Lifespan Development

Erikson: Integralność vs. Rozpacz

Jak człowiek się starzeje i wchodzi w lata emerytalne, tempo życia i produktywność mają tendencję do spowolnienia, dając osobie czas na refleksję nad swoim życiem. Mogą oni zadać egzystencjalne pytanie: „Czy dobrze jest być mną?”. Jeśli ktoś postrzega siebie jako prowadzącego udane życie, może je postrzegać jako wypełnione produktywnością, lub według Erika Eriksona, integralnością.

Tutaj integralność mówi się, że składa się ze zdolności do spojrzenia wstecz na swoje życie z uczuciem satysfakcji, spokoju i wdzięczności za wszystko, co zostało dane i otrzymane. Erikson (1959/1980) zauważa w tym względzie:

„Posiadacz integralności jest gotów bronić godności własnego stylu życia przed wszelkimi fizycznymi i ekonomicznymi traktowaniami. Wie on bowiem, że indywidualne życie jest przypadkowym zbiegiem okoliczności w jednym cyklu życia w jednym segmencie historii; i że dla niego cała ludzka integralność stoi i upada wraz z jednym stylem integralności, którego jest uczestnikiem.” (Erikson, 1959/1980, s. 104)

Tak więc osoby czerpią poczucie sensu (tj. integralności) poprzez uważny przegląd tego, jak ich życie zostało przeżyte (Krause, 2012). W idealnej sytuacji integralność nie kończy się jednak w tym miejscu, lecz ewoluuje w stronę cnoty mądrości. Według Eriksona, jest to cel na tym etapie życia.

Jeśli osoba postrzega swoje życie jako bezproduktywne lub czuje, że nie osiągnęła swoich celów życiowych, może stać się niezadowolona z życia i rozwinąć to, co Erikson nazywa rozpaczą, często prowadzącą do depresji i poczucia beznadziejności. Etap ten może wystąpić poza kolejnością, gdy jednostka czuje, że jest bliska końca swojego życia (np. gdy otrzymuje diagnozę choroby terminalnej).

Rysunek 1. Erikson podkreślał znaczenie integralności i poczucia spełnienia, kiedy starsza osoba patrzy wstecz na swoje życie.

Dziewiąty etap Eriksona

Erikson współpracował ze swoją żoną, Joan, przez większość swojej pracy nad rozwojem psychospołecznym. W starszych latach Eriksona, ponownie przeanalizowali oni osiem etapów i stworzyli dodatkowe przemyślenia na temat tego, jak rozwój ewoluuje w latach 80-tych i 90-tych. Po śmierci Erika Eriksona w 1994 roku Joan opublikowała rozdział poświęcony dziewiątemu etapowi rozwoju, w którym zaproponowała (na podstawie własnych doświadczeń i notatek Erika), że starsi dorośli powracają do poprzednich ośmiu etapów i radzą sobie z poprzednimi konfliktami na nowe sposoby, w miarę jak radzą sobie z fizycznymi i społecznymi zmianami związanymi ze starzeniem się. W pierwszych ośmiu etapach wszystkie konflikty są przedstawione w sposób syntoniczno-dystoniczny, co oznacza, że pierwszy termin wymieniony w konflikcie jest pozytywnym, pożądanym osiągnięciem, a drugi termin jest mniej pożądanym celem (np. zaufanie jest bardziej pożądane niż nieufność, a uczciwość jest bardziej pożądana niż rozpacz). W dziewiątym stadium Erikson twierdzi, że dystoniczny, czyli mniej pożądany rezultat, ponownie staje się nadrzędny. Na przykład, starszy dorosły może stać się nieufny (zaufanie vs. nieufność), odczuwać większe poczucie winy z powodu braku zdolności do robienia tego, co kiedyś robił (inicjatywa vs. poczucie winy), czuć się mniej kompetentny w porównaniu z innymi (przemysł vs. niższość), stracić poczucie tożsamości, ponieważ staje się zależny od innych (tożsamość vs. pomieszanie ról), coraz bardziej się izolować (intymność vs. izolacja), czuć, że ma mniej do zaoferowania społeczeństwu (generatywność vs. stagnacja), lub też Erikson stwierdził, że ci, którzy z powodzeniem radzą sobie z tymi zmianami i dostosowaniami w późniejszym życiu, zmierzają w kierunku gerotrancendencji, terminu ukutego przez gerontologa Larsa Tornstama, oznaczającego większą świadomość własnego życia i związku z wszechświatem, zwiększone więzi z przeszłością oraz pozytywną, transcendentną perspektywę życia.

