THE WARWICK ELT

The Status of English and Other Languages in Senegal

*Oumar Moussa Djigo

Abstract

The spread of English around the world and its international status as a lingua franca have shaken many boundaries and laid its tentacles in many countries previously colonised by the British empire. A good number of African countries have also witnessed this 'linguistic imperialism’ which took the fore at the expense of local languages. As a result, countries like Nigeria, Ghana, South Africa, Gambia, to quote but a few, have English as their official language. Jednakże kraje Afryki Zachodniej, takie jak Wybrzeże Kości Słoniowej, Burkina Faso, Benin i Senegal, żyły pod sztandarem Francji podczas kolonizacji i dlatego przyjęły język francuski jako swój język urzędowy w edukacji, mediach i dla wszelkich celów administracyjnych. Pomimo tego faktu, status języka angielskiego w Senegalu bardzo wzrósł, a Senegalczycy uczą się języka Szekspira dla różnych celów. Ten artykuł będzie przede wszystkim dotyczył roli i funkcji języka angielskiego i innych języków w Senegalu.

Wprowadzenie

W Senegalu, angielski jest nauczany jako drugi język. Francuski jest językiem urzędowym i kolonialnym używanym do celów administracyjnych i akademickich. Istnieje jednak kilka grup etnicznych, dlatego w różnych częściach kraju mówi się sześcioma różnymi językami lokalnymi. Mimo że język angielski bardzo szybko rozwinął się w biznesie, handlu, turystyce i wymianie międzynarodowej, nadal jest uważany za język obcy nauczany na poziomie szkoły średniej. Oczywiście zyskał on poczesne miejsce w senegalskim programie nauczania dzięki zaangażowaniu jego praktyków i wsparciu zagranicznych instytutów języka angielskiego, takich jak British Council i regionalne biuro języka angielskiego ambasady amerykańskiej, ale nadal jest używany do specyficznych celów.

Rola i funkcje innych języków

Różnorodność kulturowa i etniczna w Senegalu jest niezwykłą cechą wśród krajów Afryki Zachodniej. W rzeczywistości istnieje sześć oficjalnie uznanych języków lokalnych (Pular, Serere, Wolof, Diola, Soninke, Manding) używanych przez różne grupy etniczne w całym kraju.

Mimo tej wielojęzyczności, Wolof jest powszechnie używany do celów komunikacyjnych przez rząd, w sądzie, w zgromadzeniu narodowym, a nawet jako środek nauczania w edukacji. Według Malherbe (1989), „Wolof jest jednym z języków afrykańskich, który zyskał niezaprzeczalną ekspansję kulturową. Stał się on 'Lingua Franca’ wielu Senegalczyków z różnych grup etnicznych”. Jest to bezdyskusyjnie prawda, ponieważ nawet prezydent Republiki zwraca się do ludności w języku francuskim i wolof. Ponadto, międzynarodowy elektroniczny przegląd nauk o języku (Sudlangues) wykazał, że 80% ludności używa języka wolof jako środka komunikacji, mimo że tylko 44% z nich ma go jako język ojczysty. Pomimo tych faktów, Pular pozostaje szeroko rozpowszechnionym językiem, którym posługuje się 3.450.000 osób. (Ethnologue.com)

Senegal, jak wiele innych krajów również gości imigrantów z różnych narodowości. Według strony Ethnologue, istnieje ogromna różnorodność języków imigrantów, takich jak Bambara (70.000), Kabuverdiano (34.000), Krio (6.100), Mooré 937.000), portugalski (1.700) i wietnamski (2.500), głównie w stolicy.

Jako była kolonia francuska, Senegal pod rządami Leopolda Senghora (pierwszy prezydent i wybitna postać akademii francuskiej), przyjął francuski jako swój język urzędowy, pomimo gorących ambicji wielu zwolenników wprowadzenia języków lokalnych do krajowego programu nauczania. Według Diallo, senegalskiego pisarza, „Senghor uważał za oczywiste, że promowanie języków narodowych i używanie ich jako języków wykładowych byłoby poważną przeszkodą dla edukacyjnego, ekonomicznego i technologicznego rozwoju kraju”. Naukowiec i zagorzały zwolennik języków narodowych, Diop (1955), twierdził, że „języki afrykańskie mogą i muszą służyć jako środek rozwoju Afryki, ponieważ mogą być medium wiedzy i nauki” (cytat w Cisse, 2005: 109).

