Wrodzona porfiria erytropoetyczna (CEP) jest bardzo rzadkim, dziedzicznym zaburzeniem metabolicznym, wynikającym z upośledzenia funkcji enzymu uroporfirynogenu lll kosyntazy (UROS), czwartego enzymu w szlaku biosyntezy hemu. Z powodu zaburzonej funkcji tego enzymu dochodzi do gromadzenia się nadmiernych ilości poszczególnych porfiryn, szczególnie w szpiku kostnym, osoczu, krwinkach czerwonych, moczu, zębach i kościach. Głównym objawem tego zaburzenia jest nadwrażliwość skóry na światło słoneczne i niektóre rodzaje światła sztucznego, np. lampy fluorescencyjne (fotowrażliwość). Po ekspozycji na światło, fotoaktywowane porfiryny w skórze powodują powstawanie pęcherzy (pęcherze) i pękanie wypełnionych płynem woreczków, a zmiany często ulegają zakażeniu. Te zakażone zmiany mogą prowadzić do bliznowacenia, utraty kości i deformacji. Dłonie, ramiona i twarz są najczęściej dotkniętymi obszarami. CEP jest dziedziczony jako zaburzenie genetyczne autosomalne recesywne. Zazwyczaj nie ma historii rodzinnej występowania tej choroby. Żadne z rodziców nie ma objawów CEP, ale każde z nich jest nosicielem wadliwego genu, który może przekazać swoim dzieciom. Dotknięte chorobą potomstwo ma dwie kopie wadliwego genu, po jednej odziedziczonej od każdego z rodziców. CEP jest bardzo rzadkim zaburzeniem genetycznym, które w równej liczbie dotyka mężczyzn i kobiety. Na całym świecie odnotowano ponad 200 przypadków tej choroby.
Choroba ta jest niezwykle rzadka i dziedziczona autosomalnie recesywnie. Różne mutacje w genie dla tego enzymu zostały zidentyfikowane w różnych rodzinach. Objawy, co jest charakterystyczne dla porfirii erytropoetycznych, rozpoczynają się w okresie niemowlęcym. Czasami CEP jest rozpoznawana jako przyczyna niedokrwistości u płodu jeszcze przed urodzeniem. W mniej nasilonych przypadkach objawy mogą pojawić się w wieku dorosłym. Porfiryny są znacznie zwiększone w szpiku kostnym, krwinkach czerwonych, osoczu, moczu i kale. Porfiryny odkładają się również w zębach i kościach.
Synonimy wrodzonej erytropoetycznej porfirii
- CEP
- choroba Gunthera
- zaburzenie syntazy neuroporfirynogenu III
- zaburzenie genu UROS
Przyczyna
Mutacje w genie UROS powodują CEP. Objawy CEP rozwijają się z powodu nadmiernego poziomu specyficznych porfiryn, które gromadzą się w tkankach organizmu w wyniku znacznego upośledzenia funkcji enzymu UROS podczas biosyntezy hemu.
Wrodzona Porfiria Erytropoetyczna jest dziedziczona jako autosomalna recesywna choroba genetyczna. Recesywne zaburzenia genetyczne występują, gdy osoba dziedziczy dwie kopie nieprawidłowego genu dla tej samej cechy, po jednej od każdego z rodziców. Jeśli dana osoba otrzyma jeden normalny gen i jeden gen odpowiedzialny za chorobę, będzie ona nosicielem choroby i zazwyczaj nie będzie wykazywać objawów. Ryzyko, że dwoje rodziców będących nosicielami przekaże wadliwy gen i urodzi dziecko dotknięte chorobą wynosi 25% dla każdej ciąży. Ryzyko posiadania dziecka, które jest nosicielem jak rodzice wynosi 50% przy każdej ciąży. Szansa na to, że dziecko otrzyma normalne geny od obojga rodziców i będzie genetycznie normalne dla danej cechy wynosi 25%. Ryzyko jest takie samo dla mężczyzn i kobiet.
Prenatalna i preimplantacyjna diagnostyka genetyczna jest dostępna dla kolejnych ciąż w rodzinach z CEP.
Objawy
Objawy zwykle zaczynają się w niemowlęctwie lub dzieciństwie, a diagnoza u większości pacjentów jest sugerowana przez czerwonawy kolor moczu, który plami pieluchy. Fotowrażliwość skóry może być ekstremalna i może prowadzić do powstawania pęcherzy, poważnych blizn i zwiększonego wzrostu włosów. Bakterie mogą zainfekować uszkodzoną skórę. Rysy twarzy i palce mogą zostać utracone w wyniku uszkodzeń fototoksycznych, jak również infekcji. Czerwone krwinki mają skróconą żywotność i często dochodzi do anemii. Synteza hemu i hemoglobiny jest faktycznie zwiększona, aby zrekompensować skrócenie czasu przeżycia czerwonych krwinek.
