History Does Not Repeat Itself, But It Rhymes

Mark Twain? John Robert Colombo? James Eayrs? Anonimowy?

Drogi Badacz Cytatów: Istnieje popularna humorystyczna maksyma dotycząca historii, którą zwykle przypisuje się Markowi Twainowi. Ale jest tak wiele wątpliwości co do tego przypisania, że czołowy felietonista biznesowy dla „New York Times” napisał co następuje: 1

„Historia się nie powtarza, ale często się rymuje”, jak często podobno mawiał Mark Twain. (Nie znalazłem żadnych przekonujących dowodów na to, że kiedykolwiek wypowiedział ten piękny aforyzm. Nieważne – ta linia jest zbyt dobra, by się jej oprzeć.)

Czy mógłbyś proszę zbadać pochodzenie tego przysłowia?

Quote Investigator: Nie ma żadnych merytorycznych dowodów na to, że Twain, który zmarł w 1910 roku, wygłosił tę uwagę. W 1970 roku ukazały się w druku dwa najwcześniejsze znane bliskie odpowiedniki. Co ciekawe, oba przypadki zostały przypisane Markowi Twainowi.

QI zlokalizowało powiedzenie w wierszu kanadyjskiego artysty Johna Roberta Colombo w zbiorze zatytułowanym „Neo Poems”. Eksperymentalny utwór zawierający powiedzenie nosił tytuł „A Said Poem”, a jego nowatorski format składał się z serii cytatów. Pierwsze cztery wersy brzmiały: 2

A SAID POEM
for Ronald and Beatrice Gross

„Widziałem przyszłość i ona nie działa” – powiedział Robert Fulford.
„Gdyby nie było Polski, nie byłoby Polaków” – powiedział Alfred Jarry.
„Nie robimy filmu, na który się umawiali”, powiedział Robert Flaherty.
„Historia nigdy się nie powtarza, ale się rymuje”, powiedział Mark Twain.

W kwietniu 2011 QI skontaktowało się z Johnem Robertem Colombo za pośrednictwem poczty elektronicznej, aby zapytać o źródło tego wyrażenia. 3 Colombo uważał, że spotkał się z tym powiedzeniem w druku gdzieś w latach sześćdziesiątych, być może w kolumnach „The Times Literary Supplement”. Uważał to powiedzenie za część „przysłowiowego lore” i nigdy nie widział dokładnego źródła.

Maksyma ta pojawiła się również na stronach „New York Timesa” w styczniu 1970 roku. Osoba o inicjałach W.D.M wysłała do gazety list z zapytaniem o pochodzenie tego powiedzenia. Pytanie zostało wydrukowane w sekcji „Q: A:” w gazecie, ale niestety, żadna satysfakcjonująca odpowiedź nie została później przyniesiona przez czytelników: 4

W.D.M. poszukuje źródła następującego powiedzenia, przypisywanego Markowi Twainowi: „Historia nigdy się nie powtarza, ale się rymuje.”

Te dwa cytaty zostały wymienione w ważnym, niedawno wydanym dziele referencyjnym „The Dictionary of Modern Proverbs” z Yale University Press. 5

A oto dodatkowe wybrane cytaty w porządku chronologicznym.

W 1845 roku interesujący prekursor tematyczny używający opisowego zwrotu „mistyczny rym” został wydrukowany w publikacji „The Christian Remembrancer”: 6

Wizja się powtarza; wschodnie słońce ma drugi wschód; historia powtarza swą opowieść nieświadomie i odchodzi w mistyczny rym; epoki są prototypami innych epok, a kręty bieg czasu sprowadza nas znowu w to samo miejsce.

Mark Twain użył wstępnej frazy „Historia nigdy się nie powtarza” w powieści, którą napisał wspólnie ze swoim sąsiadem Charlesem Dudleyem Warnerem. W wydaniu z 1874 roku „The Gilded Age: A Tale of To-Day” wykorzystało cudownie żywy język figuratywny oparty na kalejdoskopie: 7

Historia nigdy się nie powtarza, ale kalejdoskopowe kombinacje obrazowanej teraźniejszości często wydają się być skonstruowane z połamanych fragmentów antycznych legend.

W 1896 roku humorysta Max Beerbohm zastosował w tej dziedzinie dowcip o historykach. Wpis QI dotyczący tego cytatu i jego odmian można znaleźć tutaj:

„Historia”, jak powiedziano, „nie powtarza się. Historycy powtarzają się nawzajem.”