Jednakże języki lokalne, takie jak Wolof, Serere, Pular i Diola, są nadal nauczane na poziomie uniwersyteckim jako drugie języki, aby pomóc użytkownikom tych języków lepiej zrozumieć, jak funkcjonują ich języki ojczyste. Mój brat, który studiował język angielski na uniwersytecie, wybrał Pular jako drugi język, co wzbogaciło jego umiejętności językowe i pozwoliło mu zidentyfikować podobieństwa między Pular a innymi językami obcymi.

Wysiłki Senghora, wspierane przez francuski system kolonialny, nie były daremne, ponieważ status języka francuskiego jako języka urzędowego jest określony w pierwszym dekrecie konstytucji Senegalu (2001) w następujący sposób: 'Językiem urzędowym republiki Senegalu jest język francuski. Językami narodowymi są Wolof, Pular, Diola, Malinke, Serere i Manding”. W rezultacie, francuski jest używany jako środek nauczania na poziomie podstawowym, średnim i uniwersyteckim.

Rola i funkcje języka angielskiego w Senegalu

Ludzie w Senegalu zawsze byli narażeni na język angielski poprzez handel lokalnymi towarami do i z Gambii, kraju anglojęzycznego, który jest prawie wewnątrz terytorium Senegalu. Jednakże, nauczanie języka angielskiego (ELT) zostało wprowadzone do senegalskiego programu nauczania podczas kolonializmu z francuskim systemem edukacyjnym, który był obowiązkowy dla wszystkich francuskich kolonii. Język angielski jest zatem uważany za obowiązkowy na poziomie szkoły średniej dla wszystkich uczniów. Nawet jeśli inne przedmioty, takie jak hiszpański, niemiecki, portugalski i arabski są nadal studiowane w szkole, nauka języka angielskiego jest bardziej rozbudowana z kilku powodów.

Badanie przeprowadzone przez British Council w 2011 roku wykazało, że Senegal zajmuje pierwsze miejsce w dziedzinie ELT wśród krajów francuskojęzycznych w Afryce Zachodniej. Wynika to głównie z dobrych programów szkoleniowych dla nauczycieli, dynamicznych regionalnych komórek języka angielskiego, stosowania aktualnych metod nauczania, sprawnie działających ośrodków języka angielskiego oraz odpowiedniego położenia geograficznego. Badanie zatytułowane The English Language in Francophone West Africa dowiodło, że Senegal ma dobrą znajomość języka angielskiego w przeciwieństwie do innych krajów, takich jak: Cote d’Ivoire, Mali, Burkina Faso, Mauretania, Togo i Benin. Senegal jest otwartym oknem na obce kultury z krajów anglojęzycznych, a Dakar jest międzynarodową platformą wymiany, która umożliwia ludziom nabycie ważnych kompetencji komunikacyjnych”(Kebe, 2001)

Ciężko jest stwierdzić, że Senegal jest wśród tego, co Griffler (2002) nazywa „społecznością nie-matczyną języka angielskiego”, ale nauka języka angielskiego jest obowiązkowa w szkole średniej i na różnych kierunkach studiów magisterskich i licencjackich. Angielski jest szczególnie używany w dziedzinie biznesu, handlu i wymiany międzynarodowej, ponieważ Senegal jest znany jako drzwi Afryki Zachodniej ze względu na swoje położenie geograficzne, a Dakar stał się międzynarodowym obszarem wymiany goszczącym szczyty i konferencje co roku.

Rozwój społeczeństwa ELT w Senegalu jest wynikiem współpracy, jaką jego praktycy mają z zagranicznymi instytutami języka angielskiego. W rzeczywistości, stowarzyszenie nauczycieli języka angielskiego w Senegalu (ATES), Wielka Brytania i USA w znacznym stopniu przyczyniają się do rozwoju i promocji języka angielskiego poprzez British Council, British Senegalese Institute (BSI), wraz z English Language Institute (ELI) w Dakarze i Dakar English Language Centre (DELC). Instytuty te odgrywają ogromną rolę w rozwoju języka poprzez inwestowanie w programy rozwoju zawodowego i łączenie ludzi z odpowiednimi możliwościami nauki.

Rząd Senegalu postawił sobie ambitny cel wspierania języka angielskiego na wiele sposobów. W rzeczywistości, język angielski jest jedynym przedmiotem, który posiada specjalne biuro w ministerstwie edukacji. Biuro Języka Angielskiego jest rzecznikiem tego języka w kraju, a jego członkowie to aktywni mężczyźni i kobiety, którzy zaspokajają wszystkie potrzeby ELT, we współpracy z Senegalską Radą Narodową (SNC). Osobiście byłam zapraszana i wspierana przez Biuro Języka Angielskiego w zakresie możliwości związanych z rozwojem zawodowym, szkoleniem nauczycieli i warsztatami ELT.

