Nazwa „Anatolia” ma ciekawą historię. Kiedy Cesarstwo Rzymskie zostało podzielone na część wschodnią i zachodnią (Świętą), region wschodni nazwano Bizancjum, które obejmowało obszar pomiędzy kontynentami Europy i Azji. Terytoria azjatyckie obejmowały półwysep znany jako Azja Mniejsza, który jest masywem lądowym otoczonym z trzech stron Morzem Czarnym na północy, Morzem Egejskim i Morzem Marmara na zachodzie oraz Morzem Śródziemnym na południu, jak widać na obrazku 6.1 poniżej.
Stolica Bizancjum od 330 r. nosiła nazwę Konstantynopol, na cześć rzymskiego cesarza Konstantyna, który założył ją na zachodnim brzegu Morza Marmara i cieśniny Bosfor. Po upadku Imperium Osmańskiego nazwa miasta została zmieniona na Stambuł. Według jednej z teorii, która wydaje się być najbardziej logiczna i możliwa do przyjęcia, nazwa ta powstała na podstawie greckiego terminu „is tin boli” (do miasta), będącego skorumpowaną wersją terminu greckiego. Terytorium imperium położone na wschód od stolicy nosiło nazwę Anatolia, co po grecku oznacza „wschód”. Dlatego we wczesnym i średniowiecznym okresie najbardziej na wschód wysunięte regiony Bizancjum nosiły nazwę Anatolia, co oznaczało najbardziej na wschód wysunięte terytoria imperium. Mapa z obrazu 6.1 przedstawia zasięg Azji Mniejszej, czyli Anatolii.
6.1 – Mapa Azji Mniejszej, czyli Anatolii, i jej granice geograficzne. British map, 19th c.
Do końca XIX wieku na wszystkich mapach produkowanych w Imperium Osmańskim nazwa Anatolia była używana do wskazania części imperium, która znajdowała się na półwyspie Azja Mniejsza. Przybliżone granice Anatolii rozciągają się od miasta Aleksandretta, dzisiejszego miasta Iskenderun, a stamtąd na północny wschód przez miasta Kahraman-Marasz, Malatia, Erzinjan i Baiburt do położonych na wybrzeżu Morza Czarnego miast Hopa i Batumi. Pozostałe terytorium dzisiejszej Turcji nie jest Anatolią, ale w większości było bardziej znane jako „Wyżyna Ormiańska”, gdzie znajdowała się historyczna Wielka Armenia. W jej środkowej części granica ta biegnie wzdłuż rzeki Eufrat.
Więc przed tymi zmianami około 1920 roku nazwa Anatolia lub Azja Mniejsza odnosiła się do terytorium na zachód od Wyżyny Ormiańskiej lub Płaskowyżu Ormiańskiego, który składa się z około 60 procent terytorium Republiki Turcji.
6.2 – Ogólna topografia regionu Turcji, wraz z podziałami.
Mapa z obrazu 6.2 przedstawia topografię regionu, gdzie Anatolia odnosi się do „Azji Mniejszej”, a terytorium na jej wschodzie nosi nazwę „Wyżyny Ormiańskiej” lub „Płaskowyżu Ormiańskiego”.
Patrząc na mapy Imperium Osmańskiego, widać wyraźnie, że do jego upadku w 1923 r. na wszystkich mapach wyprodukowanych przez jego drukarnie toponim „Anatolia” był używany do określenia półwyspu Azji Mniejszej i nie odnosił się do żadnego terytorium położonego we wschodniej części. Widać to na mapach z obrazów 6.3 i 6.4.
6.3 – Mapa Osmanów autorstwa Mahmuda Raifa, zatytułowana Azjatycka część Imperium Osmańskiego. Tutaj Anatolia wyraźnie odnosi się do półwyspu Azji Mniejszej. Mapa pochodzi z atlasu wydrukowanego w Üsküdar w 1803-4.
