Od wieków ludzkie społeczności na terenach suchych radzą sobie z niedoborem wody dzięki tradycyjnym metodom jej pozyskiwania. Jedną z nich jest wykorzystanie technologii qanat.
Qanat jest ogólnym terminem określającym starożytną, zrównoważoną środowiskowo technikę zbierania i transportowania wody, która prawdopodobnie powstała w Persji na początku pierwszego tysiąclecia przed naszą erą.
System qanat składa się z sieci podziemnych kanałów, które transportują wodę z warstw wodonośnych na wyżynach na powierzchnię na niższych poziomach za pomocą siły grawitacji. Ta genialna technologia – znana jako falaj w Omanie, khettara lub foggara w Afryce Północnej, karez lub kanerjing na północno-zachodniej pustyni Chin oraz karez w Afganistanie, Pakistanie i Azji Środkowej – nadal zapewnia niezawodne dostawy wody dla osiedli ludzkich i nawadniania w gorącym, suchym i półsuchym klimacie. W rzeczywistości technologia qanat istnieje w ponad 34 krajach. W samym Iranie szacuje się, że istnieje około 50 000 qanatów, z których prawie trzy czwarte nadal działa. W Omanie jest ponad 3 000 aktywnych qanatów (aflaj).
http://maps.grida.no/go/graphic/qanat
Qanaty są cenną częścią dziedzictwa kulturowego krajów, w których występują. Są one również uświęconym tradycją praktycznym narzędziem – opartym na wzajemnej zależności i wartościach wspólnotowych – służącym zrównoważonej gospodarce wodnej. Jednak wiele qanatów popadło w ruinę lub wyschło. Wiele z tych, które nadal działają, jest zagrożonych przez osadzanie się mułu w kanałach, migrację młodzieży do miast oraz spadek liczby ekspertów zarządzających takimi systemami. Ponadto, niektóre rządy zaczęły porzucać tradycyjne, zrównoważone systemy transportu wody na rzecz nowoczesnych, mniej zrównoważonych, ale bardziej wydajnych systemów hydraulicznych.
W tym samym czasie, jednak istnieją dowody na ponowne zainteresowanie tym starożytnym systemem podziemnych kanałów. Pojawia się coraz więcej literatury na ten temat. Ponadto, Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Uniwersytet Narodów Zjednoczonych (UNU), Międzynarodowe Centrum Qanatów i Historycznych Systemów Hydraulicznych (ISQHS) w Iranie oraz Centrum Wiedzy Tradycyjnej IPOGEA to tylko kilka z rosnącej liczby organizacji, które zachęcają do dalszych badań, konserwacji i rehabilitacji qanatów, a szerzej, które ułatwiają poszukiwanie sposobów na połączenie nowoczesnych osiągnięć z tradycyjną wiedzą na temat zarządzania zasobami wodnymi.
Pomimo że systemy qanat nie mogą zastąpić nowoczesnych osiągnięć w zarządzaniu zasobami wodnymi, wciąż mają do odegrania rolę jako narzędzie zrównoważonego zarządzania wodami gruntowymi. Eseje w tej serii przedstawiają migawki z ciągłego znaczenia i potencjału qanatów w zachodnich Chinach, Pakistanie, Omanie i Syrii.
MAP Essays on Qanat Systems
Qanats and Water Cooperation for a Sustainable Future
Joshka Wessels
Qanats to podziemne systemy tunelowe, które sprowadzają infiltrowane wody gruntowe, wody powierzchniowe lub źródlane na powierzchnię ziemi, wykorzystując jedynie siłę grawitacji. Qanaty są wykorzystywane do nawadniania i dostarczania wody pitnej od wieków na całym świecie, szczególnie na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej oraz w Azji Środkowej i Zachodniej. Chociaż technologia qanat jest starożytna, nie jest anachroniczna. Wykorzystanie systemów qanat mogłoby okazać się kluczowe w łagodzeniu skutków światowego kryzysu wodnego na suchych obszarach, na których występują. Potencjał ten jest jednak marnowany, gdyż qanaty popadają w nieużytkowanie i są porzucane w szybkim tempie.