Teoria aktywności

Opracowana przez Havighursta i Albrechta w 1953 roku, teoria aktywności zajmuje się kwestią tego, jak osoby mogą najlepiej dostosować się do zmieniających się okoliczności starości – np, emerytury, choroby, utraty przyjaciół i bliskich w wyniku śmierci itp. Teoria aktywności zaleca, aby osoby starsze angażowały się w działalność organizacji wolontariackich i rekreacyjnych, opiekę nad dziećmi i inne formy interakcji społecznych. Teoria aktywności jest zatem silnym zwolennikiem unikania siedzącego trybu życia i uważa, że aktywność fizyczna i społeczna osoby starszej jest niezbędna dla zdrowia i szczęścia. Innymi słowy, im bardziej aktywni są starsi dorośli, tym bardziej stabilna i pozytywna jest ich samoakceptacja, co z kolei prowadzi do większej satysfakcji z życia i wyższego morale (Havighurst & Albrecht, 1953). Teoria aktywności sugeruje, że wiele osób z wiekiem traci dostęp do znaczących doświadczeń, ale osoby starsze, które nadal chcą pozostać aktywne, mogą dążyć do zastąpienia utraconych możliwości nowymi.

Teoria niezaangażowania

Teoria niezaangażowania, opracowana przez Cumminga i Henry’ego w latach 50-tych, w przeciwieństwie do teorii aktywności, podkreśla, że nie należy zniechęcać osób starszych do podążania za ich skłonnościami do samotności i większej bezczynności. Nie negując całkowicie znaczenia ćwiczeń fizycznych i aktywności społecznej dla zachowania zdrowia fizycznego i dobrego samopoczucia, teoria wyłączenia sprzeciwia się sztucznemu utrzymywaniu osób starszych tak zajętych czynnościami zewnętrznymi, że nie mają one czasu na kontemplację i refleksję (Cumming & Henry, 1961). Innymi słowy, teoria odłączenia zakłada, że starsi dorośli we wszystkich społeczeństwach przechodzą proces przystosowania, który polega na porzuceniu dawnych ról publicznych i zawodowych oraz zawężeniu horyzontu społecznego do mniejszego kręgu rodziny i przyjaciół. Proces ten umożliwia starszej osobie spokojniejsze umieranie, bez stresu i rozproszenia uwagi, które towarzyszą bardziej zaangażowanemu społecznie życiu. Teoria ta sugeruje, że w okresie późnej dorosłości jednostka i społeczeństwo wzajemnie się wycofują. Starsi ludzie stają się bardziej odizolowani od innych i mniej zainteresowani lub zaangażowani w życie w ogóle. Ta niegdyś popularna teoria jest obecnie krytykowana jako ageistyczna i używana w celu uzasadnienia traktowania starszych osób jako obywateli drugiej kategorii.

