Parentificatie werd in 1973 door Boszormenyi-Nagy & Spark gedefinieerd als de vervorming of het ontbreken van grenzen tussen en tussen subsystemen van het gezin, zodanig dat kinderen de rollen en verantwoordelijkheden op zich nemen die gewoonlijk aan volwassenen zijn voorbehouden.
Met andere woorden, een geparentificeerd kind wordt de ouder van zijn broers en zussen of zelfs van zijn ouders. Ze groeien te snel op als gevolg van het onvermogen of de onwil van hun ouders om de verantwoordelijkheden in huis te vervullen.
Hun ouder(s) kunnen verslaafd zijn, gehandicapt, verwaarlozend, of ze kunnen gewoon te veel uren maken om het gezin financieel te onderhouden. Een kind kan een kind met ouders worden als gevolg van de dood of echtscheiding van zijn ouders.
Een veelvoorkomend voorbeeld is een kind dat van goedbedoelende familieleden te horen krijgt dat het ‘nu de man in huis’ is als zijn vader overlijdt. Ze kunnen deze rol dan heel serieus nemen en zich zorgen maken dat hun moeder en broers en zussen zonder hen uit elkaar zullen vallen.
Typen parentificatie
Er zijn twee hoofdtypen parentificatie; emotionele parentificatie en instrumentele parentificatie.
Emotionele parentificatie is wanneer het kind zich verantwoordelijk voelt voor het emotionele welzijn van anderen in het gezin. Het kind kan afhankelijk zijn van de emotionele steun van een ouder, maar krijgt daar geen emotionele steun voor terug. Het kan ook afhankelijk zijn van emotionele steun van broers en zussen, bijvoorbeeld als de ouders verwaarlozend of mishandelend zijn, kan het kind degene zijn die ervoor zorgt dat zijn broers en zussen zich veilig en geliefd voelen.
Instrumentele parentificatie is wanneer het kind deelneemt aan het fysieke onderhoud van het gezin. Het kan bijvoorbeeld eten koken voor jongere broers en zussen terwijl de ouders nog aan het werk zijn, jongere broers en zussen van en naar school brengen, of zelfs voor een ouder zorgen als er sprake is van een handicap, ziekte of verslaving. Veel jonge verzorgers zijn geouderde kinderen.
Geouderde kinderen kunnen vaak overkomen als vroegrijp, volwassen en zeer capabel – en dat zijn ze ook, maar ze missen in dit proces ook waardevolle delen van hun kindertijd.
Welke gevolgen heeft dit?
Het is interessant om op te merken dat niet alle geouderde kinderen negatieve effecten ondervinden in de volwassenheid. Volgens onderzoek zal slechts ongeveer een kwart van alle kinderen die verwaarlozing meemaken, nadien negatieve gevolgen ondervinden (Cicchetti & Toth, 1995; Golden 1999).
Veel parentified kinderen groeien op om als volwassene verschillende ‘verzorger’-kenmerken te vertonen, en kunnen terechtkomen in beroepen als verpleegster, hulpverlener, kinderverzorging en pastorale zorg. In soortgelijke zin bleek uit onderzoek van Jones en Wells (1996) dat veel kinderen die te snel volwassen waren geworden kenmerken vertoonden als “people pleasing”. Onderzoek heeft ook aangetoond dat kinderen op wie in hun kindertijd veel een beroep werd gedaan voor emotionele steun, opgroeiden met hogere niveaus van interpersoonlijke competentie (Jurcovik en Casey, 2000).
Echter zijn er ook vaak negatieve effecten van parentificatie in de kindertijd. Veel ge parentificeerde kinderen kunnen opgroeien met hogere niveaus van angst, depressie, eetstoornissen en obsessieve compulsieve stoornis (OCD). DiCaccavo (2005) stelt dat parentificatie het kind vaak op falen voorbereidt, omdat het probeert taken uit te voeren die zijn huidige capaciteiten te boven gaan, en internalisering van deze mislukkingen kan leiden tot gevoelens van schaamte, depressie en een laag gevoel van eigenwaarde.
Sommige parentificeerde kinderen groeien op en gaan relaties aan met iemand voor wie gezorgd moet worden, zoals een alcoholist of een workaholic, of zij creëren de omstandigheden waarin de partner moet worden verzorgd. Ze kunnen bijvoorbeeld zoveel verantwoordelijkheden in huis op zich nemen dat hun partner niet meer weet waar iets is of hoe bepaalde dingen werken – waardoor ze moeten vertrouwen op het volwassen geparentificeerde kind.
Sommige geparentificeerde kinderen groeien op en ontwikkelen geestelijke gezondheidsproblemen zoals chronische angst, OCD of depressie, en vertrouwen daarom op hun eigen kinderen om hen bij te staan, waardoor ze het patroon van het parentificeren van hun eigen kinderen herhalen. Parentificatie kan een generatiepatroon worden dat blijft bestaan totdat het actief wordt doorbroken.
Hoe kun je parentificatie overwinnen?
Herstel van parentificatie op volwassen leeftijd houdt in dat je je kindertijd erkent voor wat het was en rouwt om de kindertijd die je niet hebt gehad. Het houdt in dat je jezelf als volwassene opnieuw moet opvoeden; dat je moet leren hoe gezonde relaties werken, dat je gezonde grenzen in relaties moet leren kennen en verkennen, en dat je manieren moet vinden om lasten en verantwoordelijkheden los te laten die niet van jou zijn om te dragen.
Op een gezonde manier verder gaan kan ook inhouden dat je overgebleven emoties ten opzichte van je ouders moet verwerken; je kunt je boos op hen voelen, je kunt medelijden met hen hebben, of je kunt je schuldig voelen omdat je verder bent gegaan. Er is geen goede of foute manier om je op dit moment te voelen, maar het kan helpen om deze relatie te begrijpen en te verwerken en hoe die heeft bijgedragen aan de manier waarop je bent opgegroeid en de manier waarop je je nu voelt.
Als je je gevoelens over je jeugd wilt verwerken met een ervaren therapeut, neem dan contact met ons op. We hebben zeven dagen per week sessies beschikbaar in onze centra in Clapham en Tooting. Neem contact op met ons team door te bellen naar 020 8673 4545 of te mailen naar [email protected].