De naam “Anatolië” heeft een interessante geschiedenis. Toen het Romeinse Rijk werd verdeeld in een oostelijk en een westelijk (Heilig) deel, kreeg het oostelijke gebied de naam Byzantium, dat het gebied tussen de continenten Europa en Azië besloeg. Het Aziatische gebied omvatte het schiereiland dat bekend staat als Klein-Azië, een landmassa die aan drie zijden wordt omringd door de Zwarte Zee in het noorden, de Egeïsche Zee en de Zee van Marmara in het westen en de Middellandse Zee in het zuiden, zoals te zien is op afbeelding 6.1 hieronder.
De hoofdstad van Byzantium heette sinds 330 CE Constantinopel, ter ere van de Romeinse keizer Constantijn die de stad stichtte aan de westelijke kusten van de Zee van Marmara en de Bosporus-straat. Na de val van het Ottomaanse Rijk werd de naam van de stad veranderd in Istanboel. Volgens één theorie, die de meest logische en aanvaardbare lijkt te zijn, was de naam gebaseerd op de Griekse term “is tin boli” (naar de stad), de verbasterde versie van de Griekse term. Het gebied van het rijk dat ten oosten van de hoofdstad lag, werd Anatolië genoemd, wat in het Grieks “oost” betekent. Daarom werden in de vroege en middeleeuwse tijden de meest oostelijke regio’s van Byzantium Anatolië genoemd, waarmee de meest oostelijke gebieden van het keizerrijk werden bedoeld. De kaart van afbeelding 6.1 toont de omvang van Klein-Azië, of Anatolië.
6.1 – De kaart van Klein-Azië, of Anatolië, en zijn geografische grenzen. Britse kaart, 19e eeuw
Tot het eind van de 19e eeuw werd op alle kaarten die in het Ottomaanse Rijk werden gemaakt de naam Anatolië gebruikt om een deel van het rijk aan te duiden dat op het schiereiland Klein-Azië lag. De grenzen van Anatolië strekken zich bij benadering uit van de stad Alexandretta, de huidige stad Iskenderun, en vandaar in noordoostelijke richting via de steden Kahraman-Marash, Malatia, Erzinjan en Baiburt tot de steden Hopa en Batumi aan de Zwarte-Zeekust. Het resterende grondgebied van het huidige Turkije is niet Anatolië, maar het grootste deel ervan was beter bekend als het “Armeense Hoogland”, waar het historische Groot-Armenië zich bevond. In het centrale deel loopt deze grens langs de rivier de Eufraat.
Dus vóór deze veranderingen rond 1920 verwees de naam Anatolië of Klein-Azië naar het gebied ten westen van de Armeense Hooglanden of het Armeense Plateau, dat ongeveer 60 procent van het grondgebied van de Republiek Turkije beslaat.
6.2 – Algemene topografie van de regio Turkije, met de indeling ervan.
De kaart van afbeelding 6.2 toont de topografie van de regio, waar Anatolië verwijst naar “Klein-Azië”, en het gebied in het oosten de “Armeense Hooglanden” of “Armeense Hoogvlakte” wordt genoemd.
Kijkend naar de kaarten van het Ottomaanse Rijk, is het duidelijk dat tot de val van het Rijk in 1923 op alle kaarten geproduceerd door de drukkerijen het toponiem “Anatolië” werd gebruikt om het schiereiland Klein-Azië aan te duiden en geen betrekking had op enig gebied gelegen in het oostelijke deel. Dit is te zien op de kaarten van de afbeeldingen 6.3 en 6.4.
6.3 – Ottomaanse kaart door Mahmud Raif, getiteld Aziatisch deel van het Ottomaanse Rijk. Hier verwijst Anatolië duidelijk naar het schiereiland Klein-Azië. De kaart is afkomstig uit een atlas die in 1803-4 in Üsküdar is gedrukt.