System Karez w chińskim regionie Xinjiang
Shalamu Abudu , Zhuping Sheng, Chunliang Cui, Donghai Guan
Niezbędność systemów wodnych Karez w Balochistanie
Daanish Mustafa
Land jest nieskończony w Balochistanie. Jest to jedyne miejsce w Azji Południowej, gdzie jeśli zapytasz kogoś, ile ma ziemi, na ogół nie będzie miał pojęcia. Zamiast tego, liczy się woda. W Balochistanie pozycja społeczna nie jest określana przez posiadane grunty, ale przez wielkość udziału w wodzie w karezie. Te stworzone przez człowieka podziemne kanały pasywnie pobierają wodę gruntową i zapewniają siłę życiową wioskom na dnie doliny.
Międzynarodowe Centrum Qanatów i Historycznych Systemów Hydraulicznych (ISQHS) to centrum UNESCO związane z wodą z siedzibą w Yazd w Iranie.
ISQHS koncentruje się na badaniach, szkoleniach, transferze technologii, współpracy naukowej, publikacjach i współpracy technicznej. Jego główną misją jest „…uznanie, transfer wiedzy i doświadczeń, promocja informacji i możliwości w odniesieniu do wszystkich aspektów technologii Qanat i innych historycznych struktur hydraulicznych w celu spełnienia zrównoważonego rozwoju zasobów wodnych i dobrobytu publicznego w społecznościach, których istnienie zależy od racjonalnego wykorzystania zasobów i zachowania takich historycznych struktur.”
Ekomuzeum Khettary w Tifalalet, Maroko
Tłumaczenie z języka francuskiego Dorothée Vandamme
Khettary są historycznym, artystycznym i kulturowym świadectwem tego, jak człowiek stawia czoła klimatycznej jałowości, szanując jednocześnie zasoby naturalne. Znane również jako qanat, foggara lub karez, są tunelami zlewnymi, które funkcjonują dzięki zjawiskom kapilarności, filtracji i kondensacji. Ilustrując sposób, w jaki możemy rozwiązać globalny problem wody, są one symbolem tego, jak opanowanie tradycyjnej wiedzy może być przydatne do opracowania nowych, zrównoważonych strategii na rzecz postępu ludzkości. Mają szczególne znaczenie dla zaopatrzenia w wodę w strefach skrajnie suchych, ze względu na ich zdolność do dostarczania wody pitnej i nawadniania obszarów suchych i półsuchych.
Żywe Ekomuzeum Khettarów w regionie Tafilalet w Maroku znajduje się w regionie o jednym z największych skupisk khettarów na świecie. Celem tego ekomuzeum jest zachowanie i wyeksponowanie tego dziedzictwa. Program Zrównoważonego Rozwoju Terytorialnego Oazy Tafilalet (POT) rozwija projekt, który jest realizowany m.in. przez Dyrekcję Planowania Terytorialnego i UNDP. Podstawowym założeniem budowy muzeum jest przedstawienie gett jako symbolu właściwego wykorzystania zasobów oraz związku między dziedzictwem kulturowym a zrównoważonym rozwojem. Ten terytorialny projekt ma podwójny efekt: po pierwsze, jego rozproszony charakter prowadzi do dynamiki terytorialnej, ponieważ globalna spójność muzeum integruje elementy ekosystemów oazowych. Po drugie, podejście konceptualne odzwierciedla działania POT na rzecz zintegrowanego zrównoważonego rozwoju.
Goście muzeum podejmą podróż edukacyjną poprzez podróż i odkrywanie różnych typów tuneli zlewni, systemów zarządzania wodą i oaz, z pomocą ekranów informacyjnych i dokumentacyjnych oraz spotkań z lokalną ludnością, sztuką, folklorem, muzyką i tradycjami. W różnych miejscach organizowane są zajęcia rekreacyjne, gościnność i przyjęcia w certyfikowanych strukturach rodzinnych i hotelach. W zarządzanie i organizację muzeum zaangażowane są również władze lokalne, Jamâa, stowarzyszenia i rzemieślnicy. Wszystkie informacje dotyczące ekomuzeum i informacje turystyczne będą dostępne online z punktami georeferencyjnymi Google Earth, oraz poprzez Wi-Fi na całej trasie zwiedzania online.
