Logogram

Een logogram, of logograph, is een enkel grapheme dat een woord of een morpheme (een betekenisvolle eenheid van taal) voorstelt. Dit in tegenstelling tot andere schrijfsystemen, zoals syllabaries, abugidas, abjads, en alfabetten, waar elk symbool (letter) in de eerste plaats een klank of een combinatie van klanken vertegenwoordigt.

Logogrammen worden gewoonlijk ook “ideogrammen” genoemd. Strikt genomen vertegenwoordigen ideogrammen echter rechtstreeks ideeën en niet zozeer woorden en morfemen, en geen van de hier beschreven logografische systemen is echt ideografisch.

Logografieën zijn samengesteld uit visuele elementen die op verschillende manieren zijn gerangschikt, in plaats van gebruik te maken van het segmentale foneem-bouwprincipe dat in alfabetische talen wordt gebruikt. Als gevolg daarvan is het relatief gemakkelijker om de klank van alfabetisch geschreven woorden te onthouden of te raden, terwijl het relatief gemakkelijker is om de betekenis van ideografieën te onthouden of te raden. Een ander kenmerk van logografen is dat één enkele logograaf door een veelheid van talen kan worden gebruikt om woorden met een gelijkaardige betekenis weer te geven. Hoewel verschillende talen ook dezelfde of vergelijkbare alfabetten, abjads, abugidas, syllabaries en dergelijke kunnen gebruiken, is de mate waarin zij identieke representaties delen voor woorden met verschillende uitspraken veel beperkter.

Logografische systemen

Logografische systemen zijn de vroegste echte schriftsystemen; veel van de eerste beschavingen in het Nabije Oosten, India, China en Midden-Amerika gebruikten een of andere vorm van logografisch schrift. Voorbeelden van talen met een logografisch systeem zijn:

• deels op basis van medeklinkers
  • Egyptische hiërogliefen – het Oude Egypte
• deels op basis van lettergrepen
  • Anatolische hiërogliefen – Luwisch
  • Spijkerschrift – Sumerisch, Akkadisch, andere Semitische talen, Elamitisch, Hettitisch, Luwisch, Hurriaans en Urartisch
  • Mayaglyfen – Chorti, Yucatec, and other Classic Maya languages
  • Yi (classical) — various Yi languages
• Chinese-based systems
  • Chữ nôm — Vietnam
  • Geba — Naxi
  • Jurchen — Jurchen
  • Khitan large script — Khitan
  • Tangut — Tangut
  • Zhuang — Zhuang

There are no purely logographic language systems in existance today. A common myth is that Chinese is a logographic language. Though many characters have associated meanings, nearly all Chinese words involve combinations of characters. Only a small minority of words in Chinese involve single characters. Additionally, characters are made up of sub-character radicals that can also cue pronunciation and meaning. Only the most basic monosyllabic words in Chinese could be considered logographic.

Logographs are used in modern shorthand systems in order to represent common words. Bovendien zijn de cijfers en wiskundige symbolen die in moderne schrijfsystemen worden gebruikt, ook logogrammen – 1 staat voor één, 2 voor twee, + voor plus, = voor gelijk enzovoort. In het Engels wordt de ampersand & gebruikt voor and en et (zoals &c voor et cetera), % voor procent, $ voor dollar, # voor getal, € voor euro, £ voor pond, enzovoort.

Ideografische en fonetische dimensies

Alle volledige logografische systemen omvatten een fonetische dimensie (zoals de “a” in het logogram @ at). In sommige gevallen, zoals het spijkerschrift zoals dat werd gebruikt voor het Akkadisch, wordt de overgrote meerderheid van de glyphs gebruikt voor hun klankwaarden in plaats van logografisch. Veel logografische systemen hebben ook een ideografische component, die in het Egyptisch “determinatieven” en in het Chinees “radicalen” worden genoemd. Typisch Egyptisch gebruik is om een logogram, dat mogelijk meerdere woorden met verschillende uitspraken weergeeft, uit te breiden met een determinatief om de betekenis te beperken, en een fonetische component om de uitspraak te specificeren. In het Chinees is de overgrote meerderheid van de karakters een vaste combinatie van een radicaal die de semantische categorie aangeeft, plus een fonetisch element om een idee te geven van de uitspraak, hoewel dit de laatste drie millennia enigszins ondoorzichtig is geworden. Het systeem van de Maya’s gebruikte logogrammen met fonetische aanvullingen zoals het Egyptische, terwijl ideografische componenten ontbraken.

Chinese karakters

Hoofdartikel: Chinese karakterclassificatie

Chinese geleerden hebben Chinese karakters van oudsher ingedeeld in zes typen op basis van etymologie.

