Premiera:
K Hoftheater nächst der Burg, Wiedeń, 2 kwietnia 1800
Po osiedleniu się na stałe w Wiedniu w 1792 roku w wieku 22 lat, Beethoven przystąpił do opanowania imponującego wachlarza gatunków muzycznych. W następnych latach ukończył pokaźny korpus muzyki kameralnej (tria fortepianowe i smyczkowe oraz utwory na instrumenty dęte), sonaty fortepianowe w duecie i solo oraz koncert fortepianowy (nr 1 C-dur). Zabrakło natomiast na tej liście dzieł symfonii i kwartetów smyczkowych. Wysoce samokrytyczny kompozytor niechętnie sięgał po oba te środki, dopóki nie poczuł się w pełni przygotowany do napisania czegoś, co dorównałoby osiągnięciom jego wielkich przodków – Mozarta i Haydna.
W latach 1796-97 Beethoven podjął nieudaną próbę napisania symfonii, ale dzieło ukończył dopiero dwa lata później. Po raz pierwszy zostało zaprezentowane wiedeńskiej publiczności na koncercie 2 kwietnia 1800 roku, a opublikowane w roku następnym. I Symfonia opatrzona jest dedykacją dla barona Gottfrieda van Swietena, jednego z największych zwolenników Beethovena w owym czasie, librecisty oratoriów Haydna Stworzenie i Pory roku.
- Pięć najważniejszych dzieł Beethovena
- Jak Beethoven poradził sobie z głuchotą?
Struktura i tonalność:
Jak przystało na utwór skomponowany na przełomie XIX i XX wieku, Pierwsza Beethovena składa hołd wielkiej wiedeńskiej tradycji klasycznej, ale też nieśmiało zapowiada nowatorską twórczość symfoniczną Beethovena w następnej dekadzie. Elementy retrospektywne najwyraźniej przejawiają się w ścisłym związku tematycznym między Symfonią w „świątecznej” tonacji C-dur a wcześniejszymi dziełami utrzymanymi w tej samej tonacji, przede wszystkim Symfonią nr 97 Haydna i Symfonią Jowiszową (nr 41) Mozarta.
Pierwsza Symfonia ma też podobną strukturę jak późne symfonie Haydna, choć Beethoven przykłada większą wagę emocjonalną do finału. Co najbardziej znamienne, Beethoven określa trzecią część jako menuet, ale zalecane przez niego tempo Allegro molto e vivace sugeruje, że jest to w istocie pierwsze z jego dynamicznych scherz symfonicznych.
I Symfonia Beethovena w wykonaniu Filharmoników Berlińskich pod dyrekcją Simona Rattle’a
Instrumentacja:
Orkiestra, którą Beethoven wykorzystuje w I Symfonii (dęte drewniane podwójne, dwa rogi, dwie trąbki, kotły i smyczki), nie różni się wielkością od tej, którą stosował Haydn. Jego orkiestracja jest jednak radykalnie odmienna, o czym świadczy już krótki, powolny wstęp do utworu. Wielu komentatorów podkreśla prowokacyjny charakter muzycznego wywodu Beethovena, zwłaszcza jego otwarcie akordem dominanty siódmej, przechodzącym w „niewłaściwą” tonację F-dur. Ale nie mniej uderzający jest bezprecedensowy efekt fakturalny połączenia smyczków pizzicato z podtrzymywanymi akordami dętych drewnianych.
I rzeczywiście, w całej I Beethoven tworzy inną równowagę orkiestrową niż jego poprzednicy, dając instrumentom dętym znacznie większy parytet niż smyczkom. Jeden z recenzentów obecnych na pierwszym wykonaniu dzieła bardzo się temu sprzeciwiał, twierdząc, że Beethoven pisze coś, co bardziej nadaje się dla orkiestry dętej niż symfonicznej. Był to zarzut, który Beethoven całkowicie zignorował w swoich kolejnych symfoniach.
- Przewodnik po V Symfonii Beethovena
- Najlepsze nagrania Symfonii Beethovena
Polecane nagranie I Symfonii Beethovena. 1
Podążając śladami Toscaniniego, Riccardo Chailly prezentuje charakterystyczne dla siebie, pełne napięcia nagranie I Symfonii, doskonale oddając jej momenty pełne brutalnego humoru za pomocą znakomicie wyrazistych akcentów sforzando swoich lipskich dyrygentów, pozostawiając jednak wystarczająco dużo miejsca, by na pierwszy plan wysunęły się pełne wdzięku aspekty drugiej części.
Leipzig Gewandhaus Orchestra/Riccardo Chailly
Decca 478 3493
Słowa Erika Leviego. Artykuł ukazał się po raz pierwszy w numerze BBC Music Magazine z grudnia 2015 r.
- Przewodnik po IX Symfonii Beethovena
- Przewodnik po VIII Symfonii Beethovena
- Przewodnik po VII Symfonii Beethovena. 7
- A guide to Beethoven’s Symphony No. 6 'Pastoral’
- A guide to Beethoven’s Symphony No. 5
- A guide to Beethoven’s Symphony No. 4
- A guide to Beethoven’s Symphony No. 3 'Eroica’
- A guide to Beethoven’s Symphony No. 2