Mark Twain również mówił o powtarzaniu się historii w komentarzu do swojego słynnego opowiadania o „Słynnej skaczącej żabie z hrabstwa Calaveras”. Wyszukane dwujęzyczne rozszerzone wydanie opowiadania z 1865 roku zostało opublikowane w 1903 roku. Twain odkrył wersję żabiej opowieści osadzoną w klasycznej Grecji i chwilowo pomyślał, że komiczna anegdota jest starożytna. Później Twain zdał sobie sprawę, że grecka wersja została stworzona przez profesora w Anglii na podstawie jego tekstu: 8

UWAGA. Listopad, 1903. Kiedy przekonałem się, że „Skacząca żaba” jest grecką opowieścią sprzed dwóch lub trzech tysięcy lat, byłem szczerze szczęśliwy, ponieważ najwyraźniej było to najbardziej uderzające i zadowalające uzasadnienie mojej ulubionej teorii, że żadne zdarzenie nie jest jedyne i samotne, ale jest tylko powtórzeniem rzeczy, która wydarzyła się wcześniej, i być może często.

W 1941 roku Chicago Tribune w Illinois wydrukowała artykuł z następującym, powiązanym tematycznie nagłówkiem: 9

History May Not Repeat, But It Looks Alike

W 1962 roku w czasopiśmie literackim „Contact” z siedzibą w Kalifornii ukazał się utwór, który przedstawiał historię jako rymowany wiersz. W piątym wersie „Suity luster” znalazły się następujące treści: 10

Można by pomyśleć, że historia uczy; ona powtarza;
strona po stronie, wiersz w doskonałym rymie
tolle echo dzwonów z obu stron arkuszy
na narodziny i pogrzeby, opowiada czas
bezwiecznej Alicji, fałsze Hamleta-
najnowsze światło z zaginionych galaktyk.

W 1970 roku John Robert Colombo opublikował „A Said Poem”, i jak zauważono wcześniej, następujący wiersz został włączony:

„Historia nigdy się nie powtarza, ale się rymuje”, powiedział Mark Twain.

W styczniu 1970 roku „New York Times” wydrukował zapytanie poszukujące źródła dla wspomnianej wcześniej linijki przypisywanej Twainowi.

W 1971 roku w tomie „Diplomacy and Its Discontents” Jamesa Eayrsa wydrukowano przykład powiedzenia przypisywanego Twainowi. Wersja ta różniła się nieznacznie poprzez użycie „does not” zamiast „never”: 11

Kłopot z historią polega na tym, że choć historycy powtarzają się nawzajem, historia nigdy nie powtarza się sama. Nie, w każdym razie nie dokładnie. (Kiedy Mark Twain oświadczył: „Historia się nie powtarza, ale się rymuje”, poszedł mniej więcej tak daleko, jak tylko mógł.)

Letnie wydanie „University of Toronto Quarterly” z 1971 roku zawierało fragment, w którym oceniano zbiór „Neo Poems” Colombo. Recenzent uznał, że wiersz przypisany Twainowi jest warty uwagi i przedrukował go: 12

Meanwhile, I’m grateful for random gems that I might otherwise have missed, like Mark Twain’s 'History never repeats itself but it rhymes.’

W maju 1972 roku profesor James Eayrs napisał esej opiniotwórczy w „The Windsor Star” of Windsor, Ontario. Zatrudnił on inny wariant przysłowia, ale nie przedstawił żadnej askrypcji: 13

Historia może się nie powtarza. But it rhymes.

W grudniu 1972 roku felietonista w „The Sun” z Vancouver w Kolumbii Brytyjskiej przypisał maksymę Jamesowi Eayrsowi. Być może felietonista zobaczył nienapisany cytat podany bezpośrednio powyżej: 14

James Eayrs. „Historia może się nie powtarza. Ale się rymuje.”

W 1974 roku w czasopiśmie „The History Teacher” wydrukowano inną wersję maksymy przypisywanej Twainowi. W tym przypadku użyto słowa „przeszłość” zamiast „historia”: 15

Zależność między ciągłością a nieciągłością historii rzadko była lepiej wyrażona niż w epigramie Marka Twaina: „Przeszłość się nie powtarza, ale się rymuje.”

W podsumowaniu najwcześniejszy znany dowód tego popularnego cytatu pojawił się w 1970 r., ale ta data jest wiele dekad po śmierci Marka Twaina. Stąd nie ma żadnego merytorycznego wsparcia dla przypisania go Twainowi. Prekursorzy wspominający o historii i rymie byli publikowani przed 1970 rokiem, ale wypowiedzi te nie były zwarte i dowcipne.

Uwagi do obrazu: Repeat-Synchronize image from OpenClips at . Mark Twain z WikiImages w . History-Mystery z Cool Text Free graphics generator.

(Wielkie podziękowania dla Barry’ego Popika za jego badania nad tym powiedzeniem. Podziękowania dla Daniela Gackle i Bena Yagody, którzy zapytali o przypisanie Twaina. Specjalne podziękowania dla Dana Goncharoffa, który zlokalizował cytat z 1845 roku. Podziękowania dla Charliego Doyle’a, Wolfganga Miedera i Freda Shapiro za ich pracę nad „The Dictionary of Modern Proverbs”. Podziękowania również dla Victora Steinboka, Kena Hirscha i Billa Mullinsa, których komentarze były pomocne. Na koniec: In Memoriam: Dla mojego brata, który również pytał o to powiedzenie w 2011 r.)