De eerste twee typen zijn “eenlettergrepig”, wat betekent dat het karakter onafhankelijk van andere Chinese karakters is ontstaan. Hoewel de perceptie van de meeste westerlingen is dat de meeste karakters zijn afgeleid op een “single-body” manier, maken pictogrammen en ideogrammen in feite slechts een klein deel uit van de Chinese logogrammen. Productiever voor het Chinese schrift waren de twee “samengestelde” methoden, d.w.z. het karakter werd gecreëerd door verschillende karakters samen te voegen. Hoewel deze logogrammen “samenstellingen” worden genoemd, zijn het nog steeds afzonderlijke karakters, en ze worden zo geschreven dat ze evenveel ruimte innemen als elk ander logogram. De laatste twee typen zijn eerder methoden in het gebruik van karakters dan de vorming van karakters zelf.

1. Het eerste type, en het type dat het vaakst geassocieerd wordt met Chinees schrift, zijn pictogrammen, dat zijn picturale voorstellingen van het afgebeelde morfeem, bijv.b.v. 山 voor “berg”.
2. Het tweede type zijn ideogrammen die proberen abstracte begrippen grafisch weer te geven, zoals 上 “omhoog” en 下 “omlaag”. Ook beschouwd als ideogrammen zijn pictogrammen met een ideografische indicator; bijvoorbeeld, 刀 is een pictogram dat “mes” betekent, terwijl 刃 een ideogram is dat “mes” betekent.
3. Radicaal-radicale samenstellingen, waarin elk element (radicaal) van het teken hints geeft naar de betekenis.
4. Radicaal-fonetische samenstellingen, waarin een component (het radicaal) de algemene betekenis van het teken aangeeft, en de andere (het fonetische) hints geeft naar de uitspraak. Een voorbeeld is 樑 (Chinees: liáng), waarbij het fonetische 梁 liáng de uitspraak van het karakter aangeeft en het radicaal 木 (“hout”) zijn betekenis van “draagbalk”. Karakters van dit type vormen de meerderheid van de Chinese logogrammen.
5. Karakters met veranderde notatie zijn karakters die oorspronkelijk hetzelfde karakter waren, maar door orthografische en vaak ook semantische drift uit elkaar zijn gegroeid. Bijvoorbeeld, 樂’muziek’ wordt ook gelezen 樂’plezier’.
6. Improviserende karakters (lit. “geïmproviseerde-geleende-woorden”) en komen in gebruik wanneer een inheems gesproken woord geen corresponderend karakter heeft, en dus een ander karakter met dezelfde of een vergelijkbare klank (en vaak een nauwe betekenis) wordt “geleend”; soms kan de nieuwe betekenis de oude betekenis verdringen. 自 was vroeger een pictografisch woord dat “neus” betekende, maar werd geleend om “zelf” te betekenen. Het wordt nu bijna uitsluitend gebruikt om “zelf” te betekenen, terwijl de betekenis “neus” alleen overblijft in set-zinnen en meer archaïsche samenstellingen. Door hun afleidingsproces kan de hele reeks Japanse kana beschouwd worden als van dit karakter, vandaar de naam kana (仮名; 仮 is een vereenvoudigde vorm van 假).

De meest productieve methode van het Chinese schrift, het radicaal-fonetische, werd mogelijk omdat het fonetische systeem van het Chinees een genereuze homonymie toestond, en omdat bij de overweging van fonetische overeenkomst toon over het algemeen werd genegeerd, evenals de mediale en laatste medeklinkers van de karakters in kwestie, althans volgens de theorie die volgt uit de gereconstrueerde uitspraak van het Oude Chinees. Merk op dat als gevolg van de lange periode van taalevolutie, dergelijke “hints” binnen karakters, zoals gegeven door de radicaal-fonetische samenstellingen, soms nutteloos zijn en misleidend kunnen zijn in modern gebruik. Dit geldt met name voor niet-Chinese talen, zoals het Japans, die ook inheemse lezingen aan Chinese karakters hebben verbonden.

Chinese karakters gebruikt in het Japans en Koreaans

In de context van de Chinese taal vertegenwoordigen Chinese karakters over het algemeen woorden en morfemen in plaats van zuivere ideeën; de overname van Chinese karakters door de Japanse en Koreaanse talen (waar ze respectievelijk bekend staan als kanji en hanja) heeft echter geleid tot enkele complicaties in dit beeld.

Vele Chinese woorden, samengesteld uit Chinese morfemen, werden in het Japans en Koreaans geleend samen met hun karakterrepresentaties; in dit geval werden de morfemen en karakters samen geleend. In andere gevallen echter werden karakters geleend om inheemse Japanse en Koreaanse morfemen weer te geven, op basis van de betekenis alleen. Als gevolg hiervan kan een enkel teken uiteindelijk meerdere morfemen vertegenwoordigen met een vergelijkbare betekenis, maar van verschillende oorsprong in verschillende talen.