Teoria Ciągłości

Teoria Ciągłości sugeruje, że w miarę jak ludzie się starzeją, nadal postrzegają siebie w taki sam sposób, jak wtedy, gdy byli młodsi. Podejście starszej osoby do problemów, celów i sytuacji jest takie samo, jak wtedy, gdy była młodsza. Są to te same osoby, ale po prostu w starszych ciałach. W związku z tym osoby starsze zachowują swoją tożsamość nawet wtedy, gdy rezygnują z poprzednich ról. Na przykład, emerytowany komandor Straży Przybrzeżnej uczestniczy w spotkaniach z kolegami ze statku, interesuje się nowymi technologiami do użytku domowego, jest skrupulatny w pracach, które wykonuje dla przyjaciół lub w kościele, a także pokazuje pamiątki ze swoich doświadczeń na statku. Dzięki temu jest w stanie zachować poczucie własnej wartości. Ludzie nie rezygnują z tego, kim są, kiedy się starzeją. Miejmy nadzieję, że będą w stanie dzielić się tymi aspektami swojej tożsamości z innymi przez całe życie. Skupienie się na tym, co dana osoba może zrobić i kontynuowanie tych zainteresowań i działań jest jednym ze sposobów na optymalizację i utrzymanie poczucia własnej tożsamości.

Generatywność w późnej dorosłości

Ludzie w późnej dorosłości nadal są produktywni na wiele sposobów. Należą do nich praca, edukacja, wolontariat, życie rodzinne i związki intymne. Starsi dorośli doświadczają również generatywności (przypomnij sobie poprzedni etap Eriksona: generatywność vs. stagnacja) poprzez głosowanie, tworzenie i pomaganie instytucjom społecznym, takim jak domy kultury, kościoły i szkoły. Psychoanalityk Erik Erikson napisał „Jestem tym, co mnie przeżyje.”

Produktywność w pracy

Ryc. 2. Wiele osób decyduje się przejść na emeryturę w wieku 65 lat, ale niektórzy cieszą się produktywnym życiem zawodowym znacznie dłużej niż ich 60s.

Niektórzy nadal są produktywni w pracy. Obowiązkowe przejście na emeryturę jest obecnie nielegalne w Stanach Zjednoczonych. Jednak wiele osób decyduje się na przejście na emeryturę w wieku 65 lat, a większość odchodzi z pracy z wyboru. Ci, którzy odchodzą z wyboru, łatwiej przystosowują się do emerytury. Istnieje prawdopodobieństwo, że przygotowały się na łagodniejsze przejście, stopniowo poświęcając więcej uwagi swojemu hobby lub zainteresowaniom w miarę zbliżania się do emerytury. Jest też bardziej prawdopodobne, że są finansowo przygotowani do przejścia na emeryturę. Ci, którzy muszą odejść nagle z powodów zdrowotnych lub z powodu zwolnień lub redukcji zatrudnienia, mają trudniejszy czas na dostosowanie się do nowych okoliczności. Szczególnie dla mężczyzn nieoczekiwane przejście na emeryturę może być trudne. Kobiety mogą odczuwać mniejszą utratę tożsamości po przejściu na emeryturę, ponieważ duża część ich tożsamości mogła wynikać również z ról rodzinnych. Ale kobiety mają tendencję do posiadania gorszych funduszy emerytalnych zgromadzonych z pracy i jeśli biorą swoje fundusze emerytalne w formie ryczałtu (czy to z własnych funduszy, czy z funduszy zmarłego męża), są bardziej narażone na ryzyko przeżycia tych funduszy. Kobiety potrzebują lepszego finansowego planowania emerytalnego.

Szesnaście procent osób dorosłych powyżej 65 roku życia było aktywnych zawodowo w 2008 roku (U. S. Census Bureau 2011). W skali globalnej, 6,2 procent jest aktywnych zawodowo i oczekuje się, że liczba ta osiągnie 10,1 milionów do 2016 roku. Wielu dorosłych w wieku 65 lat i więcej nadal pracuje w pełnym lub niepełnym wymiarze godzin, aby uzyskać dochód lub przyjemność z pracy. W 2003 roku 39 procent pełnoetatowych pracowników w wieku powyżej 55 lat stanowiły kobiety w wieku powyżej 70 lat; 53 procent stanowili mężczyźni w wieku powyżej 70 lat. Ten wzrost liczby starszych dorosłych będzie prawdopodobnie oznaczał, że w nadchodzących latach jeszcze więcej osób będzie należało do grona pracowników. (He et al., artykuł, U. S. Census, 2005).

