Afganistan ma burzliwą przeszłość. W ciągu ostatnich trzech dekad kraj ten był okupowany przez komunistyczne wojska radzieckie i siły międzynarodowe pod dowództwem USA, a w latach między nimi rządziły nim grupy bojowników i cieszący się złą sławą opresyjny islamski Taliban.
Przez cały zmieniający się krajobraz polityczny Afganistanu w ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat, prawa kobiet były wykorzystywane przez różne grupy dla osiągnięcia korzyści politycznych, czasami były poprawiane, ale często nadużywane.
’Afgańskie kobiety najbardziej straciły na wojnie i militaryzacji’
Horia Mosadiq
Horia Mosadiq była młodą dziewczyną, kiedy Rosja najechała Afganistan w 1979 roku. Teraz pracuje w Amnesty jako badaczka Afganistanu. Posłuchaj poniższego nagrania, aby poznać trzydziestoletnią, złożoną i burzliwą historię oraz wpływ okupacji i militaryzacji na kobiety i dziewczęta żyjące w Afganistanie.
Przed inwazją w 1979 roku
Pomyśl o kobietach w Afganistanie, a prawdopodobnie przypomnisz sobie zdjęcia w mediach przedstawiające kobiety w pełnych burkach, być może słynne zdjęcie „afgańskiej dziewczyny” z National Geographic, lub prominentne postacie zamordowane za widoczną obronę praw kobiet. Ale nie zawsze tak było.
„Jako dziewczynka pamiętam, jak moja mama nosiła spódniczki mini i zabierała nas do kina. Moja ciotka chodziła na uniwersytet w Kabulu.”
Horia
Do czasu konfliktu w latach 70. XX w. prawa kobiet w kraju rozwijały się stosunkowo stabilnie. Afgańskie kobiety po raz pierwszy uzyskały prawa wyborcze w 1919 roku – zaledwie rok po tym, jak kobiety w Wielkiej Brytanii otrzymały prawa wyborcze, i rok przed tym, jak kobiety w Stanach Zjednoczonych zostały dopuszczone do głosowania. W latach 50. zniesiono purdah (separację płci), a w latach 60. nowa konstytucja wprowadziła równouprawnienie w wielu dziedzinach życia, w tym w udziale w życiu politycznym.
Ale podczas zamachów stanu i sowieckiej okupacji w latach 70-tych, poprzez konflikt cywilny między grupami mudżahedinów a siłami rządowymi w latach 80-tych i 90-tych, a następnie pod rządami talibów, kobiety w Afganistanie coraz bardziej traciły swoje prawa.
Rządy talibów w latach 90-tych
Kim są talibowie?
Talibowie są obecnie znani z łamania praw człowieka. Grupa powstała w 1994 roku po latach konfliktów. Wielu z jej członków to byli bojownicy mudżahedinów, którzy przeszli szkolenie w Pakistanie podczas wojny domowej w Afganistanie w latach 80. i 90. Zjednoczyli się, aby uczynić z Afganistanu państwo islamskie. Talibowie rządzili w Afganistanie od 1996 do 2001 roku.
Odmawianie kobietom praw człowieka
Pod rządami talibów kobiety i dziewczynki były dyskryminowane na wiele sposobów, za „przestępstwo” urodzenia się dziewczynką. Talibowie egzekwowali swoją wersję islamskiego prawa szariatu. Kobiety i dziewczęta miały:
- zakaz chodzenia do szkoły lub studiowania
- zakaz pracy
- zakaz wychodzenia z domu bez męskiej przyzwoitki
- zakaz publicznego pokazywania skóry
- zakaz dostępu do opieki zdrowotnej świadczonej przez mężczyzn (przy zakazie pracy dla kobiet opieka zdrowotna była praktycznie niedostępna)
- zakaz angażowania się w politykę lub zabierania głosu publicznie.
Było wiele innych sposobów, w jakie odmawiano im praw. Kobiety były w zasadzie niewidzialne w życiu publicznym, uwięzione w swoich domach. W Kabulu nakazano mieszkańcom zasłaniać okna na parterze i na pierwszym piętrze, aby kobiety w środku nie były widoczne z ulicy. Jeśli kobieta opuszczała dom, to w pełnym welonie (burka), w towarzystwie męskiego krewnego: nie miała żadnej niezależności.
Jeśli nie przestrzegała tych dyskryminujących praw, kary były surowe. Kobieta mogła zostać wychłostana za pokazanie choćby centymetra lub dwóch skóry pod burką, pobita za próbę nauki, ukamienowana, jeśli uznano ją za winną cudzołóstwa.
Gwałty i przemoc wobec kobiet i dziewcząt były powszechne. Afgańskie kobiety były brutalnie traktowane w prawie i niemal w każdym aspekcie ich codziennego życia. Pewnej kobiecie w Kabulu obcięto koniec kciuka za to, że nosiła lakier do paznokci, na przykład w 1996 r.
„Zastrzelili mojego ojca tuż przede mną. To było o dziewiątej w nocy. Przyszli do naszego domu i powiedzieli mu, że mają rozkaz go zabić, bo pozwolił mi chodzić do szkoły. Mudżahedini już wcześniej zabronili mi chodzić do szkoły, ale to nie wystarczyło. Nie potrafię opisać tego, co zrobili mi po zabiciu ojca…’
Piętnastoletnia dziewczynka w Kabulu, 1995
Międzynarodowa interwencja w 2001 roku
Stany Zjednoczone prowadziły międzynarodową kampanię wojskową interweniując w Afganistanie bezpośrednio po atakach z 11 września 2001 roku.
Światowi przywódcy, w tym z Wielkiej Brytanii i USA, regularnie powoływali się na potrzebę poprawy praw afgańskich kobiet jako uzasadnienie interwencji.
„Nie może być prawdziwego pokoju i odbudowy w Afganistanie bez przywrócenia praw kobiet.”
Sekretarz Generalny ONZ Kofi Annan„Odbudowa Afganistanu musi pociągnąć za sobą przywrócenie praw afgańskich kobiet, w istocie nie będzie możliwa bez nich.”
Sekretarz Stanu USA Colin Powell„Konflikt nie będzie końcem. Nie odejdziemy, jak to już wiele razy czynił świat zewnętrzny.”
Premier Wielkiej Brytanii Tony Blair
Talibowie zostali odsunięci od władzy pod koniec 2001 r..
W latach następujących po interwencji międzynarodowej wiele szkół otworzyło swoje drzwi dla dziewcząt, a kobiety wróciły do pracy. Nastąpił postęp w kierunku równouprawnienia: nowa konstytucja z 2003 r. zapisała w niej prawa kobiet, a w 2009 r. Afganistan przyjął ustawę o eliminacji przemocy wobec kobiet (EVAW).
Ale talibowie i inne wysoce konserwatywne grupy powstańcze nadal kontrolują niektóre części Afganistanu, a przemoc i dyskryminacja wobec kobiet i dziewcząt trwa – w całym Afganistanie. W 2011 roku Afganistan został nazwany „najbardziej niebezpiecznym krajem” dla kobiet.
Teraz kobiety są nadal rutynowo dyskryminowane, maltretowane i prześladowane. Jest jeszcze wiele do zrobienia, zanim równość z politycznej retoryki stanie się codzienną rzeczywistością dla kobiet w Afganistanie.