The True Story of Bridge of Szpiegów

Most szpiegów Stevena Spielberga opowiada o niewiarygodnej wymianie szpiegów, która miała miejsce w szczytowym okresie zimnej wojny. Tom Hanks wcielił się w rolę adwokata Jamesa Donovana, człowieka, który najpierw bronił oskarżonego rosyjskiego agenta, a następnie wynegocjował jego wymianę na amerykańskiego pilota przetrzymywanego przez Związek Radziecki. W 1964 roku Donovan opublikował pamiętnik o swoich niezapomnianych przeżyciach, zatytułowany Strangers on a Bridge.

Patrząc na niektóre z prawdziwych wydarzeń i osób, które zainspirowały film:

Rudolf Abel został aresztowany podczas pracy pod przykrywką w USA.

W 1948 roku do Stanów Zjednoczonych przybył dobrze wyszkolony agent sowieckiego wywiadu. Posługując się pseudonimem Emil Goldfus, jako przykrywkę założył studio artystyczne na Brooklynie. Choć naprawdę nazywał się William Fisher, stał się najbardziej znany jako Rudolf Abel.

W 1952 roku Abel miał nieszczęście otrzymać niekompetentnego podwładnego: Reino Hayhanen. Po kilku latach nadużywania alkoholu i braku osiągnięć w zbieraniu informacji wywiadowczych, Hayhanenowi kazano wrócić do Związku Radzieckiego. W obawie przed karą za swoje niedociągnięcia, Hayhanen poprosił o azyl w Ambasadzie USA w Paryżu w maju 1957 r.

Abel popełnił kiedyś błąd, przyprowadzając Hayhanena do swojego studia. Dezerter był więc w stanie powiedzieć FBI, jak znaleźć swojego przełożonego; 21 czerwca 1957 roku Abel został aresztowany w pokoju hotelowym w Nowym Jorku.

Donovan uważał, że każdy zasługuje na obronę

Po odmowie współpracy z rządem USA Abel został oskarżony o szpiegostwo. Teraz potrzebował adwokata.

Obrona domniemanego sowieckiego szpiega nie była poszukiwanym zadaniem w Ameryce lat pięćdziesiątych. Ale Brooklyńskie Stowarzyszenie Prawników znało odpowiedniego człowieka do tej pracy: James B. Donovan.

Donovan był prawnikiem ubezpieczeniowym, który pracował dla Biura Służb Strategicznych (poprzednika CIA) podczas II wojny światowej. Służył również jako zastępca prokuratora w głównym procesie norymberskim. Co najważniejsze, wierzył, że każdy – nawet podejrzany o szpiegostwo – zasługuje na energiczną obronę, i przyjął to zadanie. (Chociaż Donovan i jego rodzina doświadczyli krytyki, w tym gniewnych listów i telefonów w środku nocy, jego zaangażowanie w obronę praw Abla było w dużej mierze respektowane.)

Abel został skazany pod wszystkimi trzema zarzutami

Donovan, wspierany przez dwóch innych prawników, gorączkowo przygotowywał się do procesu Abla, który rozpoczął się w październiku 1957 roku. Abel został oskarżony o 1) konspirację w celu przekazywania informacji wojskowych i nuklearnych Związkowi Radzieckiemu; 2) konspirację w celu zbierania tych informacji; oraz 3) przebywanie na terenie Stanów Zjednoczonych bez zarejestrowania się jako zagraniczny agent.

Dowody przeciwko Ablowi zostały znalezione w jego pokoju hotelowym i studiu. Obejmowały one krótkofalówki, mapy obszarów obronnych USA i liczne wydrążone pojemniki (takie jak pędzel do golenia, spinki do mankietów i ołówek). Kolejnym dowodem była wydrążona sztabka niklu, którą Hayhanen zgubił wkrótce po przyjeździe do Nowego Jorku. (W 1953 roku, dziennikarz znalazł tę monetę i zawarty w niej mikrofilm.)

Pomimo prób Donovana, aby wyjaśnić lub zbagatelizować te dowody – wspomniał, że wiele aktów magicznych wykorzystywało puste monety – i prób zdyskredytowania Hayhanena, Abel został skazany za wszystkie trzy zarzuty 25 października 1957 roku.

Donovan musiał walczyć o życie Abla

Po skazaniu, Abelowi groziło coś więcej niż więzienie: przekazywanie strategicznych informacji do obcego kraju wiązało się z potencjalną karą śmierci. Donovan musiał teraz walczyć o życie swojego klienta.

Na szczęście, prawnik był na tyle przewidujący, by argumentować, że trzymanie szpiega w pobliżu może być dobrym pomysłem: „Jest możliwe, że w dającej się przewidzieć przyszłości Amerykanin o równoważnej randze zostanie schwytany przez Rosję Sowiecką lub sojusznika; w takim momencie wymiana więźniów za pośrednictwem kanałów dyplomatycznych mogłaby zostać uznana za leżącą w najlepszym narodowym interesie Stanów Zjednoczonych.”