Na tej osmańskiej mapie półwysep Azji Mniejszej, tj. zachodnia część imperium, nosi nazwę Krainy Anatolii, która znajduje się na wschód od stolicy Konstantynopola/Istanbułu, rozciągając się do wirtualnej granicy wspomnianej powyżej i pokazanej na obrazku 6.2, podczas gdy region na wschód od linii nie ma nazwy geograficznej i obejmuje Wyżynę Armeńską i kraj Armenii. Sąsiadami Armenii są Gruzja na północy, perska prowincja Azerbejdżan na wschodzie oraz Kurdystan, Mezopotamia i Aljazeera na południu.
Atlas, w którym znajduje się powyższa mapa, posiada inną dla całego Imperium Osmańskiego, gdzie widoczny jest ten sam układ toponimów.
6.4 – Mapa wojny rosyjsko-tureckiej z 1877 roku, wydrukowana przez Ministerstwo Wojny Imperium Osmańskiego. Tutaj całe terytorium jest nazwane Imperium Osmańskim, a Anatolia jest pokazana na zachodnim krańcu azjatyckiej części imperium, co odpowiada regionowi Azji Mniejszej. Region zamieszkany w większości przez Ormian na wschodnim krańcu nosi nazwę Armenia, a jego południowo-wschodnia część nosi nazwę Kurdystan. Na zachód od nich leży irańska prowincja Azerbejdżan.
Jak twierdził Kemal Ataturk, założyciel Republiki Turcji, ponieważ naród był zamieszkany tylko przez Turków i był krajem monoetnicznym, nazwa „ormiański” nie miała miejsca na jego terytorium. W związku z tym, aby wyeliminować nazwy „Armenia” i „Ormianin” z terytorium Turcji, najlepszym rozwiązaniem było przemianowanie całego terytorium Republiki Turcji po I wojnie światowej, rozciągającego się od Grecji i Bałkanów do granicy perskiej, należało nadać inną nazwę geograficzną, która nie była ormiańska. Najlepszym możliwym rozwiązaniem było rozszerzenie istniejącego już regionu Anatolii (Azji Mniejszej) na cały kraj. Tak więc, pomimo faktu, że Anatolia była nazwą używaną przez starożytnych i ich przodków wyłącznie dla półwyspu Azji Mniejszej, nowo powstała Republika Turcji od samego początku postanowiła zmienić nazwę całego terytorium kraju na „Anadolu”, czyli „Anatolia” w językach europejskich.
Wielu niedoinformowanych historyków wpadło w pułapkę tego błędnego nazewnictwa i odnosząc się do Historycznej lub Wielkiej Armenii położonej na Wyżynie Armeńskiej, twierdzą, że jej położenie geograficzne jest we Wschodniej Anatolii, gdzie termin Anatolia jest używany w odniesieniu do nowo rozszerzonej definicji. W prawdzie, Historyczna Armenia znajdowała się w regionie na wschód od Anatolii, a nie w Anatolii Wschodniej. Tak więc, nazwa Wyżyna Armeńska lub Płaskowyż Armeński zniknęła z map przedstawiających Republikę Turcji, a całe to terytorium zostało przemianowane na Anatolię/Anadolu. Zgodnie z tą zmianą nazwy, położenie Wielkiej Armenii mieści się we wschodniej części Anatolii, co w wygodny sposób eliminuje potrzebę używania wspomnianej wyżej „niepożądanej” nazwy.
W latach 40. i 50. XIX w. Heinrich Kiepert, niemiecki kartograf, który spędził wiele czasu na Bliskim Wschodzie, w Azji Mniejszej i na Kaukazie, stworzył szereg map poświęconych Imperium Osmańskiemu. Jego mapy noszą różne tytuły: „Imperium Tureckie”, „Turcja Azjatycka”, „Turcja w Azji”, ale na żadnej z tych map wschodnia część Turcji nie jest nazwana Anatolią. Wiele z map Kieperta zostało przetłumaczonych na osmański turecki, napisanych perskim alfabetem, a w niektórych tytuły zostały celowo zmienione na „Map of Anatolia”, zmieniając słowo „Turcja” na „Anatolia”.
6.5 – Część mapy Kieperta The Turkish Empire, z 1844 roku, w oryginalnej niemieckiej wersji.
Tutaj Armenia jest podkreślona na niebiesko, natomiast Anatolia lub Anadolu na czerwono.