Voordelen en nadelen

Nadelen:

• In vergelijking met alfabetische systemen hebben logografieën het nadeel dat veel meer glyphs en hun respectievelijke uitspraken (die talrijk kunnen zijn in het Japans, Koreaans en Chinees) uit het hoofd geleerd moeten worden. Het vergt echter veel minder inspanning dan het onthouden van de juiste spelling in het Engels.
• De uitspraak van een geschreven woord is niet duidelijk, tenzij je alle logografen kent (maar je kunt er wel naar raden). In het Japans is dit bijzonder moeilijk, omdat er meerdere mogelijke uitspraken zijn voor bijna elk logogram.
• Omgekeerd is de spelling van een woord niet duidelijk uit de uitspraak, zoals in veel alfabetische systemen zoals het Italiaans en het Fins. (Dat wil zeggen, tenzij je ook de betekenis van het woord kent en kunt raden uit welke logogrammen het bestaat. Recente ontwikkelingen in de tekstverwerkingstechnologie hebben het echter gemakkelijker gemaakt om het juiste logogram te kiezen.
• Logogrammen kunnen niet verbogen worden zoals woorden in alfabetische systemen dat kunnen. Talen die Chinese logogrammen hebben geïmporteerd, zoals Japans en Koreaans (die beide uitgebreid verbuigen) kunnen hun taal niet nauwkeurig beschrijven met logogrammen alleen, en een apart alfabetisch of syllabarisch systeem is hoe dan ook nodig.

Voordelen:

• Het grootste voordeel is dat men niet per se de spreektaal van de schrijver hoeft te kennen om ze te begrijpen – iedereen begrijpt wat 1 betekent, of ze het nu een, eins, uno of ichi noemen. Evenzo kunnen mensen die verschillende Chinese dialecten spreken elkaar misschien niet begrijpen bij het spreken, maar tot op zekere hoogte wel bij het schrijven, zelfs als ze niet in standaard Chinees schrijven. Bovendien was in het oude Oosten (met inbegrip van Vietnam, Mantsjoerije, Korea, Japan, enz.) schriftelijke communicatie (筆談) de norm in de internationale handel en diplomatie. Voor doven is het logogramsysteem ook veel gemakkelijker te leren, omdat de woorden geen verband houden met geluid, en het aantal woorden dat men uit het hoofd moet leren enorm vermindert.
• De betekenis van woorden kan rechtstreeks worden gekend. Dit vermindert aanzienlijk de hoeveelheid inspanning die nodig is om van basisalfabetisme naar functionele en academische geletterdheid te gaan, ondanks de aanvankelijke moeilijkheid om geletterd te worden. Iedereen die weet wat de letters betekenen, kan zonder uitleg weten wat een nieuw woord betekent. Dit voordeel wordt nog duidelijker naarmate men verder komt in de academische wereld. In het Engels bijvoorbeeld worden meer abstracte woorden kunstmatig geconstrueerd uit Griekse of Latijnse woorden. Deze woorden zijn vaak onbegrijpelijk voor de meeste mensen buiten het vakgebied. Het woord “logogram” bijvoorbeeld is een combinatie van de Griekse woorden logo (“woord” of “spraak”) en gram (“iets geschreven” of “tekening”). In het Chinees wordt het geschreven als 表語文字 (Woord dat letter uitdrukt) en iedereen die op basisniveau kan lezen en schrijven kan de betekenis correct raden. Eens men de basis 2000-3000 letters/woorden in logogram leert, wordt men onmiddellijk functioneel geletterd. En het kost weinig moeite om academisch geletterd te worden op een zeer gevorderd niveau. Anderzijds is er in de westerse taal, bijvoorbeeld, geen verlaging van de leercurve voor nieuwe termen en nieuwe woordenschat naarmate men academisch vordert, tenzij men Grieks of Latijn leert. Het gebruik van logogrammen vermindert het aantal woorden dat men moet onthouden, aangezien de meeste woorden bijna instinctief kunnen worden gelezen en geschreven. Dit wordt aangehaald als de voornaamste reden waarom de alfabetiseringsgraad en de functionele alfabetiseringsgraad in Japan en China zo dicht bij elkaar liggen.
• Een op logogrammen gebaseerd systeem gebruikt minder karakters om iets uit te drukken dan een alfabetisch systeem. Compare the following title in English, Chinese(traditional/simplified) and Japanese, respectively:

• “Return of the King”
• “王者歸來”/”王者归来”
• “王の帰還”

