Problem drenażu mózgów

Definicja „drenażu mózgów”. Problem drenażu mózgów odnosi się do sytuacji, w której dany kraj traci swoich najlepszych pracowników. Na przykład, wykwalifikowani pracownicy w krajach rozwijających się, takich jak Indie czy Pakistan, mogą być przyciągani przez lepsze stawki płac i warunki pracy w krajach rozwiniętych, takich jak USA czy Europa Zachodnia.

Dren mózgów oznacza, że kraje rozwijające się mogą mieć trudności z rozwojem, ponieważ ich najlepiej wykwalifikowana siła robocza opuszcza gospodarkę. W ten sposób trudno jest przerwać cykl utraty najlepszych pracowników. Z powodu tego „drenażu mózgów” kraje rozwijające się tracą na wiele sposobów:

W ciągu ostatnich 25 lat nastąpiła znaczna emigracja pracowników z Europy Środkowej i Wschodniej – głównie z Europy Zachodniej. Podczas gdy ta migracja przynosi korzyści dla UE jako całości i pracowników, którzy emigrują, kraje, które obserwują duży odpływ netto (głównie młodych) wykwalifikowanych pracowników, odczuwają znaczące efekty zewnętrzne i koszty.

Jednakże emigracja netto nie jest pozbawiona korzyści. Migranci wysyłają pieniądze z powrotem do swojego kraju i mogą wrócić z lepszymi umiejętnościami i wiedzą na temat biznesu.

Problemy „drenażu mózgów” – emigracji netto

• Mniejsze wpływy podatkowe z tytułu utraty podatku dochodowego. Młodzi pracownicy w wieku 25-60 lat wnoszą największy wkład w finanse państwa, ponieważ płacą podatek dochodowy, ale nie otrzymują emerytur ani wydatków na edukację. Przewiduje się, że w krajach bałtyckich o dużej emigracji netto wzrośnie wskaźnik obciążenia demograficznego – liczba emerytów w stosunku do liczby ludności w wieku produkcyjnym.
• Spadek konkurencyjności. Niedobór wykwalifikowanej siły roboczej może powodować wzrost płac szybszy niż wzrost wydajności. Przekazy pieniężne wysyłane do kraju mogą również powodować aprecjację kursu walutowego. Przekazy pieniężne mogą również prowadzić do niższej podaży pracy, ponieważ osoby otrzymujące przekazy mają mniejszą motywację do pracy za niską stawkę godzinową.
• Utrata potencjalnych przedsiębiorców. Ci, którzy emigrują, są zazwyczaj najzdolniejsi i skłonni do podejmowania ryzyka. Migranci są potencjalnymi przedsiębiorcami, którzy, gdyby pozostali w kraju pochodzenia, mogliby założyć firmę, która przyczyniłaby się do wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy
• Może prowadzić do niedoboru kluczowych wykwalifikowanych pracowników. Często to właśnie wykwalifikowani pracownicy (pielęgniarki, lekarze, inżynierowie, którym najłatwiej jest wyemigrować do krajów o wyższych dochodach). Może to spowodować, że w kraju pochodzenia będzie brakować pracowników. Według Economist utrata wykwalifikowanych pracowników jest znaczącym problemem w wielu gospodarkach Europy Wschodniej (Economist Jan 2017)
  • Badania bułgarskich studentów medycyny pokazują, że 80-90% planuje emigrację po ukończeniu studiów.
  • Populacja pracująca na Łotwie zmniejszyła się o 25% od 2000 roku
• Zmniejsza zaufanie do gospodarki; ludzie dążą raczej do wyjazdu niż pozostania.
• Koszty pozaekonomiczne. Jeśli młodzi wykwalifikowani pracownicy emigrują, może to mieć wpływ na instytucje polityczne i społeczne – z mniejszą reprezentacją młodych, aspirujących absolwentów w instytucjach politycznych. Według MFW „Kontrola korupcji, głos i odpowiedzialność, rządy prawa i rząd, wskaźniki skuteczności są obecnie wszystkie wyraźnie słabsze w krajach SEE, które również stanęły w obliczu większego odpływu lepiej wykształconych osób we wcześniejszych latach niż kraje CE-5 i kraje bałtyckie.” MFW 20 lipca 2016
• Niższy wzrost gospodarczy. Według MFW – nawet uwzględniając wpływ przekazów pieniężnych, emigracja netto spowodowała, że PKB był niższy niż byłby bez emigracji netto.

„Analiza empiryczna sugeruje, że w 2012 r. skumulowany wzrost realnego PKB byłby średnio o 7 punktów procentowych wyższy w CESEE w przypadku braku emigracji w latach 1995-2012, przy czym emigracja wykwalifikowanych pracowników odgrywała kluczowy czynnik przyczyniający się do tego.” IMF 20 lipca 2016

Korzyści z emigracji netto i drenażu mózgów

Chociaż kraje rozwijające się mogą stracić swoich najlepszych pracowników, możliwe jest, że istnieje kilka korzyści z umożliwienia migrantom wyjazdu i pracy gdzie indziej.

1. Pracownicy mogą zdobyć większe doświadczenie i z pracy w innych krajach. Wiedza ta może być wykorzystana, gdy wracają i zakładają firmy w swoich krajach ojczystych.
2. Pracownicy migrujący często wysyłają przekazy pieniężne – pieniądze z powrotem do swoich rodzin w krajach pochodzenia. Może to w znacznym stopniu przyczynić się do poprawy bilansu płatniczego i wzrostu PKB. Remittances can enable investment and financial deepening.source: World Bank Migration and Development Brief, pdf. Pokazuje to, że przekazy pieniężne od pracowników migrujących są znaczącym źródłem przepływu kapitału do gospodarek rozwijających się.
3. Migracja jest często krótkoterminowa. Wielu pracowników, którzy przenoszą się do wyżej płatnych miejsc pracy, często wraca po kilku latach.
4. Wzrost realnych płac i standardów życia. Kraje Europy Wschodniej, które doświadczyły emigracji netto, odnotowały również wzrost standardów życia i płac realnych od czasu przystąpienia do Unii Europejskiej. Swobodny przepływ siły roboczej i kapitału nie jest jednokierunkowy. Międzynarodowe koncerny chętnie inwestowały w Europie Wschodniej, aby skorzystać z niższych kosztów pracy i rosnących rynków. Według Economist – względny niedobór siły roboczej spowodował, że firmy podniosły realne płace. In the Baltic countries, wages have been rising faster than productivity – which has forced firms to invest more in automation to remain competitive.

Related pages

• Economic impact of migration and remittances
• Economic impact of immigration
• Policies for economic development

Central, Eastern and Southeastern Europe (CESEE)