Op deze Ottomaanse kaart wordt het schiereiland Klein-Azië, d.w.z. het westelijke deel van het rijk, het Land Anatolië genoemd, dat ten oosten van de hoofdstad Constantinopel/Istanboel ligt en zich uitstrekt tot de hierboven genoemde virtuele grens die op afbeelding 6.2 te zien is, terwijl de regio ten oosten van de lijn geen geografische naam heeft en de Armeense Hooglanden en het land Armenië omvat. De buurlanden van Armenië zijn Georgië in het noorden, de Perzische provincie Azerbajdzjan in het oosten en Koerdistan, Mesopotamië en Aljazeera in het zuiden.
De atlas die bovenstaande kaart bevat, heeft ook een kaart van het gehele Ottomaanse Rijk, waarop dezelfde toponiemenindeling te zien is.
6.4 – De kaart van de Russisch-Turkse oorlog van 1877, gedrukt door het Ministerie van Oorlog van het Ottomaanse Rijk. Hier wordt het hele grondgebied het Ottomaanse Rijk genoemd en is Anatolië weergegeven aan de westkant van het Aziatische deel van het rijk, dat overeenkomt met de regio Klein-Azië. Het gebied met een Armeense meerderheid aan de oostkant wordt Armenië genoemd en het zuidoostelijke deel wordt Koerdistan genoemd. Ten westen hiervan ligt de Iraanse provincie Azerbajdzjan.
Zoals Kemal Ataturk, de stichter van de Republiek Turkije, beweerde, aangezien de natie uitsluitend door Turken werd bevolkt en een mono-etnisch land was, had de naam “Armeniër” derhalve geen plaats op haar grondgebied. Om de namen “Armenië” en “Armeens” van het grondgebied van Turkije te verwijderen, was de beste oplossing dan ook het gehele grondgebied van de Republiek Turkije van na de Eerste Wereldoorlog, dat zich uitstrekte van Griekenland en de Balkan tot aan de Perzische grens, een andere geografische naam te geven, die niet-Armeens was. De best mogelijke oplossing was om de reeds bestaande regio Anatolië (Klein-Azië) uit te breiden tot het hele land. Ondanks het feit dat Anatolië door de ouden en hun voorvaderen uitsluitend voor het schiereiland Klein-Azië werd gebruikt, besloot de pasgeboren Republiek Turkije vanaf het begin het hele grondgebied van het land de naam “Anadolu” te geven, of “Anatolië” in de Europese talen.
Vele slecht geïnformeerde historici zijn in de val getrapt van deze verkeerde benaming en beweren, wanneer zij het hebben over Historisch of Groot Armenië gelegen op de Armeense Hoogvlakten, dat de geografische locatie ervan in Oost-Anatolië ligt, waar de term Anatolië wordt gebruikt met verwijzing naar de nieuwe uitgebreide definitie. In werkelijkheid bevond Historisch Armenië zich in de regio ten oosten van Anatolië en niet in Oost-Anatolië. Bijgevolg is de naam van het Armeense Hoogland of Plateau nu verdwenen van de kaarten waarop de Republiek Turkije is afgebeeld, terwijl dit gebied in zijn geheel is omgedoopt tot Anatolië/Anadolu. Door deze nieuwe naamgeving valt Groot-Armenië in het oostelijk deel van Anatolië, waardoor het gebruik van bovengenoemde “ongewenste” naam overbodig wordt.
In de jaren 1840 en 1850 maakte Heinrich Kiepert, de Duitse cartograaf die veel tijd doorbracht in het Midden-Oosten, Klein-Azië en de Kaukasus, een aantal kaarten gewijd aan het Ottomaanse Rijk. Zijn kaarten hebben verschillende titels: “Turks Rijk”, “Aziatisch Turkije”, “Turkije in Azië”, maar op geen van deze kaarten wordt het oostelijke deel van Turkije Anatolië genoemd. Veel van Kiepert’s kaarten zijn vertaald in het Ottomaans Turks, geschreven in Perzisch schrift, en in sommige zijn de titels opzettelijk veranderd in “Kaart van Anatolië”, waarbij het woord “Turkije” is veranderd in “Anatolië”.
6.5 – Deel van Kiepert’s kaart Het Turkse Rijk, gedateerd 1844, in de originele Duitse versie.
Hier is Armenië blauw onderstreept, terwijl Anatolië of Anadolu rood is onderstreept.
