. Model promocji zdrowia twierdzi, że cechy i doświadczenia życiowe każdej jednostki mają bezpośredni wpływ na jej działania i decyzje dotyczące jej zdrowia (Butts & Rich, 2018, s.446). Zdrowie nie jest definiowane wyłącznie jako brak choroby, ale stan dobrego samopoczucia. Model promocji zdrowia Pendera został zrewidowany od czasu jego pierwszego powstania i miał znaczący wpływ na prace innych teoretyków (Butts & Rich, 2018, s.446).

Model promocji zdrowia Pendera koncentruje się na trzech głównych kategoriach: indywidualnych cechach i doświadczeniach, specyficznych dla zachowania poznaniach i afektach i wreszcie na wynikach zachowania (Butts & Rich, 2018, s.446). Pierwsza kategoria bada koncepcję, że każda jednostka ma swój własny zestaw cech i doświadczeń, które z kolei pomagają kształtować jej działania (Butts & Rich, 2018, s.446). Pender podkreślił, że przeszłe działania danej osoby mają bezpośredni związek z tym, czy będzie ona uczestniczyć w przyszłych zachowaniach promujących zdrowie (Butts & Rich, 2018, s.447). Cechy osobiste i nawyki mogą również stanowić barierę dla zachowań promujących zdrowie.

Druga kategoria obejmuje specyficzne dla danego zachowania poznanie i afekt, które mają bezpośredni wpływ na motywację jednostki do zmiany (Butts & Rich, 2018, s.447). Interwencje pielęgniarskie mogą być dostosowane do tych zmiennych, aby pomóc w kształtowaniu pozytywnych zmian. Zmienne obejmują; obserwowane korzyści i bariery w działaniu, poczucie własnej wartości oraz wynik związany z aktywnością. Trzecią kategorią jest wynik behawioralny (Butts & Rich, 2018, s.447). Początek rezultatu rozpoczyna się od zobowiązania się osoby do podjęcia kroków niezbędnych do dokonania zmiany. Podczas tej fazy osoba musi być wspierana z uwzględnieniem barier, aby wytworzyć pozytywne zachowanie promujące zdrowie (Butts & Rich, 2018, s.447). Celem modelu promocji zdrowia jest stymulowanie zmiany zachowania, która skutkuje pozytywnym wynikiem zdrowotnym.

Główne koncepcje w modelu promocji zdrowia Pendera obejmują; osobę, jej środowisko, zdrowie i pielęgnowanie (Butts & Rich, 2018, s.447). Osoba jest centralnym punktem modelu. Doświadczenia i atrybuty osoby mają bezpośredni wpływ na przyszłe działania i decyzje (Butts & Rich, 2018, s.448). Należy ocenić wyuczone zachowania, które uzyskujemy od naszych środowisk rodzinnych i społecznych. Te wyuczone zachowania wpływają na zdolność jednostki do uczestniczenia w zachowaniach promujących zdrowie (Butts & Rich, 2018, s.448). Środowisko obejmuje warunki fizyczne, społeczne i ekonomiczne danej osoby. Zdrowe środowisko jest wolne od toksyn, ma stabilność ekonomiczną i umożliwia dostęp do zasobów, które promują zdrowe życie (Butts & Rich, 2018, s.448). To, jak ktoś definiuje zdrowie, ma bezpośredni wpływ na promowanie dobrego samopoczucia i zapobieganie chorobom. Poprzez motywację jednostka jest w stanie zapobiegać chorobom i promować zdrowe zachowania (Butts & Rich, 2018, s.448). W celu wspierania pozytywnych zachowań prozdrowotnych pielęgniarka musi wziąć pod uwagę wartość własną jednostki, korzyści dla zmiany, kontrolę środowiska i wszelkie potencjalne bariery dla zmiany.

