Het Kuleshov-effect is het idee dat twee shots in een sequentie meer impact hebben dan een enkele shot op zichzelf. Dit effect is een cognitieve gebeurtenis die kijkers in staat stelt betekenis te ontlenen aan de interactie van twee opeenvolgende shots. Kuleshov geloofde dat de interactie tussen opnamen bij het filmen het verschil maakte tussen film en fotografie, omdat foto’s op zichzelf staande opnamen zijn waaruit de kijker niet dezelfde betekenis kan afleiden.
- Wie is Kuleshov?
- Hoe bewees Kuleshov zijn effect?
- Waarom het Kuleshov-effect nog steeds van belang is
- Alfred Hitchcock en het Kuleshov-effect
- “Rear Window”
- “Psycho”
- Voorbeelden van het Kuleshov-effect
- “Se7en”
- “Silence of the Lambs”
- “Inside Out”
- “Arrival”
- “The Dark Knight Rises”
- “Close Encounters of the Third Kind”
- Het Kuleshov-effect
Wie is Kuleshov?
Lev Kuleshov was een Russische filmmaker die een onderscheid wilde maken tussen de verschillende artistieke media, waaronder film, literatuur, theater en fotografie. Hij was gefascineerd door de macht die filmredacteuren hadden om de emoties van het publiek te manipuleren. De vraag die hij stelde was: “wat onderscheidde cinema van andere media?” en hij geloofde dat het antwoord lag in de manier waarop het gepresenteerde materiaal werd georganiseerd. Zo werd het Kuleshov-effect geboren, dat meer dan een eeuw later nog steeds van invloed is op het moderne filmmaken.
Naast zijn werk als filmmaker wordt Kuleshov ook beschouwd als een van de vroegste theoretici die zich op film richtten. Hij stelde zijn vraag over het onderscheiden van vormen van artistieke media in 1910 en definieerde daarmee het effect dat hij op film zou hebben. Kuleshov regisseerde zijn eerste film in 1917, werkte samen met een documentaireploeg die de Russische Burgeroorlog versloeg, en gaf les in vroege Sovjetfilmcursussen aan de Nationale Filmschool.
Hoe bewees Kuleshov zijn effect?
Meer dan tien jaar nadat hij zijn vraag had gesteld, demonstreerde Kule shov het effect door een reeks demonstraties op te zetten waarbij hij tussen hetzelfde shot van een man en een shot van iets anders knipte om te bepalen welke emoties elk zou overbrengen. De eerste was de man gevolgd door een opname van een kind in een kist, de tweede was de man en een kom soep, en de derde was de man gevolgd door een vrouw die op een bank lag. Deze opnamen brachten respectievelijk droefheid, honger en lust over.
Bij het maken van deze demonstratie suggereerde Kuleshov dat de man in de opname keek naar wat er naast hem was afgebeeld, ook al was dat in werkelijkheid niet het geval. Zelfs in zijn vroegste demonstratie gebruikte Kuleshov dezelfde opname van een man met zijn gezichtsuitdrukking ongewijzigd. Wat veranderde was de perceptie van zijn gezichtsuitdrukking in combinatie met een andere opname die emoties losmaakte bij het publiek.
Dit effect veranderde het proces van het maken van films, omdat degenen die bij het proces betrokken waren, ontdekten dat ze vrijwel elke reactie konden uitlokken door opnamen te monteren en samen te voegen. Ze ontdekten dat ze met aan elkaar genaaide shots in de montagefase van het filmmaken tijd, ruimte en de reactie van de kijker konden manipuleren.
Waarom het Kuleshov-effect nog steeds van belang is
Het effect is de filmindustrie blijven beïnvloeden tot ver na Kuleshovs oorspronkelijke voorstel en zelfs na zijn leven. Uit wat Kuleshov in zijn demonstraties aantoonde, ontstonden nieuwe montagetechnieken en camerastandpunten.
Filmmakers profiteerden van de mogelijkheid om emotie op te roepen op basis van hun shotkeuze en montagemogelijkheden. Steven Spielberg is een beroemde regisseur die consequent gebruik maakt van dit effect in zijn films.
Alfred Hitchcock en het Kuleshov-effect
Alfred Hitchcock, een legendarische filmregisseur, leunde zwaar op het Kuleshov-effect. Hitchcock gebruikte de demonstratie van Kuleshov, maar ging nog een stapje verder door de uitdrukking van het onderwerp in het eerste beeld van elke serie aan te passen. Zijn bewerking, die hij “pure cinema” noemde, omvatte drie opnamen:
- Close-up
- Point-of-view
- Reaction
Deze aanpassing impliceerde dat het publiek niet per se een lege lei nodig heeft om emoties aan het personage toe te kennen, maar dat het effect meer gebaseerd is op wat het personage in de naast elkaar geplaatste opname ziet.