In Kiepert’s kaart hierboven is de naamgeving van de regio’s van Turkije duidelijk aangegeven. De regio met de naam “Anadolië”, rood onderstreept, is de naam die is gegeven aan het deel van Turkije dat in Klein-Azië ligt, terwijl West-Turkije duidelijk is aangegeven als “Armenië”, blauw onderstreept, waardoor de twee regio’s met deze verschillende toponiemen duidelijk van elkaar zijn te onderscheiden.
In de jaren twintig van de vorige eeuw begon de term Anatolië op alle in Turkije geproduceerde kaarten te verschijnen en werden de eerdere toponiemen Armenië en Koerdistan geleidelijk van alle Turkse kaarten verwijderd. In Turkije werden deze veranderingen na de verandering van het Perzische alfabet in Latijn als vanzelfsprekend doorgevoerd, waardoor de controversiële en onwelkome problematische namen van de Armeniërs, Armenië, de Koerden en ook de naam “Armeense Hooglanden” van alle nieuwe kaarten die in de Republiek Turkije werden gedrukt, werden verwijderd. Opnieuw werd de aanwezigheid van de Armeniërs volledig verwijderd van kaarten van het land van hun historische thuisland. Met behulp van politieke vooruitplanning en veranderingen in het alfabet moest al het historische materiaal worden getranslitereerd, waarbij historische teksten werden aangepast aan de heersende politieke retoriek en propaganda.
Er zij op gewezen dat geografische kenmerken van nature vastliggen en niet aan verandering onderhevig zijn, en men zou denken dat elke naam die eraan wordt gegeven betrekkelijk permanent zou zijn. Elke verandering in hun naamgeving heeft gewoonlijk politieke, ideologische en strategische doeleinden. Deze veranderingen betreffen meestal de namen van steden, dorpen en in zeldzame gevallen worden ze toegepast op kleine geografische kenmerken zoals eilanden, rivieren, bergen en meren.
Zo is bijvoorbeeld de regio Siberië, hoewel deze ongewenste associaties heeft, gedurende het tsaristische Rusland, de Sovjet-Unie en de huidige Russische Federatie dezelfde gebleven. Korea, dat in twee ideologisch tegengestelde landen werd opgesplitst, draagt dezelfde naam als vóór de deling. In het geval van Turkije was de situatie echter enigszins anders. Het land bestond uit twee geografische gebieden, Klein-Azië en de Armeense Hooglanden. In de republiek van Ataturk was voor deze laatste geen plaats en er moest iets worden gedaan om ze van de landkaarten te schrappen. De Griekse naam “Anatolië” verwees, volgens alle genoemde getuigenissen, tot de jaren 1920 alleen naar het schiereiland Klein-Azië. Dit werd onaangekondigd veranderd door de Republiek Turkije, en de naam Anatolië begon te verwijzen naar zowel de regio Klein-Azië als de rest van het land gelegen ten oosten daarvan, de Armeense Hooglanden. Zoals hierboven vermeld, werd deze hernoeming uitsluitend gedaan om elke verwijzing naar Armenië of Armeniërs uit de gebieden binnen het huidige Turkije te verwijderen.
Het uitbannen van elke naam die verband houdt met Armenië werd een obsessie in Turkije, wat geleidelijk leidde tot de verandering van de Latijnse geslachtsnamen van planten en dieren. In 2005 is Turkije begonnen met het hernoemen van alle flora en fauna die in hun Latijnse binomialen de naam “Armenië” bevatten. Een ambtenaar van het Turkse ministerie van Milieu werd geciteerd toen hij zei dat veel oude namen in strijd waren met de Turkse eenheid. In een verklaring van het ministerie, geciteerd door persbureau Reuters, staat te lezen: “Helaas zijn er veel andere soorten in Turkije die met slechte bedoelingen op deze manier zijn genoemd. Deze kwade bedoelingen zijn zo duidelijk dat zelfs soorten die alleen in ons land voorkomen namen hebben gekregen die impliceren dat Turkije geen etnisch Turkisch land is.”