Przegląd literatury

W artykule, „Predicting Physical Activity Among Urban Adolescent Girls: A Test of the Health Promotion Model”, Voskuil, Robbins, & Pierce (2019), starali się ustalić, czy model promocji zdrowia pomoże w przewidywaniu aktywności fizycznej w wybranej grupie demograficznej. Korzyści zdrowotne wynikające z umiarkowanej aktywności fizycznej są dobrze ugruntowane, jednak wielu młodych ludzi nie osiąga optymalnej aktywności fizycznej (Voskuil, Robbins, & Pierce, 2019). W badaniu zebrano informacje w odniesieniu do poczucia własnej skuteczności, przyjemności, wsparcia społecznego, opcji i zaangażowania w aktywność fizyczną poszczególnych osób. Zebrano również dodatkowe dane, w tym wiek, wskaźnik masy ciała i stan dojrzewania. Wybrana próba pochodziła z ośmiu różnych szkół z obszarów miejskich o niskim statusie społeczno-ekonomicznym i obejmowała dorastające dziewczęta w klasach od piątej do ósmej. W badaniu śledzono losy dziewcząt w okresie siedemnastu tygodni, w czasie których poddawano je interwencji w zakresie aktywności fizycznej. Celem badania było sprawdzenie, czy wprowadzenie interwencji w zakresie aktywności fizycznej spowoduje trwałą umiarkowaną lub energiczną aktywność fizyczną (Voskuil i in., 2019).

Badacze wybrali model promocji zdrowia ze względu na jego wcześniejszy sukces w badaniu wyjaśnień zachowań promujących zdrowie w wielu różnych populacjach (Voskuil i in., 2019). Voskuil et al. (2019) wyjaśniają, „HPM obejmuje trzy grupy zmiennych, które wpływają na zachowanie: (a) cechy indywidualne; (b) specyficzne dla zachowania poznanie i efekt; oraz (c) uwarunkowania zachowania, w tym zobowiązanie do planu działania” (s.393). W badaniu sprawdzono związek modelu promocji zdrowia z przewidywaniem umiarkowanej lub energicznej aktywności fizycznej wśród dorastających dziewcząt (Voskuil et al., 2019). Wyniki wykazały, że poczucie własnej skuteczności było jedynym czynnikiem, który miał znaczący wpływ na zaangażowanie w aktywność fizyczną. Co zaskakujące, w badaniu nie stwierdzono, aby wsparcie społeczne, opcje aktywności fizycznej lub zaangażowanie miały znaczący wpływ na zaangażowanie w umiarkowaną do energicznej aktywności fizycznej (Voskuil i in., 2019). Ponadto, nie stwierdzono korelacji z mierzonymi czynnikami biologicznymi dziewcząt. Otwarcie badania na inne grupy wiekowe, płeć i populacje mogłoby jeszcze bardziej przetestować teorię badania (Voskuil i in., 2019).

W celu zwiększenia aktywności fizycznej wśród tej populacji należy wprowadzić interwencje, które pomogą we wspieraniu poczucia własnej skuteczności. Według Voskuil i wsp., (2019), „strategie interwencyjne, które okazały się skuteczne w zwiększaniu poczucia własnej skuteczności w zakresie PA obejmują aktywne gry online o zdrowiu, zachęty ze strony nauczycieli i stosowanie podejścia zespołu multidyscyplinarnego w środowisku szkolnym” (s.405). W ramach modelu promocji zdrowia stwierdzono, że poczucie własnej skuteczności jest istotnym wskaźnikiem umiarkowanej lub dużej aktywności fizycznej wśród dorastających dziewcząt. Pielęgniarki szkolne odgrywają ważną rolę w ocenie możliwych barier w populacji uczniów i podejmowaniu strategicznych kroków w celu wspierania aktywności fizycznej u osób szczególnie narażonych (Voskuil i wsp., 2019).