Usually, the more complicated the idea being expressed, the more apparent this trend becomes; for example, the military term APFSDS and the translation in Chinese and Japanese:

• “armour-piercing fin-stabilized discarding sabot”
• “尾翼穩定脫殼穿甲彈”/”尾翼稳定脱壳穿甲弹”
• “装弾筒付翼安定徹甲弾”

And the weapon:

• “smoothbore gun”
• “滑膛炮”/”滑膛炮”
• “滑腔砲”

And also terms like:

• “Soviet-Sino Conflict”
• “中蘇對立”/”中苏对立”
• “中ソ対立”

Note however, that the number of spoken syllables in either langue is similar, en dat het aantal pennenstreken dat nodig is om de Engelse versie te schrijven aanzienlijk lager is (21 tegen 38 en 33 in het eerste voorbeeld, en 53 tegen 100 en 101 in het tweede voorbeeld), wat betekent dat het schrijven van de logografische versie aanzienlijk langer kan duren. Dit is minder een probleem bij het typen op een computer.

Aan de andere kant is er voor voorbeelden als het volgende weinig voordeel:

• “Unie van Socialistische Sovjetrepublieken”
• “蘇維埃社會主義共和國聯盟”/”苏维埃社会主义共和国联盟”

Dit geldt met name voor gevallen waarin het Engels een idee in een woord kan uitdrukken, zoals:

• “Socialisme”
• “社會主義”/”社会主义”

of:

• “Secretaris” (van organisatie)
• “秘書長”/”秘书长”
• “書記長”

Daarnaast, alfabetten hebben een klein voordeel bij het gebruik van acroniemen, zoals “Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation” in “LASER”. Dit is ook in mindere mate mogelijk in op logogrammen gebaseerde talen. For example the United Nations:

• “UN”
• “国連” (from 国際連合)/”联合国”
• “联合国”

Or the North Atlantic Treaty Organisation:

• “NATO”
• “北約”/”北约” (From Chinese 北大西洋公約組織. The Japanese name is 北大西洋条約機構)

One advantage of logograms in cases like the first example is that, while one who has not heard of the United Nations would have no clue as to what UN is, with logograms a moderately educated individual could easily decipher that this 国連 is something to do with “国 -> country” and “連 -> union”, thus making the meaning more or less apparent. De tweede, “北 -> noorden” en “約 -> belofte/verdrag” zouden echter verwarrend zijn.

Kortere zinnen zijn gunstig voor belangrijke communicatiemedia, zoals kranten (met name krantenkoppen), en gebruikers van webbrowsers voor mobiele telefoons en soortgelijke apparaten die informatie op kleine schermen weergeven. Deze apparaten hebben meestal weinig toetsen, maar systemen om Chinese karakters op te splitsen in hun samenstellende delen, evenals fonetische systemen op basis van Bopomofo of Pinyin zijn gebruikt om een enkel Chinees karakter in te voeren met meerdere toetsaanslagen.

Ook vanwege het aantal glyphs is er bij programmeren en computergebruik in het algemeen meer geheugen nodig om een dergelijk karakter op te slaan dan bij een Latijns karakter, hoewel een woord in het Chinees wordt weergegeven door één of twee glyphs (twee tot vier bytes in Unicode), vergeleken met gemiddeld vijf tekens plus een spatie (zes bytes in ASCII) in het Engels (meer in talen als Spaans en Duits). Unicode wordt zelfs steeds meer voor het Engels gebruikt (zoals in de programmeertaal Java) en gebruikt, afhankelijk van de codering, één of meer bytes per karakter.

Omdat karakterherkenning niet moeilijk is (vergelijkbaar met korte Engelse woorden van vergelijkbare grootte, zoals ‘cat’, ‘dog’ of ‘cake’) als het systeem eenmaal is aangeleerd, en zinnen relatief kort zijn, maakt een op logogrammen gebaseerd systeem over het algemeen snellere leestijden mogelijk.

Zie ook

• Chinese karakterclassificatie
• Hieroglyph
• Ideogram
• Pictogram

• A Typographic Outcry: a curious perspective

• DeFrancis, John (1984). De Chinese taal: Feit en fantasie, University of Hawaii Press. ISBN 0-8248-1068-6.
• Hannas, William C. (1997). Asia’s Orthographic Dilemma, University of Hawaii Press. ISBN 0-8248-1892-X.
• Hoffman, Joel M. (2004). In den beginne: A Short History of the Hebrew Language, NYU Press. ISBN 0-8147-3690-4. – Chapter 3.

de:Schriftzeichen#Logogrammfr:Logogrammehe:לוגוגרמהsh:Logogramzh:意音文字

This page uses Creative Commons Licensed content from Wikipedia (view authors).