Na powyższej mapie Kieperta wyraźnie zaznaczono nazewnictwo regionów Turcji. Region o nazwie „Anadolia”, podkreślony na czerwono, jest nazwą nadaną części Turcji położonej w Azji Mniejszej, podczas gdy zachodnia Turcja jest wyraźnie wskazana jako „Armenia”, podkreślona na niebiesko, wyraźnie odróżniając dwa regiony noszące te różne toponimy.
W latach dwudziestych XX wieku termin Anatolia zaczął pojawiać się na wszystkich mapach produkowanych w Turcji, a poprzednie toponimy Armenii i Kurdystanu były stopniowo usuwane ze wszystkich tureckich map. W Turcji po zmianie alfabetu perskiego na łaciński, zmiany te zostały wprowadzone w sposób oczywisty, eliminując w ten sposób kontrowersyjne i niemile widziane problematyczne nazwy Ormian, Armenii, Kurdów, jak również nazwę „Wyżyna Ormiańska” ze wszystkich nowych map drukowanych w Republice Turcji. Po raz kolejny obecność Ormian została całkowicie usunięta z map ziem ich historycznej ojczyzny. Wykorzystując narzędzia politycznego planowania i zmiany alfabetu, konieczna była transliteracja wszystkich materiałów historycznych, w trakcie której teksty historyczne były dostosowywane do dominującej retoryki politycznej i propagandy.
Należy zauważyć, że z natury rzeczy obiekty geograficzne są stałe i nie podlegają zmianom, a zatem można by sądzić, że każda nadana im nazwa będzie względnie trwała. Wszelkie zmiany w ich nazewnictwie mają zazwyczaj cele polityczne, ideologiczne i strategiczne. Zmiany te dotyczą najczęściej nazw miast, wsi, a w rzadkich przypadkach dotyczą małych obiektów geograficznych, takich jak wyspy, rzeki, góry i jeziora.
Na przykład region Syberii, choć kojarzy się niepożądanie, pozostał taki sam w czasach carskiej Rosji, Związku Radzieckiego i obecnej Federacji Rosyjskiej. Korea, która została podzielona na dwa przeciwstawne ideologicznie państwa, nosi tę samą nazwę, co przed podziałem. W przypadku Turcji sytuacja wyglądała jednak nieco inaczej. Kraj ten składał się z dwóch regionów geograficznych, Azji Mniejszej i Wyżyny Armeńskiej. Na tę drugą nie było miejsca w republice Ataturka i trzeba było coś zrobić, aby wymazać ją z map. Grecka nazwa „Anatolia”, według wszystkich wymienionych relacji, do lat dwudziestych XX wieku odnosiła się tylko do półwyspu Azji Mniejszej. Zostało to zmienione bez zapowiedzi przez Republikę Turcji, a nazwa Anatolia zaczęła się pojawiać w odniesieniu do regionu Azji Mniejszej, jak i reszty kraju położonej na jej wschodzie, czyli Wyżyny Armeńskiej. Jak wspomniano wyżej, zmiana ta miała na celu wyłącznie usunięcie wszelkich odniesień do Armenii lub Ormian z terytoriów znajdujących się na terenie dzisiejszej Turcji.
Wyeliminowanie wszelkich nazw związanych z Armenią stało się w Turcji obsesją, prowadzącą stopniowo do zmian łacińskich nazw rodzajowych roślin i zwierząt. W 2005 roku Turcja zaczęła zmieniać nazwy wszystkich gatunków flory i fauny, które w swoich łacińskich binomialach zawierają nazwę „Armenia”. Jeden z urzędników tureckiego Ministerstwa Środowiska powiedział, że wiele starych nazw jest sprzecznych z turecką jednością. Oświadczenie ministerstwa cytowane przez agencję informacyjną Reuters powiedziało: „Niestety w Turcji jest wiele innych gatunków, które zostały nazwane w ten sposób ze złymi intencjami. Te złe intencje są tak oczywiste, że nawet gatunki występujące tylko w naszym kraju otrzymały nazwy sugerujące, że Turcja nie jest krajem etnicznie turkijskim.”