Najczęstszym objawem CEP jest nadwrażliwość skóry na światło słoneczne i niektóre rodzaje sztucznego światła (fotowrażliwość), z pęcherzami na skórze występującymi po ekspozycji. Osoby dotknięte tą chorobą mogą również wykazywać nieprawidłowe nagromadzenie płynu ustrojowego w miejscach dotkniętych chorobą (obrzęk) i/lub utrzymujące się zaczerwienienie lub stan zapalny skóry (rumień). Na dotkniętych obszarach skóry mogą powstawać zmiany przypominające woreczki (pęcherzyki lub bańki), blizny i/lub przebarwienia (hiperpigmentacja), jeśli ekspozycja na światło słoneczne jest długotrwała. Te dotknięte chorobą obszary skóry mogą stać się nienaturalnie grube. Ponadto, w niektórych przypadkach, osoby dotknięte chorobą mogą również wykazywać wady rozwojowe palców i paznokci. Nasilenie i stopień fotowrażliwości różni się w zależności od nasilenia zmian w genach pacjenta, które korelują z deficytem aktywności enzymu. W zdecydowanej większości przypadków fotowrażliwość jest widoczna od urodzenia, jednak w niektórych przypadkach może pojawić się dopiero w dzieciństwie, wieku młodzieńczym lub dorosłym. Pacjenci mają również brązowawe odbarwione zęby (erytrodontia), które fluoryzują w świetle ultrafioletowym.
W cięższych przypadkach, inne objawy mogą obejmować niski poziom czerwonych krwinek (anemia), powiększenie śledziony i zwiększony wzrost włosów (hipertrichoza). Niedokrwistość może być ciężka i tacy pacjenci wymagają okresowych transfuzji w celu szybkiego zwiększenia ilości czerwonych krwinek i żelaza we krwi. U poważnie dotkniętych pacjentów niedokrwistość może być obecna u płodu. Mogą również wystąpić problemy oczne, w tym blizny rogówki, zapalenie oka i infekcje.
Diagnoza
Diagnoza CEP może być podejrzewana, gdy czerwonawe zabarwienie moczu jest zauważone przy urodzeniu lub w późniejszym okresie życia. To odkrycie, lub wystąpienie pęcherzy na skórze przy ekspozycji na słońce lub światło, powinno prowadzić do dokładnej oceny klinicznej i specjalistycznych badań laboratoryjnych. Diagnoza może być postawiona na podstawie badania moczu na podwyższony poziom specyficznych porfiryn. Potwierdzenia diagnostycznego dokonuje się poprzez pomiar aktywności specyficznego enzymu (UROS) i/lub poprzez identyfikację specyficznej zmiany (zmian) w genie UROS, która jest odpowiedzialna za upośledzenie enzymu.
Leczenie
Unikanie światła słonecznego jest niezbędne do zapobiegania zmianom skórnym u osób z CEP. Zdecydowanie zaleca się stosowanie kremów z filtrem, odzieży ochronnej, długich rękawów, kapeluszy, rękawiczek i okularów przeciwsłonecznych. Osoby z CEP odniosą korzyści z przyciemniania okien lub stosowania folii do zasłonięcia okien w samochodzie lub domu. Przed zabarwieniem lub zaciemnieniem okien samochodu, osoby dotknięte chorobą powinny sprawdzić w lokalnym rejestrze pojazdów mechanicznych, czy takie środki nie naruszają lokalnych przepisów.
Oprócz ochrony przed światłem słonecznym, należy leczyć niedokrwistość, jeśli występuje. Przewlekłe transfuzje były użyteczne w zmniejszaniu wytwarzania przez szpik kostny fototoksycznych porfiryn. Przeszczep szpiku kostnego, jeśli się powiódł, wyleczył pacjentów z CEP, ale towarzyszy mu określone ryzyko powikłań i zgonu.
Transfuzje krwi i usunięcie śledziony są zabiegami, które mogą zmniejszyć wytwarzanie porfiryn przez szpik kostny. Czasami skuteczny jest węgiel aktywowany podawany doustnie. Przeszczep komórek macierzystych i terapia genowa mogą również stanowić opcje w przyszłości.
Zaleca się skierowanie do specjalistycznego ośrodka zajmującego się porfirią w celu uzyskania fachowej diagnozy, opieki i doradztwa genetycznego.
Terapie badawcze
Informacje na temat aktualnych badań klinicznych są dostępne w Internecie pod adresem www.clinicaltrials.gov. Wszystkie badania finansowane przez rząd Stanów Zjednoczonych, a także niektóre wspierane przez przemysł prywatny, są umieszczone na tej rządowej stronie internetowej.
Zobacz historie członków na temat wrodzonej erytropoetycznej porfirii (CEP)