Wyjaśniamy czym jest tolerancja, jej rodzaje i znaczenie w naszym społeczeństwie. A także przykłady i czym jest nietolerancja.
Czym jest tolerancja?
Słowo tolerancja może mieć wiele znaczeń, które łączy ten sam aspekt: dopuszczanie i tolerowanie różnic, czyli przeciwieństwo skrajnych, gwałtownych, nietolerancyjnych reakcji.
Na przykład tolerancja to zdolność organizmu ludzkiego do radzenia sobie z pewnymi substancjami bez wywoływania reakcji immunologicznej lub margines błędu, który przy wytwarzaniu produktu jest uznawany za dopuszczalny lub naturalny w tym samym procesie.
Najczęstszym i najważniejszym znaczeniem tego terminu jest jednak tolerancja społeczna, czyli zdolność społeczeństwa lub rządu do respektowania idei, preferencji i zachowań innych osób, zwłaszcza tych o odmiennym pochodzeniu kulturowym, etnicznym lub politycznym.
Ten drugi sposób użycia tego słowa powstał pod koniec XVI wieku we Francji, w kontekście wojen religijnych między katolikami a protestantami. Początkowo miało ono znaczenie negatywne lub pejoratywne, gdyż wyrażało obowiązek stron do uznania istnienia drugiego, nie mogąc go wyplenić siłą.
W XVIII wieku ruch oświeceniowy nadał jednak akceptacji przekonań innych znacznie bardziej pozytywne znaczenie, a tolerancja stała się jedną z podstawowych wartości tego ruchu.
Tolerancja współcześnie rozumiana jest jako zdolność do harmonijnego życia wśród ludzi, którzy pochodzą z różnych środowisk kulturowych, etnicznych, wyznają różne religie i ideologie polityczne. Jest to jedna z najbardziej promowanych wartości na całym świecie, zwłaszcza w krajach wielokulturowych, które przyjmują znaczące fale migracji lub uchodźców.
Typy tolerancji
Możemy mówić o kilku rodzajach tolerancji, w zależności od dziedziny, do której każda z nich się odnosi:
- Tolerancja religijna. Odnosi się to do permisywności państwa w odniesieniu do praktyk religijnych innych niż religia oficjalna lub do akceptacji przez społeczeństwo wartości mniejszościowej tradycji mistycznej lub religijnej. Jest to cecha narodów, które z powodzeniem oddzieliły kościół od państwa, ale nie teokracji czy reżimów fundamentalistycznych.
- Tolerancja obywatelska. Odnosi się to do akceptacji praktyk i zachowań uważanych za sprzeczne z etyką lub moralnością społeczności większościowej, tj. społeczności, która sprawuje i zarządza kontrolą społeczną. Zasadniczo jest to zachowanie, które jest odrzucane, ale akceptowane, ponieważ nie ma realnej alternatywy.
- Tolerancja polityczna. Tolerancja polityczna wiąże się ze współistnieniem różnych sił ideologicznych w tym samym państwie, niektórych w rządzie, a innych w opozycji, co nie prowadzi do gwałtownej konfrontacji, prześladowań lub nielegalizacji, zwłaszcza z rąk tych, którzy sprawują władzę polityczną.
Ważność tolerancji
Oświeceniowy filozof, taki jak John Locke (1632-1704), w swoim Liście o tolerancji bronił znaczenia różnorodności idei i krytycznego ducha, dalekiego od wszelkiego fanatyzmu, jako niezbędnego elementu postępu. Oświecenie dążyło do tolerancji jako przeciwieństwa religijnego fanatyzmu i obskurantyzmu rozpowszechnionego w średniowiecznej Europie.
Inny ważny zachodni filozof, Claude Levi-Strauss (1908-2009), ostrzegał, że postęp nie jest zarezerwowany dla jednej kultury, ale jest owocem wymiany i rozkwitu różnych kultur. Tolerancja jest więc wartością, która pozwala nam otworzyć się na innych, zrozumieć i docenić ich stanowiska, bez postrzegania ich jako zagrożenia dla naszych własnych.
Levi-Strauss był jednak pesymistą w tej kwestii, gdyż międzykulturowe tarcia i zatargi generują również ogromne konflikty i konfrontacje, które w pewnym stopniu wydają się być nieuniknione w ludzkiej egzystencji. Jednak odwołanie się do rozumu jest jedyną metodą, która może ukierunkować takie konflikty i obrócić je jakoś na naszą korzyść.