Niektórzy tureccy urzędnicy twierdzą, że istniejące nazwy są wykorzystywane do argumentowania i udowadniania, że Ormianie lub Kurdowie żyli na terenach Turcji. Prawda jest taka, że gatunki te zostały odkryte w regionach, które w momencie odkrycia były zamieszkiwane przez Ormian i Kurdów, a zatem nadano im nazwy związane z ludami zamieszkującymi dane obszary geograficzne. Przykłady tych zmian nazw są następujące:
- Dzika owca zwana Ovis armeniana stałaby się Ovis orientalis anatolicus.
- Jeleń znany jako Capreolus capreolus armenus stałby się Capreolus cuprelus capreolus.
- Rudy lis znany jako Vulpes vulpes kurdistanica stałby się Vulpes vulpes.
Jak również inne podobne nazewnictwo zwierząt i roślin.
Wykorzenie jakiejkolwiek nazwy związanej z Armenią wywołało tak wielką euforię opartą na fobii, że aby służyć celom i planom politycznym, nie tylko nazwy regionów i miejscowości, ale także nazwy zwierząt i roślin są naruszane i odpowiednio zmieniane na bardziej akceptowalne.
Artykuł pochodzi z książki Roubena Galichiana „ARMENIA, AZERBEJDŻAN I TURCJA. Addressing Paradoxes of Culture, Geography and History”.
The copyright of this article and all maps are owned by its author.
Special thanks to cartographer Rouben Galichian for providing these materials to armgeo.am.
Armenian Highland
https://i2.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2020/06/Սասուն-Դանիելյան-Առնոս-լեռը-2.jpg?fit=1200%2C800&ssl=18001200armeniangeographichttps://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/03/55549671_2457333277827249_2112487318169321472_n.pngarmeniangeographic2020-06-04 11:40:282020-08-21 12:47:44Arnos Mountain
https://i2.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2020/04/Odzasar-2.jpg?fit=940%2C760&ssl=1760940armeniangeographichttps://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/03/55549671_2457333277827249_2112487318169321472_n.pngarmeniangeographic2020-04-21 11:51:022021-03-26 13:35:40Odzasar (Vishapasar)
https://i0.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2020/04/4-1.jpg?fit=1472%2C1106&ssl=111061472armeniangeographichttps://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/03/55549671_2457333277827249_2112487318169321472_n.pngarmeniangeographic2020-04-17 11:54:592021-02-19 12:39:54What and where is Anatolia? 
https://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2020/04/cartographic-war.jpg?fit=934%2C757&ssl=1757934armeniangeographichttps://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/03/55549671_2457333277827249_2112487318169321472_n.pngarmeniangeographic2020-04-03 15:28:182020-04-08 16:54:54Cartographic war
https://i0.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2020/04/highland1.jpg?fit=934%2C758&ssl=1758934armeniangeographichttps://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/03/55549671_2457333277827249_2112487318169321472_n.pngarmeniangeographic2020-04-02 20:08:532021-02-10 13:24:37Scientific Research of the Armenian Highland
https://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2020/03/Armenia-on-ancient-maps.jpg?fit=934%2C758&ssl=1758934armeniangeographichttps://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/03/55549671_2457333277827249_2112487318169321472_n.pngarmeniangeographic2020-03-27 21:15:552021-02-19 12:44:44Armenia on ancient maps 
https://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2020/03/Lakes-of-armenian-highland.jpg?fit=932%2C756&ssl=1756932armeniangeographichttps://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/03/55549671_2457333277827249_2112487318169321472_n.pngarmeniangeographic2020-02-22 19:35:532020-12-21 11:22:00Lakes of Armenian Highland
https://i2.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2020/02/Grgur-2.jpg?fit=934%2C757&ssl=1757934armeniangeographichttps://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/03/55549671_2457333277827249_2112487318169321472_n.pngarmeniangeographic2020-02-11 18:34:212020-04-06 14:16:01Mount Grgur
https://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/09/70515366_1570131843128175_4948381187799252992_n.jpg?fit=934%2C757&ssl=1757934armeniangeographichttps://i1.wp.com/www.armgeo.am/wp-content/uploads/2019/03/55549671_2457333277827249_2112487318169321472_n.pngarmeniangeographic2019-09-19 13:23:542021-02-19 13:02:33Mount Tsovasar