Centrum muzeum znajduje się w Fezna. Połączenie różnych obszarów krajobrazowych pozwala zrozumieć i doświadczyć ekologii pustyni: obszar pustynny na południowym wschodzie; obszar gaju palmowego na wschodzie z obszarem osadnictwa nomadów i fitoterapii wodnej, obszar górski o wysokości 950 metrów (około 3 116 stóp) na południu, oferujący panoramiczny widok na muzeum, pustynię i getta oraz obszar testowania ekosystemu pustyni (5).
Kształtem przypominający ksar, planimetria muzeum nawiązuje do lokalnego stylu architektonicznego, zbudowanego z grubych murów z cegły błotnej i wieżyczek kątowych. Ogólny zarys składa się z geometrycznych modułów umieszczonych wzdłuż trasy grawitacji wody, która schodzi z jaskiniowego wzgórza na północnym zachodzie i zmierza do ogrodu oazowego na południowym wschodzie. Muzeum zbudowane jest wokół dziedzińca, a jego pomieszczenia są zamknięte na zewnątrz.
Trasa przez trzy sektory – ogród, usługi i biura oraz muzeum – podąża za strumieniem wody. Czwarty sektor, w pełni zintegrowany z naturalnym środowiskiem, składa się z podziemnej jaskini i panoramicznego skalnego patio. Każda z czterech sal w muzeum ma swój temat przewodni: „Cykl życia Khettaras: budowa, funkcjonowanie, renowacja”; „Khettara, system hydrauliczny regionu Tafilalet i zbiorowa gospodarka wodna w oazach i na pustyni Tafilalet”; „Ekomuzeum Khettaras: zintegrowany z wodą i energią model zarządzania w regionie Tafilalet”; „Szlak Majhoul i obiekty satelitarne Ekomuzeum Khettaras”.
Całkowity koszt Ekomuzeum Khettaras został oszacowany na Dh. 11.500.000 (około 1.355.397 dolarów).
Dodatkowe informacje na temat Ekomuzeum Khettaram znajdują się w Centrum Badań nad Tradycyjną Wiedzą IPOGEA.
Wybrana bibliografia
Abdullah Al-Ghafri, Takashi Inoue i Tetuaki Nagasawa. „Irrigation Scheduling of Aflaj of Oman: Methods and Modernization”, Uniwersytet ONZ (maj 2013).
Abdunah, Fawzi i Saad Twaissi. „Innowacja czy imigracja technologiczna? The Qanat Systems in the Regions of Udhruh and Ma’an in Southern Jordan,” Bulletin of the American Schools of Oriental Research, Issue 360 (November 2010), pp. 67-87.
Ahmed Salim Al-Marshudi. „The falaj irrigation system and water allocation markets in Northern Oman,” Agricultural Water Management, Vol. 91, Issues 1-3, 16 July 2007, Pages 71-77.
Balali, Mohammad Reza and Jozef Keulartz. „Technology and ReligionThe Qanat underground irrigation system,” Academia.edu.
Beaumont, Peter, Michael Bonine, and Keith MacLachlan. Qanat, Kariz i Khattara: tradycyjne systemy wodne na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej. London: Middle East and North Africa Studies Press Ltd., 1989.
Beekman, Christopher S. i Phil C. Weigand. „Old World technologii nawadniania w kontekście New World: qanats w hiszpańskim kolonialnym zachodnim Meksyku,” Antiquity, Vol. 73, Issue 280 (czerwiec 1999), pp. 440-447.
Boualem, Remini i Kechad Rabah. „The Foggara in the Arab World,” Geographia Technica, Vol. 15 Issue 1 (2012), pp. 1-7.