W krajowym programie nauczania języka angielskiego jest napisane, że język angielski jest szczególnie ważny, ponieważ ułatwia komunikację międzynarodową i otwiera nowe współprace z krajami takimi jak Gambia, Nigeria, Ghana, Chiny i Wielka Brytania. Ta idea przedkładania języka angielskiego nad inne języki obce jest podkreślona w tych wnikliwych słowach.

Jeden język może stać się priorytetem w nauczaniu języka obcego w danym kraju, nawet jeśli nie ma on statusu języka urzędowego. Staje się on językiem, którego dzieci są najprawdopodobniej uczone po przybyciu do szkoły, a także językiem najbardziej dostępnym dla dorosłych. (Gradol, 2006).

Tę ideę można łatwo odnieść do statusu, jaki język angielski ma nad innymi językami obcymi, takimi jak hiszpański i niemiecki w moim kraju. Jako nauczyciel języka angielskiego dla młodzieży i dorosłych, zdałem sobie sprawę, że obie grupy wiekowe są naprawdę zainteresowane nauką języka angielskiego w celu poprawy swoich umiejętności. W rzeczywistości, moi studenci są w stanie wykorzystać szeroki zakres umiejętności komunikacyjnych, które są dla nich trudne do wykorzystania w języku francuskim, którego uczyli się przez ponad sześć lat. Zaskakujące było usłyszeć, jak jeden z moich młodych uczniów powiedział: 'Popełniam mniej błędów w dyktandach angielskich niż we francuskich.’

Z drugiej strony, Stowarzyszenie Nauczycieli Języka Angielskiego w Senegalu stworzyło innowacyjne działania, aby umożliwić klubom języka angielskiego z całego kraju wzmocnienie i poprawę ich znajomości języka angielskiego poprzez konkursy akademickie. English Lovers Awards” to ogólnokrajowy program telewizyjny, który gromadzi uczniów z różnych szkół średnich, konkurujących w zakresie gramatyki, słownictwa i aktualnych tematów debat.

W ciągu ostatniej dekady, Dakar gościł kilka szkół dwujęzycznych, które oferują 50% swojego programu nauczania w języku angielskim. Senegalese American Bilingual School (SABS), Yavuz Selim oraz The West African College of the Atlantic (WACA) kształcą tysiące osób posługujących się biegle językiem angielskim w ramach czteroletniego programu, które dołączają do prestiżowych uniwersytetów w USA lub Wielkiej Brytanii. Te dwujęzyczne szkoły nie tylko używają języka angielskiego jako języka docelowego, ale używają go jako narzędzia do nauczania innych przedmiotów, takich jak nauka i technologia.

Mimo, że większość senegalskich pisarzy używa języka francuskiego w swojej twórczości, powstała znaczna liczba książek akademickich w dziedzinie ELT i literatury. W celu rozwijania kompetencji międzykulturowej naszych uczniów, lokalni nauczyciele EFL opracowali aktualne programy nauczania i podręczniki, które są obecnie używane w całym kraju. Go for English Senegal” i „Stay Tuned” to dwie istotne książki napisane przez senegalskich anglistów, które wykorzystuję w pracy z moimi uczniami. Dokładne wykorzystanie tych podręczników umożliwia uczniom nabycie kompetencji komunikacyjnej, umiejętności odnoszenia się do innych kultur w 'przyjaznej kulturowo’ klasie.

Wielu senegalskich naukowców, pracowników akademickich, specjalistów bankowych i studentów, którzy uczestniczą w międzynarodowych spotkaniach lub którzy zamierzają studiować w krajach anglojęzycznych, jest zobowiązanych do zwiększenia swojej biegłości w języku angielskim. „Ponieważ nasz lokalny język nie może osiągnąć międzynarodowego poziomu, którego potrzebuje nasz kraj, najwyższy czas, aby Senegal w pełni zintegrował język angielski w swojej edukacji i w mediach”(Thiam,.2013:). Pape Sadio Thiam uważa, że francuski więzi Senegal w ograniczonym pudełku frankofońskim, podczas gdy angielski otworzyłby granice dla globalnej cywilizacji, komunikacji i konsumpcji. Gradol wspomina o tej idei konkurencji między angielskim a innymi językami w następujących słowach:

To właśnie w Afryce toczą się obecnie najbardziej gorące debaty na temat miejsca edukacji English-medium. Angielski konkuruje jako medium edukacyjne z innymi językami postkolonialnymi, takimi jak francuski i portugalski, a także z lokalnymi językami ojczystymi. (Gradol, 2006, s.83)

Dla wielu młodych ludzi angielski oznacza otwartość umysłu, wolność i globalne obywatelstwo. Istnieje zauważalny wpływ na młode pokolenie tego, co jest znane jako „amerykański styl życia”. Wielu młodych ludzi w moich klasach żyje tym amerykańskim marzeniem, które wiążą bezpośrednio z umiejętnością płynnego posługiwania się językiem angielskim. Jest to wynik niezwykłego wpływu mediów, muzyki, filmów i nowych technologii, w których obracają się ci cyfrowi tubylcy.

