Sir James Douglas, przydomek Black Douglas, (ur. ok. 1286 – zm. 25 sierpnia 1330 w Hiszpanii), pan z rodu Douglasów i czempion Roberta de Bruce (króla Szkocji Roberta I).
Syn sir Williama Douglasa (zm. ok. 1298 r.), który został pojmany przez Anglików i zmarł w Tower of London, sir James kształcił się w Paryżu i wrócił do domu, gdzie zastał Anglika, Roberta de Clifford, w posiadaniu swoich dóbr. Dołączył do Roberta de Bruce, uczestnicząc w jego koronacji w Scone (marzec 1306) i dzieląc jego wędrówki w Highlands po ich klęsce w bitwie pod Methven (czerwiec 1306). W następnym roku rozdzielili się, Sir James powrócił na południe Szkocji, gdzie trzykrotnie atakował swój własny zamek w Douglas, ostatecznie go niszcząc. Jego atak dokonany w Niedzielę Palmową, 19 marca 1307 roku, znany jest jako „Douglas Larder”. Jego wiele udanych najazdów na Anglików przyniosło mu przydomek „Czarny Douglas”. Zdobywając zamek Roxburgh (1313) za pomocą przebrania swoich ludzi za czarne woły, zabezpieczył Teviotdale; a w bitwie pod Bannockburn (czerwiec 1314) dowodził lewym skrzydłem wraz z Walterem Stewardem. Wraz z Thomasem Randolphem, earlem Moray, najechał Yorkshire (1319), pokonując angielską armię zgromadzoną pod Myton-upon-Swale. Na krótko przed ostatecznym zawarciem pokoju omal nie pojmał Edwarda III w brawurowym nocnym ataku na angielski obóz w Weardale (sierpień 1327).
Przed śmiercią (1329) Bruce poprosił sir Jamesa, by ten zaniósł jego serce do Ziemi Świętej w ramach odkupienia niespełnionego ślubu krucjaty; sir James wyruszył (1330), niosąc zabalsamowane serce w srebrnej szkatułce, ale poległ w tym samym roku walcząc z Maurami w Hiszpanii.
Wyruszył w drogę (1330), niosąc zabalsamowane serce w srebrnej szkatułce, ale poległ w tym samym roku walcząc z Maurami w Hiszpanii.