W międzykulturowym i globalnym świecie początku XXI wieku, z jednej strony tolerancja jest tak natarczywie wychwalana. Z drugiej strony, jest ona atakowana przez najbardziej radykalne sektory nacjonalizmu, zwłaszcza w narodach, które przyjęły dużą liczbę uchodźców z innych szerokości geograficznych, takich jak uchodźcy z Bliskiego Wschodu w następstwie serii krwawych wojen, które toczą się w tym regionie od końca XX wieku.
Przykłady tolerancji
Jak zobaczymy poniżej, nie wszystkie przypadki tolerancji są moralnie godne podziwu, przynajmniej według dzisiejszych standardów. Niektóre historyczne przykłady tolerancji to:
- Tolerancja niewolnictwa. Niewolnictwo ma długą i smutną obecność w historii, ale jednocześnie zawsze byli jego krytycy: głosy sprzeciwu, uznające je za niemoralne, które w końcu zwyciężyły. Ale niewolnictwo było w stanie przetrwać tak wiele wieków dzięki tolerancji ze strony tych, którzy byli świadomi, że jest to wątpliwa praktyka, ale znosili ją jako działalność gospodarczą jak każdą inną.
- Dialog międzyreligijny. Religie są znane z tego, że głoszą boską prawdę i są w większości nietolerancyjne wobec innych wyznań. Prowadziło to do wojen i starć na przestrzeni dziejów. Były jednak czasy, kiedy panowała tolerancja i istniał wzbogacający dialog między tradycjami religijnymi: między islamem a chrześcijaństwem, między protestantyzmem a katolicyzmem i tak dalej. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy respektowane jest prawo drugiego człowieka do myślenia, że posiada prawdę.
- W pełni funkcjonująca demokracja. Kiedy demokracja jest zdrowa, w jej działaniach politycznych zawsze panuje tolerancja polityczna: nie ma prześladowania dysydentów, kryminalizacji protestów, zakazu wojowniczości, ogólnie rzecz biorąc. Wymaga to jednak pewnej wzajemności: nie można być tolerancyjnym wobec tych, którzy promują radykalizację i nietolerancję, ani wobec tych, którzy dążą do władzy w celu pogwałcenia demokratycznej tolerancji.
Tolerancja i nietolerancja
Przeciwieństwem tolerancji jest, logicznie rzecz biorąc, nietolerancja. To znaczy zaciekły i gwałtowny sprzeciw wobec wszystkiego, co jest uważane za obce, złe lub nienaturalne, na różnych poziomach, które mogą sięgać od aktywnego sprzeciwu do prześladowań i eksterminacji, w zależności od przypadku.
Jasnym przykładem nietolerancji była ta wprowadzona w życie przez totalitaryzmy XX wieku: faszyzm i niektóre formy komunizmu. Były to reżimy, w których prześladowano innowierców, więziono w obozach koncentracyjnych, a same oskarżenia ideologiczne wystarczały, by wpędzić kogoś w kłopoty.
Innego przykładu nietolerancji dostarczają grupy religijne i fundamentalistyczne, które sprzeciwiają się rozwiązaniom cywilnym, takim jak małżeństwa osób tej samej płci czy legalizacja aborcji.
Więcej na ten temat: Nietolerancja
Tolerancja i szacunek
Mimo że te dwa terminy są często używane zamiennie, nie oznaczają tego samego. Z jednej strony tolerancja oznacza akceptację innych, czyli przyjęcie postawy dystansu wobec zachowań innych, nawet jeśli w głębi duszy nie uważamy ich za słuszne czy właściwe.
Z drugiej strony szacunek oznacza większe zainteresowanie i zrozumienie, większą chęć zrozumienia, dlaczego inni robią to, co robią lub mówią to, co mówią, i zamiast tolerować ich działania, empatię wobec nich, uznanie ich motywacji za równie ważne jak motywacje każdego innego.
Es decir: el respeto surge cuando pasamos de la simple tolerancia, al reconocimiento del otro, dando y a la vez exigiendo una postura más empática, más humana, y por ende, más igualitaria.
Sigue en: Respeto
Referencias:
- „Tolerancia (desambiguación)” en Wikipedia.
- „Tolerancia social” en Wikipedia.
- „Tolerancia” en el Diccionario de la Lengua de la Real Academia Española.
- „La tolerancia es mi valor” en Fundación Televisa.
- „Being tolerant” en Open Your Heart de Deutsche Welle.
Última edición: 30 de septiembre de 2020. Cómo citar: „Tolerancia”. Autor: María Estela Raffino. De: Argentina. Para: Concepto.de. Disponible en: https://concepto.de/tolerancia/. Consultado: 25 de marzo de 2021.