Dla celów podróży i komunikacji, wielu ludzi biznesu, którzy nigdy nie chodzili do szkoły, uczy się angielskiego dla swoich specyficznych potrzeb. Są oni powszechnie znani jako „Modou-Modou”, co oznacza niepiśmiennych biznesmenów z niezwykłymi umiejętnościami komunikacyjnymi. Idea używania języka angielskiego jako języka dodatkowego związana jest głównie z Kachru (1990), który stwierdził, że „język należy teraz do tych, którzy używają go jako pierwszego języka oraz do tych, którzy używają go jako języka dodatkowego, czy to w formie standardowej, czy też w formie zlokalizowanej”. Modou-Modou odnaleźli swoją drogę w handlu dzięki wolności i umiejętności posługiwania się językiem angielskim w jego lokalnej formie. Innymi słowy, uniwersalna moc angielskiego nakłania Senegalczyków z różnych środowisk akademickich i o różnym statusie społecznym do nauki tego języka, aby zaspokoić swoje potrzeby komunikacyjne, ponieważ „angielski jest systemem operacyjnym globalnej konwersacji” (British Council, 2013: 2).

Konkluzja

W skrócie, Senegal jest częścią zachodnioafrykańskich krajów frankofońskich z francuskim jako językiem urzędowym, ale język Szekspira zdobywa znaczące miejsce w kilku dziedzinach. Pomimo mnogości języków lokalnych, język kolonialny jest używany jako środek nauczania w edukacji, administracji i mediach. Niemniej jednak, pro-aktywność praktyków ELT i obecność instytutów języka angielskiego wzmacniają i zachęcają ludzi do nauki i integracji języka angielskiego w celu globalizacji i wymiany międzynarodowej. Ludzie w Senegalu są świadomi rozprzestrzeniania się języka angielskiego w dzisiejszym świecie i są gotowi integrować i używać go zgodnie z jego podstawową funkcją: komunikacją ze światem, aby stać się globalnymi obywatelami.

Malherbe, M. (1989). Les Langues de l’Humanité: Paris: Seghers.

Crystal, D. (1997). Język angielski jako język globalny. Cambrige: Cambridge University Press.

Gradol, D. (2006). English Next. London: The British council. Available online:http://englishagenda.britishcouncil.org/continuing-professional-development/cpd-researchers/English-next

British Council. (August 2013). The English effect: The Impact of English, What it’s worth to the UK and why it matters to the World. British Council report. Retrieved from: https://www.britishcouncil.org/organisation/policy-insight-research/research/the-english-effect

Cisse, M. (2005). Langues, Etats et Societé. Dakar: Cheikh Anta Diop university.

Retrieved from: http://www.sudlangues.sn/IMG/pdf/doc-109.pdf

British Council. (2011). The English Language Francophone west Africa. Retrieved from https://englishagenda.britishcouncil.org/continuing-professional-development/cpd-researchers/english-language-francophone-west-africa

Ethnologue: Languages of the World. (2016) Retrieved from https://www.ethnologue.com/country/SN

La Constitution de la Republique du Senegal: Espace Francophonie.

Retrieved from http://democratie.francophonie.org/IMG/pdf/Senegal.pdf

*Mr. Oumar Moussa Djigo from Senegal, West Africa served as a teacher of English as a Foreign Language at Abbe Fridoil junior high school in Dakar. Uczy angielskiego młodych uczniów od ponad dziesięciu lat. Oumar pracuje również z dorosłymi uczniami w ELI (English Language Institute), gdzie prowadzi zajęcia z języka angielskiego w bankowości i finansach dla pracowników lokalnych banków. Udzielał również korepetycji uczniom szkół dwujęzycznych, od których oczekuje się lepszych wyników z innych przedmiotów, co pomogło mu w nauce przedmiotów ścisłych i innych. Jest osobą otwartą. Uwielbia poznawać nowych ludzi i lubi podróżować. Jest stypendystą Hornby Scholar 2016 studiującym MA in ELT na University of Warwick, UK.