Boustani, F. „Sustainable Water Utilization in Arid Region of Iran by Qanats,” Proceedings of World Academy of Science: Engineering & Technology. Sep2008, Vol. 45, p213-216
Cui, C., S. Abudu, J. King, and Z. Sheng. „Sustainability of Ancient Karez Systems in Arid Lands: A Case Study in Turpan Region of China,” World Environmental and Water Resources Congress (2012), pp. 161-170.
English, Paul Ward. „Qanats and Lifeworlds in Iranian Plateau Villages,” Yale F&ES Bulletin (1997), pp. 187-205.
Hosseini, Seyed Ali, Saeed Zanganeh Shahraki, Rahmatolla Farhudi, Seyed Mohamad Husseini, Mamand Salari, and Ahmad Pourahmad. „Effect of urban sprawl on a traditional water system (qanat) in the City of Mashhad, NE Iran,” Urban Water Journal, Vol. 7 Issue 5 (October 2010), pp. 309-320.
Hu, Wen Jun, JieBin Zhang, and YongQiang Liu. „The qanats of Xinjiang: historical development, characteristics and modern implications for environmental protection,” Journal of Arid Land, Vol. 4, No. 2 (2012), pp. 211-220.
Hussain, Intizar et al. „Revitalizing a traditional dryland water supply system: the karezes in Afghanistan, Iran, Pakistan and the Kingdom of Saudi Arabia,” Water International, Vol. 33 Issue 3 (September 2008), pp. 333-349.
Jomehpour, Mahmoud. „Qanat irrigation systems as important and ingenious agricultural heritage: case study of the qanats of Kashan, Iran,” International Journal of Environmental Studies, Vol. 66, Issue 3 (June 2009), pp. 297-315.
Lightfoot, Dale R. „Maroccan khettara: Traditional irrigation and progressive desiccation,” Geoforum, Volume 27, Issue 2 (May 1996), pp. 261-273.
Lightfoot, Dale R. „Qanats in the Levant: Hydraulic technology at the periphery of early empires,” Technology & Culture, Vol. 38 Issue 2 (April 1997), pp. 432-452.
Lightfoot, Dale R. „The Origin and Diffusion of Qanats in Arabia: New Evidence from the northern and southern Peninsula,” Geographical Journal, Vol. 166 Issue 3 (September 2000), pp. 215-227.
Martínez-Santos, P. „A Brief Historical Account of Madrid’s Qanats,” Ground Water, Vol. 50, Issue 4 (Jul/Aug 2012), pp. 645-653.
Moteahed, Salehi F., M. Ghafoori, Hafezi N. Moghaddas, and G.R. Lashkaripour. „Stability Analysis of Qanats in the West of Mashhad, North-east of Iran,” Australian Journal of Basic & Applied Sciences, Vol. 5 Issue 5 (2011), pp. 510-518.
Motiee, Homayoun, Edward Mcbean, Ali Semsar, Bahram Gharabaghi, and Vahid Ghomashchi. „Assessment of the Contributions of TraditionalQanats in Sustainable Water Resources Management,” International Journal of Water Resources Development, Vol. 22 Issue 4 (December 2006), pp. 575-588.
Mustafa, Daanish and Muhammad Usman Qazi, „Karez versus tubewell irrigation: the comparative social acceptanceability and practicality of sustainable groundwater development in Balochistan, Pakistan,” Contemporary South Asia, Vol. 16 Issue 2 (June 2008), pp. 171-195.
Qanats of Iran (9:25 min)
Taghavi-Jeloudar, Mohsen, Mooyoung Han, Mohammad Davoudi, and Mikyeong Kim. „Review of Ancient Wisdom of Qanat, and Suggestions for Future Water Management,” Journal of Environmental Engineering and Science, Vol. 18, No. 2 (May 2013), pp. 1-7.
Semsar Yazdi, A.A. and M. Labbaf Khaneiki. Veins of Desert, A review on the technique of Qanat / Falaj / Karez. Tehran: Iranian Ministry of Energy Publications, 2010.
.