“Rear Window”
Hitchcocks “Rear Window” maakt uitgebreid gebruik van het Kuleshov-effect om de spanning te creëren die gedurende de film wordt opgebouwd. Hele scènes wisselen tussen het hoofdpersonage, gespeeld door Jimmy Stewart, en wat hij door zijn raam ziet, waardoor verschillende emoties worden opgewekt terwijl het publiek getuige is van zijn gezichtspunt. Stewart klaagde na de productie van de film dat hij door deze montagetechniek zijn personage anders had neergezet dan het was.
“Psycho”
Een andere thriller van Hitchcock, “Psycho” maakt gebruik van het Kuleshov-effect in de beroemde douchescène. Het begrip van wat er gebeurde, het neersteken van Janet Leigh’s personage, wordt slechts geïmpliceerd doordat het publiek slechts drie beelden ziet van een mes dat vlees doorboort. De blik wordt verlegd van Leigh naar de moordenaar met het mes, waardoor dit effect angst en spanning bij de kijker oproept.
Voorbeelden van het Kuleshov-effect
Je kunt andere voorbeelden van het Kuleshov-effect zien in films van de afgelopen honderd jaar, maar je kunt deze theorie ook gebruiken als inspiratie voor je eigen filmmakproces.
“Se7en”
Een scène in “Se7en” schakelt tussen wat er in een doos zit en de reacties van elk personage in de scène, die allemaal drastisch verschillen van de anderen. Om de scène en wat er daarna komt te begrijpen, moet het publiek de reactie zien op wat er in de doos zit.
“Silence of the Lambs”
Kuleshovs theorie is in volle werking in “Silence of the Lambs”, waar spanning tussen de personages wordt opgewekt terwijl de scène zich opmaakt voor een spannende onthulling.
Deze specifieke scène genereert ook een unieke reactie bij de meeste kijkers, omdat ze geloven dat het ene waar is en dan ontdekken dat het tegenovergestelde het geval is.
“Inside Out”
Het Kuleshov-effect is zelfs zichtbaar in kinderfilms, waaronder Pixars “Inside Out”. Het publiek ziet Riley TV kijken, en door de reactie van het personage Angst, begint zij ook te reageren op de scène. We schakelen heen en weer tussen Riley, Angst en de andere emoties, en de tv om de escalatie te zien.
“Arrival”
In “Arrival” ziet het publiek flitsen van het leven van de hoofdpersoon als beginscène. De scènes naast elkaar roepen emoties op als het publiek te horen krijgt dat Louise in de rouw is omdat ze een kind aan kanker heeft verloren, en later wordt gerekruteerd om met buitenaardse wezens te communiceren met haar expertise op het gebied van taalkunde. De veronderstelde droefheid van het hoofdpersonage schildert haar in een ander licht, een licht dat verandert naarmate het verhaal vordert.
Scène uit “Arrival”
“The Dark Knight Rises”
In “The Dark Knight Rises”, het laatste deel in de “Batman”-franchise van Christoper Nolan, ziet het publiek hoe Catwoman toekijkt hoe Batman wordt verslagen door Bane, de belangrijkste schurk van de film. De juxtapositie van haar gezichtspunt en de trieste scène roept spijt op.
“Close Encounters of the Third Kind”
Steven Spielberg is een meester in het Kuleshov-effect in zijn films, waaronder “Close Encounters of the Third Kind”. Een van zijn meest gebruikte shots is het “Spielberg Face”, een close-up reactie shot op iets dat het personage ziet, waardoor een reactie van het publiek wordt opgewekt.
Bekijk meer voorbeelden van het Kuleshov-effect in veel populaire films.
Het Kuleshov-effect
In “Raiders of the Lost Ark”, zoekt Indiana Jones op de markt naar Marion en haar ontvoerder. Net als hij denkt dat hij haar op het spoor is, stopt hij en kijkt hij geschokt om zich heen. Pas wanneer regisseur Steven Spielberg ons laat zien waar hij naar kijkt – een zee van manden, net als die waarin Marion gevangen werd genomen. Dan kan het publiek de angst of paniek voelen die Indy zou kunnen voelen.
Spielberg gaat op dezelfde manier met het effect om in “Munich”. Eric Bana’s personage in “Munich” probeert terug te keren naar het normale leven, maar kan zich alleen de daden voor de geest halen die hij heeft begaan in een poging wraak te nemen.
Het bewijs van het effect is te vinden in “Jurassic Park.”
Scène uit “Jurassic Park”
Het Kuleshov-effect geeft de schaal van de dinosaurussen weer.
Een filmmaker heeft uiteindelijk de controle over het publiek en hun reactie op de ervaring van het kijken naar een film, en een goede filmmaker respecteert, ondermijnt en exploiteert die controle wanneer hij scènes aan elkaar monteert.
Je kunt meer te weten komen over het Kuleshov-effect en hoe je je vaardigheden kunt verbeteren door je hier aan te melden bij het Nashville Film Institute.