Pojęcie moralności

Wyjaśniamy czym jest moralność, jej pochodzenie, rodzaje, przykłady i związek z etyką. Także różnice między amoralnym a niemoralnym.

Co to jest moralność?

Moralność to zbiór norm, zwyczajów i wartości, które są częścią historycznej i kulturowej tradycji danego społeczeństwa. Służy on do odróżniania dobra od zła, czyli dobrych uczynków od złych. Jest często używana jako synonim etyki, choć w zależności od punktu widzenia nie są to dokładnie te same pojęcia.

Istnienie moralności jest unikalną cechą społeczeństw ludzkich, ponieważ wolna wola i sumienie czynią nas zdolnymi do osądzania sposobu, w jaki żyjemy, oraz do odróżniania tego, co przyczynia się do stabilności i harmonii społecznej, od tego, co nie przyczynia się do tego. To znaczy, pozwala na pojawienie się i istnienie wartości.

Jednakże na przestrzeni dziejów toczyło się wiele dyskusji na temat tego, czym dokładnie są dobro i zło. Tradycyjnie zajmowała się tym filozofia, zwłaszcza etyka lub filozofia moralna.

W swoich początkach moralność była ściśle związana z religią i religijnymi kodeksami postępowania, które były wówczas nieodróżnialne od życia obywatelskiego i społecznego, ponieważ nie istniał rozdział między państwem a religią. Zmieniło się to jednak radykalnie po epoce nowożytnej, gdy ludzkość została zmuszona do ponownego zdefiniowania i przemyślenia swoich koncepcji i kodeksów moralności.

Moralność ma dziś swój udział w naukach, w wykonywaniu zawodów i w innych dziedzinach ludzkich dążeń. I choć różne kościoły i religie nadal są ważnymi głosami w tej sprawie, dziś możemy kierować się świecką, czyli niereligijną, moralnością.

Zobacz też: Normy moralne

Moralność i etyka

Te dwa terminy są często używane jako synonimy, co w zasadzie nie stanowiłoby większego problemu. Jednak z bardziej specjalistycznego punktu widzenia wyróżnia się je, ponieważ etyka jest dziedziną filozofii, której celem jest wypracowanie międzykulturowych norm moralnych, z uniwersalnego punktu widzenia.

To znaczy, etyka bada różne sposoby realizacji moralności i stara się je zrozumieć z ogólnego punktu widzenia. Moralność, z drugiej strony, ma zastosowanie w danym kontekście społeczno-kulturowym i historycznym: to, co dziś doskonale uważamy za moralne, w pewnym momencie historii takie nie było i odwrotnie.

Więcej na temat: Etyka

Rodzaje moralności

Można sklasyfikować moralność według konkretnej sfery, w której jej refleksja na temat dobra i zła jest ograniczona. Jak w następujących przypadkach:

• Moralność religijna. To, co jest określone przez konkretną tradycję mistyczną lub religijną, i co jest regulowane przez nakazy jej credo lub doktryny. Może to być moralność bardziej sztywna lub nieelastyczna, zwłaszcza w przypadku sektorów fundamentalistycznych, i choć jest dziedziczona z pokolenia na pokolenie dzięki instytucji kościelnej, na swój sposób dostosowuje się do nowych czasów.
• Moralność świecka. To, co nie jest zdeterminowane przez tradycję mistyczną czy religijną, nawet jeśli wiele z jego wartości pokrywa się z wartościami tradycji kulturowej silnie naznaczonej religijną przeszłością. Na przykład, zachodnia moralność jest świecka, jest określana przez niereligijne przypadki, ale tradycja chrześcijańska ma wiele wspólnego z jej fundamentami.
• Moralność fundamentalna. To, co aspiruje do bycia uniwersalnym, to znaczy, co dąży do osądzenia najbardziej podstawowych (fundamentalnych) elementów ludzkiej egzystencji. Na przykład, Prawa Człowieka (HR) są oparte na tym typie moralności.
• Moralność seksualna. To, co określa sposób, w jaki pewne praktyki seksualne lub orientacje są rozumiane, zgodnie z rozważaniami na temat tego, co jest dobre lub złe, często w oparciu o inne idee, takie jak to, co jest naturalne, reprodukcyjne lub po prostu przyjemne.
• Moralność społeczna. Z tą nazwą odróżniamy nakazy moralne społeczeństwa, czyli tradycyjne i odziedziczone lub panujące w danym czasie w danej zbiorowości, od tych, które jednostka może mieć w swoim wnętrzu.
• Moralność indywidualna. Jest to osobiste, jednostkowe i indywidualne podejście, jakie każdy człowiek ma do pojęć dobra i zła. Część z nich jest określana przez moralność zbiorową lub społeczną, a część przez własną zdolność do subiektywnej oceny rzeczywistości.

