Tło: Agitacja obejmuje wędrówki, płacz, obraźliwą wokalizację oraz zachowania napastliwe i występuje nawet u 70% pacjentów z otępieniem. Chociaż neuroleptyk haloperidol jest stosowany od dziesięcioleci w celu kontrolowania zachowań destrukcyjnych u pacjentów z zaburzeniami psychotycznymi i otępieniem, skuteczność tego leku w przypadku otępienia z pobudzeniem pozostaje pod znakiem zapytania. Pierwsza metaanaliza dotycząca skuteczności haloperydolu w otępieniu z pobudzeniem, opublikowana w 1990 roku, miała ograniczony zakres i nie była w stanie dostarczyć jasnych wytycznych dotyczących stosowania haloperydolu u chorych z otępieniem, którzy są pobudzeni. W metaanalizach z 1998 i 2000 roku badano haloperidol w porównaniu z innymi neuroleptykami, a także z placebo i pominięto wiele baz danych, w tym publikacje nieanglojęzyczne. W celu określenia wpływu haloperidolu, w porównaniu z placebo, na kontrolę otępienia z pobudzeniem oraz sformułowania zaleceń dotyczących przyszłych badań w tym zakresie przeprowadzono przegląd oparty na szerszym zakresie, ale bardziej ukierunkowany.
Cele: Głównym celem było ustalenie, czy dowody przemawiają za stosowaniem haloperidolu w leczeniu pobudzenia u chorych z otępieniem.
Strategia wyszukiwania: Przeszukano specjalistyczny rejestr CDCIG w celu zidentyfikowania wszystkich dostępnych doniesień dotyczących leczenia haloperidolem otępienia z pobudzeniem.
Kryteria selekcji: Analizowano randomizowane, kontrolowane placebo badania, z ukrytym przydziałem, w których oceniano stopień otępienia i pobudzenia uczestników. Nie uwzględniano badań, w których leczenie trwało krócej niż tydzień.
Gromadzenie i analiza danych: 1. Dwóch recenzentów wyodrębniło dane z włączonych badań. 2. Tam, gdzie było to możliwe, dane były łączone i analizowane przy użyciu odpowiednich metod statystycznych. 3. Obliczono ilorazy szans lub średnie różnice. 4. Uwzględniono tylko dane dotyczące zamiaru leczenia. W przypadku zastosowania schematu cross-over (Devanand, 1998), do porównania haloperydolu z placebo wykorzystano tylko początkową fazę badania. 5. Zastosowano analizę wrażliwości w odniesieniu do heterogeniczności wyników oraz w celu oceny wpływu włączonych badań o małej liczebności próby. 6. Poza ogólną metaanalizą przeprowadzono indywidualne analizy doniesień w celu zbadania wpływu stopnia otępienia, dawki haloperidolu i czasu trwania terapii na występowanie otępienia z pobudzeniem. Analizą objęto następujące grupy: Wszyscy pacjenci leczeni haloperidolem w porównaniu z placebo.
Główne wyniki: Do badania włączono pięć badań. Wszystkie badania zawierały analizę wyników „intention to treat”. Trzy badania pochodziły ze Stanów Zjednoczonych, a dwa z Europy. Dwa badania dotyczyły pacjentów z różnymi postaciami otępienia, a trzy badania obejmowały wyłącznie pacjentów z rozpoznaniem otępienia typu Alzheimera. 1. Ogólna metaanaliza reakcji pobudzonych pacjentów na haloperidol, w porównaniu z grupą kontrolną, nie wykazała poprawy w zakresie pobudzenia. Istnieją pewne dowody na to, że haloperydol pomaga w kontrolowaniu agresji. Działania niepożądane i rezygnacja z leczenia były częstsze u pacjentów leczonych haloperydolem w porównaniu z grupą kontrolną. Ta metaanaliza nie dostarczyła informacji na temat związku między stopniem otępienia, rodzajem przejawianego pobudzenia lub dawką i czasem trwania terapii haloperydolem a odpowiedzią na leczenie pacjentów z otępieniem z pobudzeniem. 2. Wyniki tej metaanalizy były zbyt szerokie, aby można było sformułować konkretne zalecenia dotyczące leczenia haloperydolem otępienia z pobudzeniem. 3. Większe dawki haloperydolu lub dłuższe stosowanie haloperydolu (12 tygodni w porównaniu z 3-6 tygodniami) wiązało się z nasileniem działań niepożądanych, głównie związanych z objawami parkinsonizmu: sztywnością i bradykinezją.
Wnioski recenzenta: 1. Haloperidol nie poprawiał stanu pobudzenia u chorych z otępieniem w porównaniu z placebo, natomiast działania niepożądane występowały często. 2. Wskaźniki rezygnacji z leczenia były wyższe w przypadku haloperydolu w porównaniu z pacjentami otrzymującymi placebo, co sugeruje, że działania niepożądane doprowadziły do przerwania leczenia u niektórych pacjentów. 3. Ze względu na szeroki zakres tej metaanalizy nie dostarczono wystarczających informacji, aby można było sformułować zalecenia dotyczące powiązania leczenia haloperydolem otępienia z pobudzeniem ze stopniem otępienia, objawami pobudzenia lub dawką i czasem trwania leczenia haloperydolem. 4. Indywidualna analiza doniesień wskazała, że większe dawki haloperydolu (ponad 2 mg na dobę) mogły być bardziej skuteczne niż mniejsze dawki haloperydolu (mniej niż 2 mg na dobę) w kontrolowaniu agresji, ale nie innych przejawów pobudzenia, wśród pacjentów z łagodnym do umiarkowanego otępieniem. 5. Podobna analiza sugerowała, że przedłużona terapia haloperydolem (ponad 3 – 6 tygodni) lub większa dawka (ponad 2 mg na dobę) częściej powodowała działania niepożądane niż terapia krótkoterminowa (3 tygodnie) lub mniejsza dawka haloperydolu (mniej niż 2 mg na dobę). 6. Doniesienia zawierały zbyt mało informacji, aby można było zinterpretować wpływ stopnia lub rodzaju otępienia na odpowiedź na haloperidol. Z wyjątkiem korzystnej reakcji agresji na haloperydol, nie stwierdzono poprawy innych objawów otępienia z pobudzeniem po leczeniu haloperydolem w porównaniu z grupą kontrolną.