Donovan wygrał tę bitwę – 15 listopada 1957 roku sędzia Mortimer Byers skazał Abla na 30 lat więzienia, a nie na śmierć, za najcięższy zarzut.

Donovan odwołał się od tej sprawy

Podczas gdy Abel zmierzał do więzienia, Donovan kontynuował pracę na rzecz swojego klienta. Abel został aresztowany i przetrzymywany przez funkcjonariuszy Urzędu Imigracji i Naturalizacji, ale agenci FBI przesłuchali go i przeszukali jego pokój hotelowy bez uzyskania nakazu. Donovan uważał, że narusza to Czwartą Poprawkę, chroniącą przed nieuzasadnionym przeszukaniem i zajęciem, i złożył w tej sprawie apelację.

Mimo że Abel był cudzoziemcem, Donovan – i sądy – uważali, że zasługuje na pełną ochronę konstytucyjną, i w końcu Sąd Najwyższy zgodził się rozpatrzyć tę sprawę. Jednak 28 marca 1960 roku Sąd orzekł 5 do 4 na niekorzyść Abla.

Rząd USA zaoferował uwolnienie Abla, jeśli Związek Radziecki uwolni schwytanego Amerykanina

Po nieudanej apelacji wydawało się, że Abel może spędzić dziesięciolecia w więzieniu. Wtedy pilot Francis Gary Powers został zestrzelony nad Związkiem Radzieckim 1 maja 1960 roku. Powers leciał samolotem szpiegowskim U-2, a sowieccy urzędnicy sądzili go za szpiegostwo; otrzymał wyrok 10 lat więzienia.

Gdy Powers został schwytany, mówiło się, że może zostać wymieniony na Abla. Oliver Powers, ojciec pilota, napisał nawet do Abla w sprawie wymiany. W 1961 r. Donovan otrzymał list z Niemiec Wschodnich – wysłany pod nadzorem KGB – potwierdzający zainteresowanie tej strony transakcją.

Rząd amerykański również był skłonny wydać Abla za Powersa. Potrzebował jednak kogoś, kto ustaliłby szczegóły.

Donovan udał się do Niemiec, aby negocjować wymianę

Donovan został poproszony o negocjacje w sprawie wymiany. Urzędnicy rządowi powiedzieli mu, że Powers jest priorytetem, ale za żelazną kurtyną przetrzymywano również dwóch amerykańskich studentów: Frederic Pryor był sądzony w Niemczech Wschodnich za szpiegostwo, a Marvin Makinen odsiadywał wyrok w Rosji za fotografowanie sowieckich instalacji wojskowych.

Donovanowi powiedziano również, że nie będzie pracował w oficjalnym charakterze – jeśli coś pójdzie nie tak podczas negocjacji w Berlinie Wschodnim, będzie zdany na siebie. Mimo to postanowił zaryzykować. Nie mówiąc nikomu – nawet rodzinie – dokąd naprawdę jedzie, Donovan wyruszył do Europy pod koniec stycznia 1962 roku.

Po przybyciu do Berlina Zachodniego, Donovan kilkakrotnie przedostawał się do Berlina Wschodniego pociągiem S-Bahn. Na granicy podzielonego miasta musiał stawić czoła szeregowi strażników, a także gangowi ulicznemu i wschodnioniemieckiej policji. W pewnym momencie wschodnioniemiecki prawnik Wolfgang Vogel przedstawił ofertę wymiany Pryora za Abla, bez uwolnienia Powersa i Makinena. Następnie sowiecki urzędnik Ivan Schischkin powiedział Donovanowi, że Makinen zostanie zwolniony zamiast Powersa. Żadna z tych propozycji nie była do przyjęcia dla USA i Donovan zagroził zerwaniem negocjacji.

W końcu uzgodniono, że Pryor zostanie zwolniony oddzielnie, a zaraz po nim nastąpi wymiana Powersa i Abla. (Uwolnienie Makinena miało nastąpić w 1963 roku.)

10 lutego 1962 roku Donovan, Abel i inni przybyli na most Glienicke, który łączył Niemcy Wschodnie i Zachodnie. Strona amerykańska i radziecka spotkały się na środku mostu o 8:20, ale aby dokończyć wymianę, musiały poczekać na potwierdzenie uwolnienia Pryora.

O 8:45 Amerykanie otrzymali wreszcie wiadomość, że Pryor został dostarczony do Checkpoint Charlie, przejścia między Berlinem Wschodnim i Zachodnim. Abel i Powers zostali oficjalnie wymienieni o 8:52 rano.