W artykule, „The Effect of a Multi-Strategy Program on Developing Social Behaviors Based on Pender’s Health Promotion Model to Prevent Loneliness of Old Women Referred to Gonabad Urban Health Centers”, autorzy Alaviani, Khosravan, Alami, & Moshki (2015), badali zastosowanie modelu Pender’s Health Promotion do pomocy w zapobieganiu samotności u starszych kobiet. Alaviani et al (2015), wyjaśnia, „ponieważ osoby starsze borykają się z problemami związanymi z interakcjami społecznymi i relacjami interpersonalnymi, wiele z nich definiuje okres starzenia się jako okres samotności i patrzy na niego jak na nieprzyjemne doświadczenie” (s.133). Wybrana grupa badana obejmowała sto pięćdziesiąt starszych Iranek uczęszczających do miejskiego ośrodka zdrowia w Gonabad w celu leczenia umiarkowanej samotności. Metody obejmowały badanie quasi-eksperymentalne, dane zostały zebrane przy użyciu kwestionariusza samotności UCLA Russella, a pytania zostały uformowane w oparciu o Model Promocji Zdrowia Pendera (Alaviani i in., 2015). Model promocji zdrowia Pendera opiera swoje ramy interwencji na ocenie populacji docelowej (Alaviani i in., 2015). Wybrane osoby zostały przydzielone do grup interwencyjnych lub kontrolnych. Interwencje obejmowały sesje terapeutyczne i usługi edukacyjne na temat samotności. Sesje miały na celu poprawę interakcji społecznych klienta, a także motywację do zwiększenia poczucia własnej skuteczności. Wyniki wykazały zmniejszenie poczucia osamotnienia u osób z grupy interwencyjnej.

Badanie podkreśla, że model promocji zdrowia Pendera może być stosowany jako narzędzie dla pielęgniarek do planowania interwencji modyfikujących zachowanie w celu poprawy i/lub zapobiegania samotności (Alaviani i in., 2015). Poprzez zapobieganie samotności w tej populacji możemy zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia depresji i innych problemów związanych ze zdrowiem psychicznym (Alaviani i in., 2015). Możliwe rozwiązania w zwalczaniu samotności obejmują: posiadanie zwierzęcia domowego, terapię grupową, doradztwo, muzykoterapię, dzielenie się wspomnieniami oraz szkolenie społeczeństwa, aby było bardziej akceptowalne dla procesu starzenia się (Alaviani i in., 2015). Pielęgniarki mogą stosować model promocji zdrowia w połączeniu z tymi interwencjami, aby pomóc w inicjowaniu zmian zachowań i ostatecznie zapobiegać samotności.

W artykule, ” The Effect of Pender’s Health Promotion Model in Improving the Nutritional Behavior of Overweight and Obese Women,” autorzy, Khodaveisi, Omidi, Farokhi, & Soltanian (2017), badali wpływ modelu promocji zdrowia Pendera na zachowania żywieniowe kobiet z nadwagą. Otyłość jest chorobą przewlekłą obserwowaną w coraz szybszym tempie na całym świecie. W tym quasi-eksperymentalnym badaniu, sto osiem wykwalifikowanych kobiet, które zostały przyjęte do kliniki Fatemiyeh Hospital w Iranie zostały losowo umieszczone w grupie eksperymentalnej lub kontrolnej. Model promocji zdrowia został wybrany do tego badania ze względu na nacisk, jaki kładzie na zmianę niezdrowych zachowań i promocję zdrowia (Khodaveisi i in., 2017).

Zbieranie danych od uczestników odbywało się za pomocą kwestionariuszy wypełnianych w okresie przed testem i po dwóch miesiącach (Khodaveisi i in., 2017). Interwencje szkoleniowe obejmowały prezentacje edukacyjne, sesje pytań i odpowiedzi oraz dyskusje grupowe. Wyniki badania wykazały, że szkolenie oparte na modelu promocji zdrowia Pendera spowodowało poprawę w zachowaniach żywieniowych (Khodaveisi i in., 2017). Badanie zakończyło się sukcesem w nauczaniu korzyści płynących ze zdrowego odżywiania. Pozytywne postawy jednostek i członków ich rodzin prowadzą do długotrwałej poprawy w zachowaniach żywieniowych. W celu promowania zdrowego stylu życia musimy nadal ukierunkowywać działania na czynniki ryzyka i zachęcać do zachowań prozdrowotnych. Khodaveisi, M. et al. (2017) wyjaśniają: „Zachowania promujące zdrowie obejmują działania, które umożliwiają ludziom monitorowanie swojego zdrowia, a zatem są przydatne do poprawy zdrowia jednostki i społeczności” (s.166). Niniejsze badanie pokazuje znaczenie pracownika służby zdrowia w oddziaływaniu na zdrowe zachowania żywieniowe i promowaniu zdrowia. Programy edukacyjne powinny być dostosowane tak, aby kładły nacisk na promocję zdrowego stylu życia i odżywiania (Khodaveisi et al., 2017).

