Dark Lady Sonnetten
Dit gedeelte geeft een overzicht van de sonnetten die zijn toegeschreven aan Shakespeare’s Dark Lady. Hoewel de term in geen enkel sonnet voorkomt, is de naam blijven hangen omdat de vrouw wordt beschreven als iemand met zowel donkere trekken als een duistere aard. Terwijl de vorige ‘Eerlijke Jeugd’-sonnetten in sommige ogen lijken te wijzen op een dubbelzinnige homoseksuele relatie tussen de dichter en de Eerlijke Jeugd, windt de Sonnetspreker er geen doekjes om dat hij een volwaardige seksuele affaire heeft met een getrouwde vrouw. Hij is volledig verliefd, haat haar donkere en minder aantrekkelijke kwaliteiten en veracht zichzelf omdat hij steeds bij haar blijft, ook al beseft hij hoe giftig hun relatie is. Te midden van deze emotionele storm heeft de Duistere Dame een affaire met de ‘Eerlijke Jeugd’. Hoe meer intrige, hoe beter, lijkt het. Hoewel dit deel wordt gedomineerd door sonnetten voor de Dark Lady, biedt Shakespeare misschien ook een sonnet voor zijn vrouw, Anne Hathaway, in Sonnet 145. In het midden van een reeks gedichten die een betreurenswaardige en overspelige affaire beschrijven, kan het geen toeval zijn dat Shakespeare besloot zijn vrouw liefdevol te gedenken. Hoewel hun relatie misschien nooit erg hecht is geweest, vertelt hij dat zij misschien wel de reden is geweest dat hij naar Londen is gegaan om zijn carrière als acteur en schrijver te beginnen en dat zij, zoals hij schrijft, ‘mijn leven heeft gered’.
Hoewel er verschillende kandidaten naar voren zijn geschoven als de mogelijke Dark Lady, een vrouw met een donkere huidskleur en donkere ogen, muzikaal aangelegd, gewetenloos en getrouwd, is de meest overtuigende vrouw die deze talloze kwaliteiten bezit Emilia Bassano Lanier. Een vurige vrouw met verschillende connecties met Shakespeare. Zie hieronder voor een korte biografie:
Emilia Bassano Lanier (1570-1654) was de maîtresse van theatermecenas Henry Carey, Lord Hunsdon, de beschermheer van Shakespeare’s gezelschap. Emilia Bassano was de buitenechtelijke dochter van een joodse Italiaanse musicus uit Venetië genaamd Baptista Bassano, en was een courtisane aan het hof van Koningin Elizabeth. Zij was de minnares geworden van Henry Carey, Lord Hunsdon, toen zij nog in haar tienerjaren was. In 1593 werd zij zwanger en kreeg wat geld en trouwde met Alphonse Lanier, een andere hofmusicus. Het jaar daarop werd Hunsdon beschermheer van Shakespeare’s toneelgezelschap, en het is mogelijk dat Emilia Lanier Shakespeare via deze connectie heeft gekend. Zij zou de toneelschrijver ook gekend kunnen hebben door de plaats van haar echtgenoot in de wereld van het hofvermaak. De mogelijkheid dat zij Shakespeare’s Dark Lady was berust hoofdzakelijk op deze connecties, plus een beschrijving van haar door de astroloog Simon Forman, met wie zij mogelijk een verhouding had, als een heksachtige ‘incuba’, een karakterisering die goed zou passen bij de dichter’s ‘vrouwelijk kwaad verdorven heilige om een duivel te zijn’ (Sonnet 144.5-7), Gezien het feit dat haar vader en zoon musici waren, wordt vaak gedacht dat zij zelf goed thuis was in de muziek. Sonnet 128 verwijst veelbetekenend naar Shakespeare of de sonnetspreker die verlangend toekijkt hoe zijn geliefde de toetsen van een vroege piano bespeelt “the virginals”.
Hierboven bespeelt een actrice die de Duistere Dame vertolkt de virginalen, een voorloper van de piano, en speelt een levendige scène uit Sonnet 128 na. Foto met dank aan Michael Wood’s documentaire In Search of Shakespeare.
Er zijn ook een paar verleidelijke connecties uit de toneelstukken bewaard gebleven die erop wijzen dat Emilia Bassano Lanier inderdaad de Duistere Dame is. De koopman van Venetië werd slechts een paar jaar na de vroegste sonnetten geschreven. De hoofdkandidaat in het stuk heet Bassanio. Ook opmerkelijk is het personage van Shylock, een Joodse vader die in Venetië woont, maar als een buitenstaander wordt behandeld. Shakespeare’s evenwichtige behandeling van een Joodse antagonist was tamelijk uniek voor die periode. Terwijl zijn tijdgenoten joden of andere vreemdelingen verafschuwden, maakte Shakespeare zijn personage sympathiek en menselijk, terwijl hij hem toch voldoende als schurk behandelde voor zijn rol in het verhaal. Zelfs de naam Shylock is een raadsel, afgeleid van het Hebreeuwse woord Shallach, dat een onrechtmatige woekeraar betekent. Dit komt niet voor in het bronmateriaal van het stuk en zou ook niet algemeen bekend zijn geweest, maar is misschien uit de eerste hand afgeleid van iemand die Hebreeuws kende. In Othello, Shakespeare’s andere toneelstuk dat zich in Venetië afspeelt, geeft het vurige personage Emilia een interessante monoloog over hoe vrouwen machteloos zijn in een mannenwereld, behalve als ze vrouwelijke listen gebruiken om hun zin te krijgen, en hoe mannen hen daar vervolgens om berispen. Verscheidene andere gelijkenissen in Shakespeare’s heldinnen zijn verspreid over zijn toneelstukken. Zouden die allemaal het gevolg kunnen zijn van een gedenkwaardige verhouding in zijn jonge jaren met een mooie en vurige courtisane?
In 1611 publiceerde Emilia Lanier een proto-feministisch boekwerk met de titel Salve Deus Rex Judaeorum, een lang gedicht over de vrouwen uit de Bijbel met inleidende brieven aan vooraanstaande vrouwen uit die tijd. Het stuk bevatte ook een boze brief waarin mannen ervan werden beschuldigd ondankbaar te zijn jegens de vrouwen in hun leven. Ze schrijft dat zonder vrouwen geen van deze machtige mannen zou bestaan, omdat ze door vrouwen zijn gebaard of opgevoed. Veel sentimenten in deze brief komen overeen met Othello’s Emilia. Waarom koos zij er in haar lange leven voor om deze werken juist nu te publiceren? Zou het kunnen zijn dat zij wilde reageren op een reeks gedichten die haar niet in het beste daglicht stelden? Hoewel het werk in haar tijd niet populair was, zijn de gedichten en gedachten van Lanier door moderne feministische denkers bepleit en wordt zij vandaag de dag beschouwd als een van de belangrijkste vrouwelijke dichters uit die tijd. Gezien het feit dat zij een collega-dichteres was, haar connecties met het hof en Shakespeare’s gezelschap, is Emilia Bassano Lanier de meest overtuigende Dark Lady kandidaat tot nu toe.