Een belangrijke overeenkomst waarin de intellectuele eigendomsrechten van de San worden erkend
Op 24 maart 2003 kwam een kleine groep mensen bijeen in de Kalahari-woestijn in het uiterste noorden van Zuid-Afrika om een gedenkwaardige gebeurtenis mee te maken. Na jaren van onderhandelingen en onzekerheid sloten vertegenwoordigers van de San-volkeren van zuidelijk Afrika zich aan bij vertegenwoordigers van de Zuid-Afrikaanse Raad voor Wetenschappelijk en Industrieel Onderzoek (CSIR) om de ondertekening te vieren van een overeenkomst voor het delen van de voordelen van een geneesmiddel dat wordt ontwikkeld op basis van een traditionele steunpilaar van het dieet van de San – de schijnbaar bescheiden Hoodia-plant.
De Hoodia wordt van oudsher door de San gebruikt om onder andere maagpijn en ooginfecties te behandelen. Maar één eigenschap in het bijzonder trok in 1995 de aandacht van CSIR-onderzoekers: zijn kwaliteiten als eetlustremmer. Op lange jachttochten door de woestijn zaten de San dagenlang zonder voedsel en kauwden ze op de stam van de Hoodia om hun honger en dorst te onderdrukken en hun energie te verhogen. Wetenschappers isoleerden de verbinding in de plant die de honger remt, P57 genaamd, en verwierven er in 1996 patent op.
De San, met de hulp van hun advocaat Roger Chennells, riepen dat de unieke eigenschappen van Hoodia de unieke traditionele – en gemeenschappelijke – kennis van de San waren, die al eeuwenlang werd doorgegeven. Op zoek naar erkenning van dit feit, en van het collectieve eigendom van deze kennis door de bredere San gemeenschap, spanden ze in 2000 een rechtszaak aan en begonnen een lang proces van onderhandelingen met CSIR dat pas onlangs eindigde met de viering in de Kalahari.
“De San in de regio zijn erg blij en trots op de resultaten die tot nu toe bereikt zijn met betrekking tot de Hoodia onderhandelingen,” vertelde Joram |Useb aan Cultural Survival. De heer Useb is regionaal coördinator van de Working Group for Indigenous Minorities in Southern Africa (WIMSA), de overkoepelende organisatie van vele San-gemeenschappen in de wijde regio. De San hebben via de WIMSA de Zuid-Afrikaanse San Council een mandaat gegeven om namens hen te onderhandelen, zo meldt hij.
Dankzij de gezamenlijke inspanningen van de Council en de heer Chennells hebben de San acht procent weten te bemachtigen van de mijlpaalbetalingen die zullen worden gedaan door de licentiehouder van het CSIR, Phytopharm, naarmate het geneesmiddel zich in de komende drie tot vier jaar in de klinische ontwikkeling bevindt. (Het is een moeizame strijd geweest – de chief executive van Phytopharm beweerde dat de San aanvankelijk van overleg waren uitgesloten omdat hij niet wist dat ze nog bestonden. De San tellen meer dan 100.000 inwoners in Angola, Botswana, Namibië en Zuid-Afrika). Volgens de overeenkomst zullen de San zes procent van alle royalty’s ontvangen wanneer het geneesmiddel op de markt komt. Het geld zal worden gestort in een fonds dat wordt beheerd door vertegenwoordigers van de regionale San Councils, WIMSA en CSIR. Een betaling van $32.000 is reeds verricht, en de San hebben grote plannen met de meevaller.
Volgens de heer Useb heeft de jaarlijkse Algemene Vergadering van WIMSA een reeks opties besproken voor het gebruik van het geld, met bijzondere nadruk op het ondersteunen van onderwijs, het financieren van San organisaties, en de aankoop van voorouderlijk land dat de San is ontnomen. De San zijn van plan om het geld te beleggen en alleen de gegenereerde rente te gebruiken om gemeenschapsprojecten te financieren. Een andere voorziene aanwending is het dekken van juridische kosten als gevolg van rechtszaken die door de San worden aangespannen wegens schendingen van de mensenrechten of andere schendingen die tegen hen zijn begaan. Er zijn ook plannen om geld van de trust te delen met verschillende San-organisaties, om hun programma’s in Angola, Namibië, Zuid-Afrika en Botswana te steunen.
Jarenlang, merkte Kxao Moses ‡Oma op tijdens de viering van de overeenkomst op 24 maart, “is de San-cultuur – inclusief onze traditionele kennis – door externe partijen voor allerlei doeleinden gebruikt, met weinig of geen voordeel voor de San …. De internationale belangstelling die de overeenkomst tussen de San en het CSIR heeft gewekt, heeft het overkoepelende orgaan van de San, de WIMSA, geholpen zich meer bewust te worden van de noodzaak het intellectuele eigendom van de San te beschermen en te controleren.”
Nu hopen de San op een betere toekomst, met jobtraining, onderwijsprogramma’s en een hele reeks nieuwe mogelijkheden die gefinancierd zouden kunnen worden met de inkomsten die ze krijgen uit de verkoop van een eventueel medicijn dat uit de Hoodia zal voortkomen. De overeenkomst heeft ook de gemeenschap van inheemse volken en voorstanders een hart onder de riem gestoken, omdat het een belangrijk precedent belooft te scheppen voor de onderhandelingen over regelingen voor het delen van de voordelen van medicijnen en andere producten die voortkomen uit de diepe en kostbare bron van traditionele kennis.
Zoals de heer Chennells in het persbericht van CSIR opmerkt: “Deze baanbrekende benefit-sharing overeenkomst tussen een lokale onderzoeksraad en de San vertegenwoordigt een enorm potentieel voor toekomstige successen op het gebied van bioprospectie, gebaseerd op de uitgebreide kennis van de San over het traditionele gebruik van inheemse planten in het gebied. We zijn optimistisch dat dit geval zal dienen als een solide basis voor toekomstige samenwerking, niet alleen voor de San maar ook voor andere houders van traditionele kennis.”
Voor meer informatie over de San, zie Cultural Survivally Issue 26.1, The Kalahari San: Zelfbeschikking in de woestijn, 2002.
|
Organisaties: Werkgroep voor Inheemse Minderheden in Zuidelijk Afrika (WIMSA) South African San Institute Council for Scientific and Industrial Research The South African San Council – contacteerbaar via South African San Institute Phytopharm – P57 Program |
 |
|
|
|
Sources and Relevant Articles: Celebrating the fruits of San traditional knowledge: The Hoodia plant Traditional Knowledge of the San of Southern Africa: Hoodia gordonia By Victoria Geingos and Mathambo Ngakaeaja “Bushmen Squeeze Money from a Humble Cactus” “Marginalised San Win Royalties from Diet Drug” “The San and the CSIR Announce a Benefit-Sharing Agreement for Potential Anti-obesity Drug” “Kani Negotiate Landmark Profit-Sharing Deal for Medicinal Plant” |
|
|
|