Sommige Turkse functionarissen zeggen dat de bestaande namen worden gebruikt om te beargumenteren en te bewijzen dat er Armeniërs of Koerden in de gebieden van Turkije hebben gewoond. De waarheid is dat deze soorten werden ontdekt in streken die op het tijdstip van de ontdekking werden bevolkt door Armeniërs en Koerden, en dat zij dus namen kregen die verband hielden met de volkeren die in de betrokken geografische gebieden woonden. Voorbeelden van deze naamsveranderingen zijn:
- Het wilde schaap genaamd Ovis armeniana zou Ovis orientalis anatolicus worden.
- Het ree bekend als Capreolus capreolus armenus zou Capreolus cuprelus capreolus worden.
- De rode vos bekend als Vulpes vulpes kurdistanica zou Vulpes vulpes worden.
alsmede andere soortgelijke naamgeving van dieren en planten.
De uitroeiing van elke naam die verband houdt met Armenië heeft zoveel euforie gecreëerd, gebaseerd op fobie, dat om hun politieke doelen en plannen te dienen, niet alleen de regionale en plaatsnamen, maar ook de namen van dieren en planten worden aangetast en naar behoren worden gewijzigd in meer aanvaardbare.
Het artikel is afkomstig uit het boek van Rouben Galichian “ARMENIA, AZERBAIJAN EN TURKIJE. Addressing Paradoxes of Culture, Geography and History”.
The copyright of this article and all maps are owned by its author.
Special thanks to cartographer Rouben Galichian for providing these materials to armgeo.am.
Armenian Highland
https://i2.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2020/06/Սասուն-Դանիելյան-Առնոս-լեռը-2.jpg?fit=1200%2C800&ssl=18001200armeniangeographichttps://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/03/55549671_2457333277827249_2112487318169321472_n.pngarmeniangeographic2020-06-04 11:40:282020-08-21 12:47:44Arnos Mountain
https://i2.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2020/04/Odzasar-2.jpg?fit=940%2C760&ssl=1760940armeniangeographichttps://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/03/55549671_2457333277827249_2112487318169321472_n.pngarmeniangeographic2020-04-21 11:51:022021-03-26 13:35:40Odzasar (Vishapasar)
https://i0.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2020/04/4-1.jpg?fit=1472%2C1106&ssl=111061472armeniangeographichttps://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/03/55549671_2457333277827249_2112487318169321472_n.pngarmeniangeographic2020-04-17 11:54:592021-02-19 12:39:54What and where is Anatolia? 
https://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2020/04/cartographic-war.jpg?fit=934%2C757&ssl=1757934armeniangeographichttps://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/03/55549671_2457333277827249_2112487318169321472_n.pngarmeniangeographic2020-04-03 15:28:182020-04-08 16:54:54Cartographic war
https://i0.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2020/04/highland1.jpg?fit=934%2C758&ssl=1758934armeniangeographichttps://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/03/55549671_2457333277827249_2112487318169321472_n.pngarmeniangeographic2020-04-02 20:08:532021-02-10 13:24:37Scientific Research of the Armenian Highland
https://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2020/03/Armenia-on-ancient-maps.jpg?fit=934%2C758&ssl=1758934armeniangeographichttps://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/03/55549671_2457333277827249_2112487318169321472_n.pngarmeniangeographic2020-03-27 21:15:552021-02-19 12:44:44Armenia on ancient maps 
https://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2020/03/Lakes-of-armenian-highland.jpg?fit=932%2C756&ssl=1756932armeniangeographichttps://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/03/55549671_2457333277827249_2112487318169321472_n.pngarmeniangeographic2020-02-22 19:35:532020-12-21 11:22:00Lakes of Armenian Highland
https://i2.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2020/02/Grgur-2.jpg?fit=934%2C757&ssl=1757934armeniangeographichttps://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/03/55549671_2457333277827249_2112487318169321472_n.pngarmeniangeographic2020-02-11 18:34:212020-04-06 14:16:01Mount Grgur
https://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/09/70515366_1570131843128175_4948381187799252992_n.jpg?fit=934%2C757&ssl=1757934armeniangeographichttps://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/03/55549671_2457333277827249_2112487318169321472_n.pngarmeniangeographic2019-09-19 13:23:542021-02-19 13:02:33Mount Tsovasar