Ważność moralności

Moralność jest kluczowym pojęciem w kształtowaniu się ludzkiej cywilizacji. Z jednej strony, społeczeństwo zawsze wymaga kodeksu lub zestawu zasad, których należy przestrzegać, aby zapewnić pokój społeczny i względną harmonię wśród swoich obywateli.

Z drugiej strony, historia moralności jest istotną częścią historii ludzkości. Moralność każdej epoki w znacznym stopniu określała sposób interakcji sił społecznych i dawała władzę jednym nad innymi, a nawet decydowała o tym, kto jest oceniany jako akceptowalny, a kto nie, z wyraźnymi implikacjami dla życia i śmierci.

Przykłady moralności

Poza moralnością można podać przykłady ocen moralnych lub konkretnych wartości moralnych, panujących w jakimś okresie historii. Na przykład:

• Wiktoriańska moralność. Jest to surowa wizja moralna, która panowała w Anglii za panowania królowej Wiktorii (1837-1901), charakteryzująca się intensywną represją seksualną, niewielką tolerancją dla przestępczości i utrzymywaniem fasady godności, która jednak nie zapobiegała prostytucji i pracy dzieci.
• Moralność purytańska. Purytanie byli radykalnym odłamem kalwinistycznego protestantyzmu, który rozkwitł za panowania Elżbiety I w Anglii. Jak sugeruje ich nazwa, bronili oni potrzeby absolutnej czystości moralnej, w kategoriach biblijnych, ponieważ istoty ludzkie musiały całkowicie przylgnąć do planów Boga, aby otrzymać przyszłą chwałę.
• Relatywizm moralny. W tym przypadku mówimy o nurcie filozoficznym, który utrzymuje, że moralność i wartości moralne nie są uniwersalne, jako o dowodzie na to, że wszelkie próby moralności są z konieczności względne, tj. zależne od kontekstu. Stąd, żaden jeden pogląd na dobro lub zło nie może dominować nad innymi.

Immoralne i amoralne

Pojęcia niemoralny i niemoralność, lub amoralność i amoralność, pochodzą z samej moralności, ale oznaczają konkretne przeciwstawne aspekty:

• Immoralne. Jest to to, co jest sprzeczne z określonym poglądem na moralność. To, co łamie jego zasady, jest sprzeczne z jego poglądami i nie słucha jego poleceń. Na przykład, w niektórych islamskich i judaistycznych tradycji jest uważane za niemoralne dla kobiet swobodnie pokazać swoje włosy, i dlatego są one zobowiązane do pokrycia go z chustą lub perukę.
• Amoralne. Z drugiej strony, jest to to, co po prostu nie podlega moralnemu kwestionowaniu, tj. nie odpowiada na pytanie o dobro i zło. Nie oznacza to, że jest on albo dobry, albo zły, ale że może być jednym i drugim, w zależności od przypadku i kontekstu, ponieważ w jego naturze nie leży bycie moralnym lub nie. Por ejemplo, la ciencia y la tecnología se consideran saberes amorales: pueden usarse de forma moral y para el bien de la humanidad, o pueden usarse para cometer atrocidades y empobrecer el mundo.

Sigue con: Valores humanos

Referencias:

• „Moral” en Wikipedia.
• „Moral” en el Diccionario de la Lengua de la Real Academia Española.
• „Moral, moralidad” en Filosofía.org.
• „Conceptos de ética y moral” (video) en UPB Bolivia.
• „Curso: Introducción a la ética – Clase 3: Ética y moral” (video) en El Talón de Aquiles.
• „Amoral e inmoral” en Fundéu BBVA (España).
• „Morality (Human Behaviour)” en The Encyclopaedia Britannica.