Wolontariat: Face-to-face and Virtually

Około 40 procent starszych dorosłych jest zaangażowanych w jakiś rodzaj zorganizowanej, bezpośredniej pracy wolontariackiej. Jednak wiele osób starszych, około 60 procent, angażuje się w nieformalny wolontariat, pomagając sąsiadom lub przyjaciołom, a nie pracując w organizacji (Berger, 2005). Mogą pomagać przyjaciołom zabierając ich gdzieś, robiąc dla nich zakupy, itp. Niektórzy uczestniczą w zorganizowanych programach wolontariatu, ale co ciekawe, ci, którzy to robią, zazwyczaj pracują również w niepełnym wymiarze godzin. Ci, którzy są na emeryturze i nie pracują, rzadziej czują, że mają swój wkład w życie. (To tak, jakby kiedy ktoś przyzwyczaił się do pozostawania w domu, jego pewność siebie, by wyjść do świata, malała). Osoby, które niedawno przeszły na emeryturę są bardziej skłonne do wolontariatu niż osoby powyżej 75 roku życia.

Istnieją nowe możliwości dla osób starszych, aby służyć jako wirtualni wolontariusze poprzez dialog online z innymi z całego świata i dzielenie się swoim wsparciem, zainteresowaniami i wiedzą. Według artykułu z AARP (American Association of Retired Persons), wirtualny wolontariat wzrósł z 3,000 w 1998 roku do ponad 40,000 uczestników w 2005 roku. Te możliwości wolontariatu wahają się od pomocy nastolatkom w pisaniu do komunikowania się z „sąsiadami” w wioskach krajów rozwijających się. Wirtualny wolontariat jest dostępny dla tych, którzy nie mogą angażować się w interakcje twarzą w twarz i otwiera nowy świat możliwości i sposobów łączenia się, utrzymywania tożsamości i bycia produktywnym (Uscher, 2006).

Edukacja

20% ludzi powyżej 65 roku życia posiada tytuł licencjata lub wyższy. Ponad 7 milionów osób w wieku powyżej 65 lat uczęszcza na kursy dla dorosłych (U. S. Census Bureau, 2011). Uczenie się przez całe życie poprzez programy kształcenia ustawicznego na kampusach uniwersyteckich lub programy znane jako „Elderhostels”, które pozwalają starszym osobom dorosłym podróżować za granicę, mieszkać na kampusie i studiować, dostarcza wzbogacających doświadczeń. Wśród oferowanych kursów znajdują się zarówno kursy akademickie, jak i praktyczne umiejętności, takie jak zajęcia komputerowe, języki obce, budżetowanie i leki holistyczne. Starsi dorośli, którzy mają wyższy poziom wykształcenia, są bardziej skłonni do kontynuowania edukacji. Jednak oferowanie większej ilości doświadczeń edukacyjnych dla zróżnicowanej grupy starszych osób, włączając tych, którzy są zinstytucjonalizowani w domach opieki, może poprawić jakość życia.

Zajęcia religijne

Ludzie z wiekiem mają tendencję do większego zaangażowania w modlitwę i zajęcia religijne. Zapewnia to sieć społeczną, jak również system wierzeń, który może zwalczać strach przed śmiercią. Działalność religijna stanowi również punkt odniesienia dla wolontariatu i innych działań. Na przykład, jedna starsza kobieta szczyci się robieniem na drutach szali modlitewnych, które są rozdawane chorym. Inna służy w cechu ministrantów i jest odpowiedzialna za utrzymywanie szat i pościeli w czystości i gotowości do komunii.

Aktywizm polityczny

Seniorzy są bardzo aktywni politycznie. Mają wysoki odsetek głosujących i angażują się w pisanie listów do Kongresu w sprawach, które nie tylko ich dotyczą, ale w szerokim zakresie spraw krajowych i zagranicznych. W ostatnich trzech wyborach prezydenckich ponad 70 procent osób w wieku 65 lat i starszych pojawiło się w lokalach wyborczych, aby oddać swój głos (U. S. Census Bureau).

Wnieś wkład!

Improve this pageLearn More