Podsumowanie

Główne założenia modelu promocji zdrowia podkreślają, że jednostka ma kontrolę nad kształtowaniem i podtrzymywaniem swoich zachowań zdrowotnych w swoim środowisku. Osoby udzielające świadczeń zdrowotnych odgrywają ważną rolę i wywierają wpływ na środowisko pacjenta. Aby zmiana zachowań mogła nastąpić i zostać utrzymana, musi być zainicjowana przez samą siebie (Butts & Rich, 2018, s.449). Należy wziąć pod uwagę wcześniejsze zachowania i cechy jednostki, które mogą mieć bezpośredni wpływ na przyszłe zachowania prozdrowotne. Postrzegana wartość osobista lub korzyść, jak również, wartość własna może być motorem napędowym do osiągnięcia uczestnictwa (Butts & Rich, 2018, s.449). Silne wskazanie na zaangażowanie w zachowanie promujące zdrowie można osiągnąć, gdy inni w ich środowisku wspierają i przejawiają to zachowanie.

Prostota modelu promocji zdrowia umożliwia jego łatwe zaadaptowanie w środowisku zdrowia społeczności (Butts & Rich, 2018, s.450). Mamy szansę na poprawę samopoczucia pacjenta i zapobieganie chorobom, gdy zachowania promujące zdrowie są ustalane w środowisku społecznościowym. Ze względu na łatwość stosowania, model promocji zdrowia jest cennym narzędziem w dziedzinie badań pielęgniarskich (Butts & Rich, s.450). Zastosowanie Modelu Promocji Zdrowia Pendera w badanych artykułach pokazuje, jak może on pozytywnie wpływać i poprawiać zachowania zdrowotne. Obecnie wartość zdrowego stylu życia i zachowań zdrowotnych ma jeszcze większe znaczenie, ponieważ ubezpieczenie zdrowotne staje się nieosiągalne dla wielu osób ze względu na rosnące koszty. Model promocji zdrowia Pendera prowadzi pielęgniarki do dostosowania ich edukacji do indywidualnych i środowiskowych potrzeb pacjenta w celu zainicjowania zmiany zachowań prozdrowotnych (Butts & Rich, s.451).

• Alaviani, M., Khosravan, S., Alami, A., & Moshki, M. (2015). The Effect of a Multi-Strategy Program on Developing Social Behaviors Based on Pender’s Health Promotion Model to Prevent Loneliness of Old Women Referred to Gonabad Urban Health Centers. IJCBNM, 3(2), 132-140.
• Butts, J. B., & Rich, K. L. (2018). Philosophies and Theories for Advanced Nursing Practice (Filozofie i teorie dla zaawansowanej praktyki pielęgniarskiej). Burlington, MA: Jones & Bartlett Learning.
• Health and Wellness (2016, listopad 17). Retrieved from https://nursekey.com/health-and-wellness-2/
• Khodaveisi, M., Omidi, A., Farokhi, S., & Soltanian, A. (2017). The Effect of Pender’s Health Promotion Model in Improving the Nutritional Behavior of Overweight and Obese Women (Wpływ modelu promocji zdrowia Pendera na poprawę zachowań żywieniowych kobiet z nadwagą i otyłością). IJCBNM, 5(2), 165-174.
• Voskuil, V. R., Robbins, L. B., & Pierce, S. J. (2019). Predicting physical activity among urban adolescent girls: A test of the health promotion model. Research in Nursing & Health, 42(5), 392-409.
• Figura 1. Pender’s Health Promotion Model. Health and Wellness. (2016, November 17). Retrieved from https://nursekey.com/health-and-wellness-2/